Φιλοσοφία

Μετά την εμφάνισή του τον Σεπτέμβριο του 2011 στο Πάρκο Ζουκότι της Νέας Υόρκης, το κίνημα Occupy εξαπλώθηκε σε δεκάδες πόλεις σε όλο τον κόσμο. Χάρη σ' αυτούς τους πυρήνες, άρχισε να διαμορφώνεται μια νέα παγκόσμια συνείδηση αντίστασης στην εξουσία του κεφαλαίου. Ο Νόαμ Τσόμσκι, με τις δημόσιες παρεμβάσεις του, ενθάρρυνε τη συμμετοχή στους συλλογικούς αγώνες για την ισότητα, την ελευθερία και τη δημοκρατία. Υποστήριξε από την πρώτη στιγμή το κίνημα και ένωσε τη φωνή του με αυτές που ασκούν κριτική στην κυριαρχία των πολυεθνικών εταιριών και στη διαφθορά που επιφέρει αυτή.
Μέσα από συζητήσεις με συμμετέχοντες στο κίνημα Occupy, ο Τσόμσκι διερευνά τα αίτια των κυριότερων προβλημάτων της εποχής μας, τα οποία ωθούν τους ανθρώπους στη διαμαρτυρία. Τα κεντρικά ερωτήματα που θέτει είναι: Πώς φτάσαμε ως εδώ; Με ποιον τρόπο οι πλούσιοι, που αποτελούν μόλις το 1% του πληθυσμού του πλανήτη, διαιωνίζουν την ηγεμονία τους πάνω στο υπόλοιπο 99%; Πώς μπορούμε να αποδομήσουμε την τεχνοκρατική αντίληψη της πρωτοκαθεδρίας της οικονομίας έναντι της πολιτικής; Ποια είναι η ποιότητα της σημερινής δημοκρατίας; Πώς μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της ανάπτυξης προκειμένου να εξασφαλίσουμε την ισότιμη κατανομή του παγκόσμιου πλούτου;

Το "Occupy" αποτελεί μια ακόμα ζωτική συνεισφορά του Τσόμσκι στη βιβλιογραφία της αμφισβήτησης και συγχρόνως ένα κάλεσμα για να δημιουργήσουμε έναν δίκαιο κόσμο που θα βασίζεται στην αλληλεγγύη.

 

Τα Principia Ethica αποτελούν ορόσημο στην ιστορία της ηθικής φιλοσοφίας. Δημοσιευμένο το 1903, το κείμενο του Moore έθεσε το πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύχθηκε αναλυτικά η φιλοσοφική σκέψη κατά τον 20ό αιώνα. Η πρωτοτυπία του έργου δεν έγκειται μόνο στην εισαγωγή ιδεών που θα επηρεάσουν την εξέλιξη των ηθικών αντιλήψεων, των κοινωνικών επιστημών, της λογοτεχνικής πρωτοπορίας και της αισθητικής θεωρίας, αλλά και στην καινοφανή μέθοδο με την οποία προσεγγίζει θεμελιώδη ζητήματα της ανθρώπινης σκέψης. Στα Principia Ethica τίθεται σε εφαρμογή μια νέα άποψη για τον τρόπο άσκησης του φιλοσοφείν, η οποία θα καθορίσει, σε μεγάλο βαθμό, την ανάπτυξη πολλών κλάδων της σύγχρονης έρευνας: η αναλυτική φιλοσοφία, όπως τη συνέλαβε ο Moore, εκκινεί από την διασάφηση του νοήματος των όσων λέμε, με σκοπό να φωτίσει τις συχνά άρρητες προϋποθέσεις των όσων πράττουμε. Οι σημαντικότερες ηθικές θεωρήσεις, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έως τον Kant και τον Mill, τίθενται από τον Moore σε κριτικό έλεγχο, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη γονιμότητά τους για την κατανόηση των ηθικών φαινομένων. Μέσα από την εξαντλητική πραγμάτευση της έννοιας του καλού, της σημασίας της ηδονής, της σχέσης του καθήκοντος με την αρετή, της αξίας των διαπροσωπικών σχέσεων και της εμπειρίας της τέχνης, τα Principia Ethica θα θέσουν τους όρους με τους οποίους αρθρώνονται μέχρι τις μέρες μας κάποιες από τις μείζονες διαμάχες της φιλοσοφίας. Η έκδοση περιλαμβάνει επίμετρο όπου αναλύεται το κεντρικό επιχείρημα της ηθικής σκέψης του Moore και ανασυγκροτούνται οι κυριότερες κριτικές προσεγγίσεις στα Principia Ethica. Παρέχονται επίσης διευκρινίσεις όρων και εννοιών, καθώς και σύντομες ερμηνευτικές παρατηρήσεις ή παραπομπές σε εργασίες που εστιάζουν σε επιμέρους σημεία της επιχειρηματολογίας του Moore. Η έκδοση συμπληρώνεται με εκτεταμένη διεθνή βιβλιογραφία.

