Λογοτεχνία - Γραφή

Μετά το έργο του Λεφ Σεστόφ "Λέων Τολστόι, αυτός που γκρεμίζει και χτίζει κόσμους", οι εκδόσεις Ροές παρουσιάζουν κείμενα του σημαντικού αυτού υπαρξιστή φιλοσόφου και για τον έτερο μεγάλο της ρωσικής λογοτεχνίας, τον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Τα τρία κείμενα της παρούσας έκδοσης επιχειρούν, από διαφορετική πλευρά το καθένα, να ερμηνεύσουν τόσο το έργο όσο και την προσωπικότητα του μεγάλου συγγραφέα. Έτσι, το πρώτο, που γράφτηκε για την επέτειο των 25 χρόνων από τον θάνατό του, ασκεί κατά βάση κριτική στα ανεδαφικά εθνοκεντρικά πολιτικά οράματά του. Στο δεύτερο επιχειρείται, μέσα από την ανάλυση του έργου του Ντοστογιέφσκι, η ερμηνεία της δραματικής αλλαγής που συντελέστηκε στην ψυχή του και που αντανακλάται στα έργα του: πώς από την ανθρωπιά του "Φτωχόκοσμου" πέρασε στον κυνισμό του ήρωα του "Υπογείου" και στην κραυγή απελπισίας για την ανθρώπινη μοίρα (Ο ηλίθιος, Έγκλημα και τιμωρία, Μια γλυκιά γυναίκα). Καταδεικνύεται επίσης η αγωνία του συγγραφέα για τη σαθρότητα των βεβαιοτήτων της λογικής μας (Ένας γελοίος άνθρωπος, Οι δαιμονισμένοι) και για τη ζωή χωρίς τον Θεό, την αγάπη δηλαδή που δημιούργησε τον κόσμο (Οι αδελφοί Καραμάζοφ). Το τρίτο και εμβριθέστερο κείμενο αντλείται από το βιβλίο του Σεστόφ με τίτλο "Στη ζυγαριά του Ιώβ". Εδώ, μέσα από τις δικές του πλέον φιλοσοφικές αναζητήσεις και με αναφορές στους μεγάλους φιλοσόφους, ο συγγραφέας εμβαθύνει στην αγωνιώδη πάλη του Ντοστογιέφσκι ενάντια τις αυταπόδεικτες αλήθειες του ανθρώπινου Λόγου, ο οποίος αδυνατεί να φωτίσει το μέγα αίνιγμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τα κείμενα αυτά, πέραν της γλαφυρότητάς τους, αποτελούν κλειδί για την προσέγγιση και κατανόηση του ίδιου του Ντοστογιέφσκι, αλλά και του έργου του σε όλο του το βάθος.

Το έργο του Φρίντριχ Νίτσε δυναμίτισε τα θεμέλια της δυτικής σκέψης. Έννοιες όπως ο θάνατος του Θεού, ο υπεράνθρωπος και η ηθική του δούλου διαποτίζουν την κουλτούρα μας, υψηλή και χαμηλή, ωστόσο ο ίδιος είναι ένας από τους πιο παρεξηγημένους φιλοσόφους στην Ιστορία. Ο Νίτσε θεωρούσε πως όλη η φιλοσοφία είναι αυτοβιογραφική. Η Sue Prideaux οδηγεί τους αναγνώστες στον κόσμο ενός μεγαλοφυούς, εκκεντρικού και πολύ βασανισμένου ανθρώπου, φωτίζοντας τα γεγονότα και τους ανθρώπους που διαμόρφωσαν τη ζωή και το έργο του. Από την ήρεμη, ευλαβή, χριστιανική ανατροφή του, η οποία σκιάστηκε από τον μυστηριώδη θάνατο του πατέρα του, στο μοναχικό φιλοσοφείν στα ψηλά βουνά και τη φρίκη και τη θλίψη της τελικής διολίσθησης στην τρέλα, η Prideaux διερευνά με οξυδέρκεια και ευαισθησία τη διανοητική, συναισθηματική και πνευματική ζωή του Νίτσε. Επιπλέον μας δίνει ολοκληρωμένες τις προσωπογραφίες των ανθρώπων που τον σημάδεψαν: του Ρίχαρντ και της Κόζιμα Βάγκνερ, της Λου Σαλομέ –της μοιραίας γυναίκας που του ράγισε την καρδιά– και της φανατικά εθνικίστριας και αντισημίτριας αδελφής του, της Ελίζαμπετ, που τον πρόδωσε παραχαράσσοντας τα κείμενά του και επιτρέποντας την κατάχρησή τους στα χέρια των Ναζί. «Η βιογραφία που λαχταρούσε ο Νίτσε από τη μέρα που έχασε τα λογικά του και αγκάλιασε ένα άλογο στην πλατεία του Τορίνο το 1889!» John Banville, The Guardian «Έτσι θα έπρεπε να είναι κάθε βιογραφία: συναρπαστική, ευφυής, συγκινητική, και συχνά ξεκαρδιστικά αστεία». Sarah Bakewell «Μια εντελώς πρωτότυπη προσωπογραφία του Νίτσε, γραμμένη με υπέροχο τρόπο». Antony Beevor «Η ιστορία της ζωής του Νίτσε είναι πολύπλοκη, δύσκολη και σπουδαία μαζί, και δεν έχει ξαναγραφτεί ποτέ καλύτερα από ό,τι σε αυτό το καθηλωτικό βιβλίο». Ray Monk, The New Statesman «Ένα υπέροχο βιβλίο για έναν μοναδικό άνθρωπο». Nigel Warburton «Αριστοτεχνικό! Η Prideaux πλησιάζει τον Νίτσε περισσότερο από όλους τους προκατόχους της». Morten Hο/i Jensen, The Los Angeles Review of Books «Σφαιρική και ευαίσθητη, μια προσιτή βιογραφία ενός κατά κανόνα απρόσιτου ανθρώπου». The Economist «Αποκάλυψη... τίποτα λιγότερο. Η μεγάλη απόλαυση του να βλέπεις τη φιλοσοφία να γεννιέται...» Kathryn Hughes, The Guardian «Μοναδική βιογραφία, εντυπωσιακή ως προς το βάθος και το εύρος της εποπτείας». John Carey, The Sunday Times «Ο Νίτσε είχε την αγωνία ότι το έργο του θα παρεξηγηθεί και θα εργαλειοποιηθεί. Το γεγονός ότι αυτό συνέβη και εξακολουθεί να συμβαίνει υπογραμμίζει τη μεγάλη αξία βιβλίων σαν αυτό». The New Yorker «Η Prideaux δημιουργεί νέο πρότυπο για τη βιογραφία ως είδος». Maria Dimitrova, Bookforum

