Ποίηση

Ο Philippe Jaccottet είναι ένας από τους μεγαλύτερους δημιουργούς της σύγχρονης γαλλικής ποίησης. Τον Φεβρουάριο του 2014 αξιώθηκε, σπάνιο προνόμιο, να δει εν ζωή το ποιητικό του έργο να συγκαταλέγεται στις εκλεκτές εκδόσεις της Pleiade. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων τα Grand Prix National de la Poesie (1995), Prix Goncourt de la Poesie (2003) κ.ά.Ελβετικής καταγωγής, γεννήθηκε το 1925 στην πόλη Μουντόν, στο καντόνι του Βω. Το 1954, επέλεξε να εγκατασταθεί στο Γκρινιάν της Γαλλίας, στο νομό της Ντρομ. Σύζυγός του είναι η γνωστή ζωγράφος Anne-Marie Haesler.Κύριες ποιητικές συλλογές του είναι οι: L'Effraie et autres poemes (1953), Poesie 1946-1967 (1971), La Lumiere d'hiver (1977), Les Semaisons - Carnets 1954-62 (1984), La Seconde Semaison - Carnets 1980-94 (1996), ενώ η προσωπική του ανθολογία L'Encre serait de l'ombre (1946-2008), κυκλοφόρησε το 2011.Λαμπρός μεταφραστής, λόγω των ευρύτατων πνευματικών οριζόντων του, μετέφρασε Όμηρο (την Οδύσσεια), Holderlin, Rilke, Thomas Mann, Ungaretti, Gongora, Robert Musil κ.ά.Το Cahier de verdure - Το τετράδιο της χλόης (1990) έχει την ιδιαιτερότητα να συνδυάζει ποιήματα και πεζά ποιητικά κείμενα. Λόγω της απόλυτης ώσμωσης με το φυσικό τοπίο που περιβάλλει τον άνθρωπο, ο ποιητής αντλεί μέσα απ' αυτό το πολύμορφο πράσινο της γύρω βλάστησης την υπόκωφη δύναμη της γαλήνης, της υπομονής, της ταπεινότητας, της προσμονής και της ελπίδας. Μας προσκαλεί να ανακαλύψουμε την αρμονία χάρη στην Ποίηση, καθώς πιστεύει ακράδαντα πως "ο ποιητικός λόγος είναι εκείνος που εκφράζει, με τον αυθεντικότερο τρόπο την ίδια την ουσία της ζωής"

ΤΑ ΚΤΥΠΗΜΑΤΑ   Για ήττες και προδοσίες που πληθαίνουν και απανωτά μου δίνουν κτυπήματα, σε εγρήγορση βρίσκομαι να εντοπίσω, να πετάξω από τους στίχους μου μελοδραματισμούς, ασάφειες και μισές αλήθειες.

Η εικόνα μιας γυναίκας να «ιππεύει» έναν άνδρα δημιουργεί δίχως άλλο πολύπλοκους συνειρμούς. Όταν όμως το ρόλο του υποζυγίου παίζει το ενσαρκωμένο υπόδειγμα της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης, δηλαδή ο ίδιος ο Αριστοτέλης, το ζήτημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο. Πώς και πότε ο Αριστοτέλης βρέθηκε σε αυτή την παράδοξη θέση; Ποιά είναι άραγε η γυναίκα που τον «υποτάσσει» με τέτοιον τρόπο; Και γιατί το θέμα αυτό, η ιστορία δηλαδή της νεαρής Φυλλίδας και του γηραιού Αριστοτέλη, επιβίωσε επί αιώνες σε εκατοντάδες εικαστικές αναπαραστάσεις; Το ξετύλιγμα του νήματος μάς οδηγεί στις πριγκιπικές αυλές της μεσαιωνικής Γαλλίας του 13 αιώνα ‒όπου το Τραγούδι του Αριστοτέλη (Le lai d’ Aristote) συναντιέται για πρώτη φορά‒ κι από εκεί στις μάκρυνες χώρες της Ανατολής που κατέκτησε ο Αλέξανδρος. Γιατί δεν πρέπει να το ξεχνάμε: ο Σταγειρίτης ήταν ο δάσκαλος του νεαρού Μακεδόνα. Φυλλίς, Αλέξανδρος και Αριστοτέλης συνδέονται λοιπόν σε ένα ανορθόδοξο ερωτικό τρίγωνο εντός του οποίου συμπλέκονται πρώιμες φεμινιστικές διεκδικήσεις, μια κριτική της σχολαστικής φιλοσοφίας και ένας ύμνος στη νομιμότητα της ερωτικής προσήλωσης.
Εδώ μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά το γαλλικό κείμενο του 13ου αιώνα που αφηγείται την παράξενη ιστορία του Αριστοτέλη και της Φυλλίδας ενώ η εισαγωγή τοποθετεί το ζήτημα στο ιστορικό και καλλιτεχνικό του περιβάλλον.