[…] Η πρώτη βαθιά γνωριμία μου με το έργο του Σάμουελ Μπέκετ ήταν το 1967, όταν στο Οντεόν του Παρισιού είδα το ‘‘Ω, οι ωραίες μέρες’’ με τη Μαντλέν Ρενώ και τον Ζαν Λουί Μπαρρώ. Από πολύ πριν είχα γνωρίσει το έργο του και είχα εμποτιστεί από την υπαρξιακή του ποίηση. Το 1966, στον κύκλο των θεατρικών σπουδών, στη Σορβόνη, είχα μιλήσει με θέμα ‘‘Το τραγικό στο έργο του Σάμουελ Μπέκετ’’.νέα τραγική αίσθηση που υπήρχε στο έργο του και που δεν υπήρχε στους άλλους συγγραφείς του Θεάτρου του Παραλόγου.Όταν όμως είδα το ‘‘Ω οι ωραίες μέρες’’, έζησα μια παράξενη δυνατή συγκίνηση. Το έργο τούτο συγκλόνισε από τη ρίζα της την ύπαρξή μου. Αμέσως ζήτησα την άδεια από τον συγγραφέα να το μεταφράσω. Και ήταν το πρώτο βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, την ίδια μέρα που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ......Βέβαια, σκέφθηκα, και τι ήμουν εγώ που τολμούσα να ταυτιστώ με το έργο του Σάμουελ Μπέκετ. Κι ακόμα, είχα την ασέβεια να δίνω ερμηνείες και προσωπικές απόψεις. Δεν ήμουν τίποτα; Μα το έργο είχε γραφτεί κ α ι γ ι α μ έ ν α. Και εκείνη τη στιγμή, εγώ πονούσα μέσα σε αυτή τη μοίρα της ύπαρξης και αυτός ο πόνος άγγιζε όλη την ανθρωπότητα, αφού όλοι οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι μέσα στην ίδια μοίρα. Έτσι, ξεπέρασα την ηττοπάθεια και έγινα απρόσωπη. Δεν είχε σημασία πια τι ήμουν και ποια ήμουν. Σημασία είχε πως πονούσα από το έργο αυτό. […]

Το 1967 η Βαλερί Σολάνας πουλάει στους δρόμους της Νέας Υόρκης το "Μανιφέστο" της: δυόμισι δολάρια για τους άνδρες, ένα δολάριο για τις γυναίκες. Κηρύττει την ανάγκη εξάλειψης του αρσενικού φύλου και συνεπώς του καπιταλισμού και της πατριαρχίας, παραθέτοντας και αναλύοντας τα αδιέξοδα του κοινωνικού συστήματος της εποχής της. Καλεί τις «επίλεκτες» γυναίκες SCUM σε επιστράτευση ώστε να πάρουν την εξουσία και να εξολοθρεύσουν τα αρσενικά και όλα τα «Κοριτσάκια του Μπαμπά». Εξήντα σχεδόν χρόνια μετά το πρώτο μοίρασμα του "Μανιφέστου", η φαλλοκρατική και καπιταλιστική κοινωνία που ξεμπροστιάζει η Σολάνας συνεχίζει να συνθλίβει τη γυναικεία ύπαρξη, διατηρώντας τον λόγο της αναπότρεπτα επίκαιρο.