Η γλώσσα ένας μηχανισμός αγωνιστικός που παράγει ενέργεια, και ο οποίος αμέσως μετά την εκκίνησή του μετατρέπεται με επιδεικτική ορμή, ακρίβεια και ενάργεια σε αυτοπαραγωγική μηχανή, σε μια αυτομηχανή. Τώρα η γλώσσα βράζει, ανεβάζει πυρετό, φιλτράρεται με το καυτό νερό της εξοργισμένης και αδιέξοδης διάνοιας. Και λειαίνεται από την ίδια της την ορμή, την ακατάσχετη ροή. Γίνεται μια επιφάνεια, οι οριζόντιες ανακλάσεις μιας άλλοτε κάθετης σκέψης. Μια αχανής επιφάνεια ελεγχόμενη εμμονικά, συμμετρικά, όλο και πιο αραβουργηματικά, όσο χάνονται οι νατουραλιστικές απεικονίσεις που την αποτελούν και πια μένει η περιγραμματική κίνηση που τις δημιουργεί.

Οι συγγραφείς και τα έργα που σχολιάζονται σε αυτό το βιβλίο υπό τον τίτλο Χωρικά ύδατα με έχουν απασχολήσει κατ’ επανάληψη και στο παρελθόν· συγκροτούν, θα έλεγα,  ένα μεγάλο μέρος από το λογοτεχνικό εικονοστάσι μου. Τα μελετήματα γράφτηκαν κατά την προηγούμενη κρίσιμη για τη χώρα μας δεκαετία με αφορμή επετείους ή αφιερώματα περιοδικών και δηλώνουν τον σταθερό προσανατολισμό μου προς τα συγκεκριμένα πρόσωπα και κείμενα. Εκτός των άλλων, έχω την εντύπωση πως, παρά τις διαφορετικές εποχές που έζησαν και τις ανόμοιες συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιούργησαν, οι ποιητές, οι πεζογράφοι και οι φιλόλογοι που συστεγάζονται εδώ διαθέτουν ισχυρούς εσωτερικούς δεσμούς μεταξύ τους. Είναι φυσιογνωμίες με ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Δεν υπαινίσσομαι μόνον την ιδιαιτερότητα της γραφής και του ύφους καθενός αλλά, κυρίως, την ηθική στάση που διατήρησαν σε όλη τη διάρκεια της λογοτεχνικής και της δημόσιας παρουσίας τους –στάση που καθιστά την περίπτωσή τους από πολλές απόψεις παραδειγματική. Πέρα από τη συνολική προσφορά τους στα Γράμματά μας, είναι πολλαπλώς ωφέλιμο να επανερχόμαστε στις παρακαταθήκες που μας κληροδότησαν, και μάλιστα σε μιαν εποχή κατά την οποία πλεονάζουν οι κίβδηλες φωνές.

Πορτρέτα και συνεντεύξεις σημαντικών ελλήνων συγγραφέων από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ώς τις μέρες μας. Ένα ταξίδι στις μεταμορφώσεις της Ελλάδας κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια, μέσα από τα έργα, τη δημόσια στάση και το λόγο δημιουργών. Μιλούν οι Χρήστος Βακαλόπουλος, Θανάσης Βαλτινός, Βασίλης Βασιλικός, Ρέα Γαλανάκη, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Μιχάλης Γκανάς, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Σωτήρης Δημητρίου, Μάρω Δούκα, Ζυράννα Ζατέλη, Άλκη Ζέη, Νίκος Θέμελης, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Ιωάννα Καρυστιάνη, Μένης Κουμανταρέας, Ηλίας Μαγκλίνης, Πέτρος Μάρκαρης, Δημήτρης Νόλλας, Γιάννης Ξανθούλης, Χρήστος Οικονόμου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Αλέξης Πανσέληνος, Τίτος Πατρίκιος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Έρση Σωτηροπούλου, Φαίδων Ταμβακάκης, Πέτρος Τατσόπουλος, Γιάννης Τσίρμπας, Ευγενία Φακίνου, Διονύσης Χαριτόπουλος, Νίκος Χουλιαράς.