Η ποιητική συλλογή αποτελείται από τριάντα οκτώ πινελιές σκέψης αποτυπωμένες στο χαρτί – άλλοτε χρωματιστές, άλλοτε ασπρόμαυρες. Συναισθήματα και καταστάσεις που όλοι έχουμε ζήσει κάποια στιγμή στην πορεία της ζωής μας. Αναμνήσεις και εικόνες που μας συνοδεύουν στο χρόνο.

***

ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ

Σωπαίνω μην ταράξω το σούρουπο,
το στόμα κλείνω ερμητικά να μη βραδιάσει.

Ζεστά κύματα οι λέξεις δραπετεύουν απ’ το στήθος μου,
στο λαιμό ανεβαίνουν,
τις χορδές καίνε και χτυπούν στον ουρανίσκο.

Τα χείλη σφίγγω
σαν χείμαρρος καυτός μην πεταχτούν
και σε τρομάξουν.

Τη λάβα καταπίνω·
φλέγομαι.

Άδικα πάλι πέρασε το απόδειπνο.

"Η κάμαρα του πύργου σκοτεινή. Όμως φωτίζουν ο ένας το πρόσωπο του άλλου με το χαμόγελό τους. Ψηλαφούν μπροστά τους σαν τυφλοί και βρίσκουν ο ένας τον άλλον σαν μια πόρτα. Σχεδόν σαν παιδιά που φοβούνται τη νύχτα, σφίγγονται ο ένας μες στον άλλο. Κι όμως, δε φοβούνται. Δεν υπάρχει τίποτα να τους εναντιωθεί. Μήτε το χτες, μήτε το αύριο - γιατί ο χρόνος κατέρρευσε. Κι εκείνοι ανθίζουν μέσα από τα συντρίμμια του". Το "Τραγούδι του έρωτα και του θανάτου του σημαιοφόρου Χριστόφορου Ρίλκε", το γνωστότερο και δημοφιλέστερο έργο του Ρίλκε, γράφτηκε στο γύρισμα του εικοστού αιώνα, με αφορμή τον ηρωικό θάνατο ενός μακρινού προγόνου του συγγραφέα. Το κείμενο, που αιωρείται ανάμεσα στην ποίηση και την πρόζα, χωρίζεται σε είκοσι έξι σκηνές που συνδέουν την έκσταση του μεθυστικού ηρωικού θανάτου με φαντασιώσεις του θηλυκού, όπου η γυναίκα παρουσιάζεται ως μητέρα και ως ερωμένη ταυτόχρονα. Η λυρική γιορτή του θανάτου στον Ρίλκε σε συνδυασμό με τα ερωτικά μοτίβα εμπεριέχει υποδειγματικά την υποβλητική δύναμη που χαρακτηρίζει ολόκληρο το ποιητικό του έργο.