Σε αυτήν τη συλλογή δοκιμίων και ομιλιών, που αποτελεί ορόσημο για το φεμινιστικό κίνημα, η Λορντ καταπιάνεται με τον σεξισμό, τον ρατσισμό, την ομοφοβία, τις ταξικές διακρίσεις, τον ιμπεριαλισμό, τα τεχνάσματα με τα οποία το σύστημα στρέφει τους καταπιεσμένους τον έναν εναντίον στον άλλον. Με γλώσσα αιχμηρή αλλά και λυρική, αναδεικνύει τις σύνθετες και αλληλένδετες πτυχές της καταπίεσης, εξωτερικής και εσωτερικευμένης, και μας θυμίζει πως δεν μπορούμε να φτιάξουμε τον καινούριο κόσμο με τα υλικά του παλιού: «Τα εργαλεία του αφέντη δεν πρόκειται ποτέ να διαλύσουν το σπίτι του αφέντη».
Μιλάει για τις φτωχές γυναίκες, για τις μαύρες, για τις λεσβίες, για τις μεγαλύτερες σε ηλικία - αλλά τελικά μιλάει για κάθε άτομο που βρίσκεται έξω και πέρα από ό,τι ορίζει η κοινωνία ως αποδεκτό και «κανονικό». Αναδεικνύοντας τις διαφορές ανάμεσά μας ως μέσο δράσης και αλλαγής, ως «ένα κοίτασμα με αναγκαίες πολικότητες, οι οποίες με τη βοήθεια της δημιουργικότητάς μας μπορούν να ανάψουν τη σπίθα της διαλεκτικής», τελικά μας καλεί να ζήσουμε τη ζωή μας όσο πιο ειλικρινά, ανυποχώρητα και συμπεριληπτικά γίνεται. Δικαίως, πολλά κεφάλαια της συλλογής έχουν βρει τη θέση τους σε πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και έχουν γίνει αντικείμενο εκτενούς ακαδημαϊκής και πολιτικής ανάλυσης.

Η ελληνική αίσθησι του χρόνου Το κείμενο τούτο αποτελεί ανεπτυγμένη μορφή της ομιλίας μου στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (Μέγαρον-Plus). Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. Πρόθεσή μου ήταν και είναι να προχωρήσω σε συστηματικότερη κατανόηση του νεοελληνικού πνευματικού πολιτισμού υπό το πρίσμα της συμβολικής του χρόνου του, ώστε να φωτισθούν καλύτερα κάποιες συστατικές δυσχέρειες της παραγωγικής μας συνυπάρξεως με το σημερινό ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμικό περιβάλλον, παροξυστική φανέρωση των οποίων βιώνουμε οδυνηρά κατά την παρούσα κρίση.

Έχετε ποτέ σκεφτεί ότι μερικοί από τους καλύτερους φιλοσόφους μπορεί να βρίσκονται στα νηπιαγωγεία και τις παιδικές χαρές;

Περιηγηθείτε στον κόσμο της φιλοσοφίας με ξεναγούς έναν καταξιωμένο καθηγητή Φιλοσοφίας και τους δύο μικρούς γιους του. Ο Σκοτ, ο Ρεξ και ο Χανκ μάς παρασύρουν σε μια περιπέτεια από την αρχαία ως τη σύγχρονη φιλοσοφία, για να διερευνήσουμε, αξιοποιώντας τον αυθορμητισμό και την ειλικρίνεια των παιδιών, βαρυσήμαντα θέματα, όπως την τιμωρία και την εξουσία, το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο, τη φύση της αλήθειας και της γνώσης, ακόμα και την ύπαρξη του Θεού.

Με επιδέξια αφήγηση και αρκετό χιούμορ, ο συγγραφέας μοιράζεται μαζί μας τους διαλόγους με τους γιους του, αποδεικνύοντας ότι τα παιδιά είναι καλοί φιλόσοφοι και πως αρκεί να τα ακούσουμε και να μιλήσουμε μαζί τους για να ανακαλύψουμε αν το ίδιο ισχύει και για εμάς.

"Ό,τι μπορεί γενικά να ειπωθεί, μπορεί να ειπωθεί με σαφήνεια και για όσα δε μπορεί να μιλάει κανείς, για αυτά πρέπει να σωπαίνει."To Tractatus Logico-Philosophicus (Λογικο-Φιλοσοφική Πραγματεία) αποτελεί το μοναδικό φιλοσοφικό έργο που δημοσίευσε ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν ενόσω ήταν εν ζωή. Σήμερα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα φιλοσοφικά κείμενα του 20ου αιώνα, εγκαινιάζοντας μία νέα κατεύθυνση στη φιλοσοφία που αφορούσε στην ανάλυση της γλώσσας. Γράφτηκε, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, την περίοδο του Α' Παγκοσμίου πολέμου και ενώ ο Βιττγκενστάιν υπηρετούσε στον Αυστροουγγρικό στρατό. Δημοσιεύτηκε αρχικά στη Γερμανία το 1921, με τον τίτλο Logisch-Philosophische Abhandlung, στο περιοδικό Annalen der Naturphilosophie. Ο μεταγενέστερος λατινικός τίτλος προτάθηκε από τον Τ.Ε. Μουρ παραπέμποντας συνειδητά στο έργο του Σπινόζα Tractatus Theologico-Politicus.Αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Κύκλο της Βιέννης καθώς και μία σημαντική επίδραση στη σχολή ανάλυσης του Κέμπριτζ στη δεκαετία του 1920 και του 1930. Ενέπνευσε το ρεύμα του λογικού θετικισμού που με τη σειρά του υπήρξε ένα από τα πιο επιδραστικά φιλοσοφικά κινήματα του 20ού αιώνα. Μετά την ολοκλήρωσή του, ο Βιτγκενστάιν πίστευε πως είχε λύσει όλα τα παραδοσιακά προβλήματα της φιλοσοφίας, την οποία εγκατέλειψε για περίπου μία δεκαετία. Αργότερα, αναθεώρησε αρκετές από τις ιδέες που είχε καταγράψει στο Tractatus. Έργο δύσκολο στην κατανόηση, χαρακτηρίζεται ως ένα πιο αινιγματικά φιλοσοφικά κείμενα που δημοσιεύτηκαν ποτέ, που ενέπνευσε εκτεταμένη βιβλιογραφία, χωρίς ωστόσο να υπάρχει μία γενική συμφωνία ως προς την ερμηνεία του. [...] 