Ο Ζίγκφριντ, φτάνει στη Βορμς, για να κατακτήσει την Κρίμχιλντ, της οποίας έχει ακούσει να υμνούν την ανυπέρβλητη ομορφιά. Ο πρίγκιπας έχει προηγουμένως αρπάξει τον καταραμένο θησαυρό των Νιμπελούνγκεν και έχει γίνει άτρωτος μετά το λουτρό στο αίμα του δράκοντα που σκότωσε. Άτρωτος παντού, εκτός από ένα σημείο... To "Nibelungenlied", το "Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν", των παιδιών της ομίχλης δηλαδή, είναι, ίσως, το ωραιότερο μεσαιωνικό έπος, η αντίστοιχη Ιλιάδα της γερμανικής φιλολογίας. Ένα επικό ποίημα, αγνώστου συγγραφέως, γραμμένο περί τα 1.200 μ.Χ., που συμπαρασύρει τον αναγνώστη στον ξέφρενο καλπασμό των δραματικών του διαλόγων. Βασισμένο σε ένα σύμφυρμα ψηγμάτων της ιστορίας, στοιχείων της γερμανικής παγανιστικής μυθολογίας, θρύλων των σκανδιναβικών χωρών, ακόμη και στις λαϊκές δοξασίες σλαβικών παραμυθιών, αναβιώνει με θαυμαστή λιτότητα τους θρύλους και την εποποιία της ευρωπαϊκής ιπποσύνης, αλλά και την σκοτεινή ανθρώπινη φύση, όπως αυτή παρουσιάζεται στις αρχαίες τραγωδίες. Ένας αμύθητος θησαυρός, ένας μεγαλόπνοος έρωτας, μια αντιζηλία, ένας στυγερός φόνος, ένας αιματηρός πόλεμος, μια γυναίκα που διψά για εκδίκηση και φτάνει να σκοτώσει ακόμη και το ίδιο της το παιδί, αλλά και νεράιδες, ρωμαλέοι ιππότες, αχρεία, ποταπά ανθρωπάκια, ο προαναγγελμένος όλεθρος... Ο έρωτας και η εκδίκηση, η δόξα και η φιλαργυρία είναι οι προφάσεις που χρησιμοποιεί η ανελέητη μοίρα για να οδηγήσει τους ήρωες στο αμετάκλητο πεπρωμένο· στο φοβερό τέρμα μιας διαδρομής, όπου τους περιμένει ο θάνατος μέσα σ' ένα πρωτοφανές λουτρό αίματος. Αυτό είναι το μυθολογικό σύμπαν του σκοτεινού και βλοσυρού αυτού ποιήματος, που ενέπνευσε τον Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν στην συγγραφή της διάσημης τριλογίας του "Ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών", τον Ριχάρδο Βάγκνερ, στην σύνθεση της θαυμαστής τετραλογίας του "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν", αλλά και τον Φριτς Λανγκ που το μετέφερε υποδειγματικά στην μεγάλη οθόνη.

H Νέρινγκα Αμπρουτίτε είναι προϊόν της απελευθέρωσης της λιθουανικής κοινωνίας, κυρίως της έκδοσης επιλεγμένης λογοτεχνίας, όταν ο εκδότης γίνεται προωθητής νέων ονομάτων στην λογοτεχνία. Η Νέρινγκα μετά από δυο ποιητικές συλλογές,λ καθώς και δημοσιεύσεις στον τύπο (και τριών χρόνων λάμψης στον μποέμ κόσμο της λογοτεχνίας) είναι η γυναίκα - κοριτσάκι, η έφηβη με το ύψος ενός μανεκέν και με τον ευαίσθητο σκελετό. Η κοπελίτσα από τη θάλασσα, από τη χερσόνησο που έχει το όνομά της, με λευκό δέρμα που ο ήλιος δεν το καίει. Η Νέριγνκα "κερδίζει" την ανοικτή ταύτιση με την ακόμα κοριτσίστικη θηλυκότητά της, έτσι όπως αυτή είναι. Βρίσκεται μεταξύ των δυο αντιφατικότερων επιλογών: Θα ήθελε να γράψει στον στενό μικρό μποέμ κόσμο της και κάποιες φορές σε κάποια μεμονωμένα πρόσωπα. Με την πεποίθηση ότι η Αμπρουτίτε σχηματίζεται ως εκπρόσωπος της μποέμ φιλολογικής γενιάς. Δεν χρειάζονται αποδείξεις ότι όσο και να αλλάξει αυτή η κάστα, στην οποία και εκείνη ανήκει, το να την εξαπλώσει μέχρι τα πέρατα της πολύχρωμης δυτικής κοινωνίας είναι για την Νέρινγκα μοιραίο [...] Σωτήρης Σουλιώτης

Γεννήθηκα την ίδια χρονιά με τον Τσάρλι Τσάπλιν, τη «Σονάτα Κρόιτσερ» του Τολστόι, τον πύργο του Άιφελ και, μου φαίνεται, τον Τ. Σ. Έλιοτ. Εκείνο το καλοκαίρι το Παρίσι γιόρταζε την εκατοστή επέτειο από την πτώση της Βαστίλης – ήταν το 1889. Τη νύχτα της γέννησής μου, 23 Ιουνίου, γιορταζόταν –και γιορτάζεται -η πανάρχαιη γιορτή της παραμονής του Αϊ-Γιάννη (Midsummer Night). Με ονόμασαν Άννα προς τιμήν της γιαγιάς μου, της Άννας Γιεγκόροβνα Μοτοβίλοβα. Η μητέρα της, απόγονος του Τζένγκις Χαν, ήταν η Τατάρα πριγκίπισσα Αχμάτοβα, που το όνομά της πήρα για λογοτεχνικό ψευδώνυμο -χωρίς να έχω συνειδητοποιήσει ότι ετοιμάζομαι να γίνω μια Ρωσίδα ποιήτρια. Γεννήθηκα στη ντάτσα της Σαρακίνα (Μπολσόι Φοντάν, ο 11ος σταθμός του τρένου), κοντά στην Οδησσό. Αυτή η μικρή ντάτσα (πιο σωστά καλύβα) βρισκόταν στο βάθος μιας στενής και κατηφορικής έκτασης γης δίπλα στο ταχυδρομείο. Η ακτή εκεί ήταν απόκρημνη κι οι ράγες του τρένου ακολουθούσαν το χείλος του γκρεμού. Όταν ήμουν δεκαπέντε ετών και ζούσαμε στη ντάτσα στο Λούστντορφ, περνούσαμε κάποτε απ’αυτή την περιοχή, και η μητέρα μου πρότεινε να πάμε να δούμε τη ντάτσα της Σαρακίνα, που δεν την είχα δει ποτέ ως τότε. Στην είσοδο της καλύβας είπα: «Κάποτε θα βάλουν εδώ μια αναμνηστική πλάκα». Δεν ήμουν ματαιόδοξη. Ήταν απλώς ένα ανόητο αστείο. Η μητέρα μου στενοχωρήθηκε. «Θεέ μου», είπε, «πόσο άσχημα σε έχω μεγαλώσει».

H TOIXOΓPAΦIA Έχοντας ερωτευθεί και κατοικήσει αιώνες μέσ στη θάλασσα έμαθα γραφή και ανάγνωση Ώστε τώρα να μπορώ σε μεγάλο βάθος πίσω τις γενιές απανωτές όπως αρχίζει ένα βουνό προτού τε- λειώσει το άλλο Nα κοιτάζω Kαι μπροστά πάλι το ίδιο: Tο βαθύ σκούρο μπουκάλι και η νέα στο μπράτσο Eλένη με το πλάι επάνω στον ασβέστη Nα γεμίζει κρασί της Παναγίας το μισό το σώμα της φευγάτο κιόλας στην Aσία την αντικρυνή Kαι το κέντημα όλο μετατοπισμένο μέσ στον ου- ρανό με τα διχαλωτά πουλιά τα κιτρινάκια και τους ήλιους.