Το «Χριστούγεννα» είναι ένα βιβλίο-μαρτυρία της ορθόδοξης θεολογικής σκέψης και τέχνης με θέμα τη Γέννηση του Θεανθρώπου. Μία πολύτιμη πνευματική συντροφιά στην προετοιμασία για τη γιορτή της ενανθρωπήσεως του Σωτήρα μας Ιησού Χριστού.

Περιέχει:

• Κείμενα των αγίων Ιωάννη του Χρυσοστόμου, Ιωάννη του Δαμασκηνού και Γρηγορίου του Παλαμά.

• Δοκίμια των Διονυσίου Σκλήρη, Επισκόπου Αθανασίου Γιέβτιτς, π. Σταύρου Κοφινά, μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτη, μοναχού Ησαΐα Σιμωνοπετρίτη, Ηλία Βουλγαράκη, Ιωάννη Παναγοπούλου, Νίκου Ζία

• Ύμνους από τις ακολουθίες των Χριστουγέννων

• Γνώμες Πατέρων

• Εικόνες της Γεννήσεως από τους θησαυρούς του Αγίου Όρους.

Τα Zettel // ∆ελτάρια αποτελούν ένα εξαιρετικό δείγμα βιττγκενσταϊνικής φιλοσοφίας κατευθείαν από την πηγή. Πρόκειται για αποσπασματικές σημειώσεις διά χειρός Βίττγκενσταϊν, επιλεγμένες και επιμελημένες από τους φιλοσόφους, μαθητές και φίλους του φιλοσόφου, την Ελίζαμπεθ Άνσκομπ και τον Γκέοργκ φον Βριγκτ. Tο παλαιότερο απόσπασμα γράφτηκε το 1929 και το υστερότερο τον Αύγουστο του 1948, ενώ στην πλειονότητά τους τα αποσπάσματα προέρχονται από δακτυλογραφημένα χειρόγραφα («δακτυλόγραφα») τα οποία ο Βίττγκενσταϊν υπαγόρευσε κατά την περίοδο 1945–1948. μοιάζουν με τηλεγραφικά αποσπάσματα συνθετότερων φιλοσοφικών ερευνών, παρέχοντας μια πολυπρισματική θέαση του φιλοσοφικού νου του Βίττγκενσταϊν, προσεγγίζοντας τις φιλοσοφικές του ανησυχίες από διάφορες πλευρές. Οι παράγραφοι που συνθέτουν το βιττγκενσταϊνικό κείμενο είναι αμιγώς φιλοσοφικές, και τις σημαδεύει η γνωστή συνήθεια του Βίττγκενσταϊν να θέτει ερωτήματα τα οποία αφήνει αναπάντητα, ή να προσκαλεί τον αναγνώστη του να φανταστεί ασυνήθιστες και αξιοπερίεργες περιστάσεις, στις οποίες όμως δεν επιστρέφει ξανά. Συνεπώς, ο αναγνώστης επιβαρύνεται με το καθήκον να αποκωδικοποιήσει ή να μεταγλωττίσει τις βιττγκενσταϊνικές σκέψεις και τους βιττγκενσταϊνικούς προβληματισμούς στο δικό του πλαίσιο, ούτως ώστε να ξεκλειδώσει μια νέα, ανατρεπτική και ανεπανάληπτη όψη της ίδιας της φιλοσοφικής δραστηριότητας. Η πραγμάτευση των θεμάτων, με άλλα λόγια, δεν περιορίζεται σε όσα γράφονται στη σελίδα, αλλά έχουν αντίκτυπο και πέρα απ’ αυτήν, ρίχνοντας φως στα προβλήματα από εντελώς πρωτότυπες πλευρές.