Jean Genet

Τον Σεπτέμβριο του 1982, στο αποκορύφωμα του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, η παγκόσμια κοινή γνώμη πληροφορείται με αποτροπιασμό τις σφαγές που διέπραξαν οι χριστιανοί φαλαγγίτες στη Σάμπρα και τη Σατίλα, τους παλαιστινιακούς καταυλισμούς της Βηρυτού, με την ανοχή των ισραηλινών δυνάμεων. Ο Ζαν Ζενέ, που βρίσκεται εκείνη την εποχή στη λιβανική πρωτεύουσα, καταφέρνει να επισκεφτεί για λίγες ώρες τους καταυλισμούς την επαύριο της σφαγής και, συγκλονισμένος, γράφει εν θερμώ ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του. Οι "Τέσσερις ώρες στη Σατίλα" είναι ένα ιδιότυπο ρεπορτάζ που συνδυάζει τη δημοσιογραφική μαρτυρία με τις προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα από τους παλαιστινιακούς καταυλισμούς της Ιορδανίας· την περιγραφή μιας επίγειας κόλασης με την αναπόληση ενός χαμένου παραδείσου· το πολιτικό ντοκουμέντο με το πολιτικό μανιφέστο. Εδώ, η αναζωογονητική επαφή με μια μαχόμενη νεότητα συναντά την αποπνικτική αποφορά των άταφων πτωμάτων. Έτσι, η αντιπαραβολή ενός τοπίου λάμψης μ' ένα τοπίο στάχτης δίνει μεγαλύτερο βάθος και δραματικότητα στο ιορδανικό ειδύλλιο και χαρακτήρα συντέλειας στην ανάμνηση της ολιγόωρης επίσκεψης του συγγραφέα στον χώρο της σφαγής. Οι "Τέσσερις ώρες στη Σατίλα" είναι το πρώτο σημαντικό κείμενο του Ζενέ ύστερα από συγγραφική αποχή 30 ετών. Εδώ, συνοδεύεται από μια μεγάλη συνέντευξη που έδωσε ο συγγραφέας στο αυστριακό ραδιόφωνο, όπου θίγονται πολλά σημεία του κειμένου που θα περνούσαν απαρατήρητα, ενώ ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να αντιπαραβάλει το γραπτό ύφος του συγγραφέα με τον προφορικό του λόγο.

Νάρκισσος δεν είναι όποιος θέλει. Πόσοι δε σκύβουν πάνω στο νερό όπου δε βλέπουν άλλο από μιαν ακαθόριστη επιφάνεια ανθρώπου. Ο Ζενέ βλέπει παντού τον εαυτό του· οι πιο άστιλπνες προσόψεις τη δική του εικόνα στέλνουν πίσω· ακόμα και στους άλλους βλέπει τον εαυτό του κι έτσι βγάζει στο φως της μέρας το πιο κρυφό μυστικό τους. Το θέμα όλων των έργων του είναι το επίφοβο θέμα του ειδώλου, της εικόνας, του σωσία, του άσπονδου ομογάλακτου. Το καθένα απ' αυτά τα έργα έχει την παράξενη ιδιότητα να είναι αυτό που είναι και συνάμα το αντικαθρέφτισμα αυτού που είναι. Ο Ζενέ φέρνει στην επιφάνεια ένα γοερό και πυκνό πλήθος που μας βάζει σε αμηχανία, μας συναρπάζει και μεταμορφώνεται ενώπιον του Ζενέ σε Ζενέ. Ο μύθος του ειδώλου έχει πάρει στο "Ημερολόγιο ενός κλέφτη" την πιο καθησυχαστική, την πιο καθημερινή, τη φυσιολογικότερη μορφή του γιατί εδώ μιλάει ο Ζενέ για τον Ζενέ χωρίς να βρίσκεται κανείς άλλος ανάμεσά τους· διηγείται τη ζωή του, τον εξευτελισμό του και τη δόξα του, λέει τους έρωτές του· εκθέτει τους στοχασμούς που κάνει, και θα καταλήγαμε να πιστέψουμε ότι, σαν τον Montaigne, έχει κι αυτός καταστρώσει το αξιοπρεπές και οικείο σχέδιο να φτιάξει το πορτραίτο του εαυτού του. Μα ο Ζενέ δεν είναι ποτέ οικείος, ούτε και με τον εαυτό του. Τα λέει, φυσικά, όλα, λέει όλη την αλήθεια και μόνη την αλήθεια, η αλήθεια όμως αυτή είναι μια αλήθεια ιερή. Η αυτοβιογραφία του δεν είναι αυτοβιογραφία, μοιάζει πως είναι, κι αυτό γιατί είναι μια ιερή κοσμογονία. Δεν είναι ιστορίες οι ιστορίες του: με πάθος τις παρακολουθείτε και σας γοητεύουν, ενώ πιστεύατε όμως ότι σας διηγιόταν γεγονότα, διαπιστώνετε ξαφνικά ότι σας περιγράφει ιεροτελεστίες· σας μιλάει για τους ψειριασμένους ζητιάνους του Μπάριο Τσίνο, κι αυτό το κάνει γιατί θέλει να χειριστεί με μεγαλοπρέπεια τα θέματα της ιεραρχίας και του τελετουργικού πρωτοκόλλου. Ο Ζενέ είναι ο Σαιν-Σιμόν αυτής της Αυλής των Θαυμάτων. Οι αναμνήσεις του δεν είναι αναμνήσεις γιατί, μπορεί να είναι αληθινές, είναι όμως και ιερές. Μιλάει για τη ζωή του σαν ένας Ευαγγελιστής, σαν ένας μάρτυρας που είδε και εκστασιάστηκε... Εσείς όμως, αν εκεί που όλα αυτά δένονται, μπορέσετε να αντιληφθείτε τη λεπτή γραμμή που ξεχωρίζει τον μύθο που περιβάλλει από κείνον που περιβάλλεται, θα ανακαλύψετε την αλήθεια. Που είναι τρομακτική. Ζαν - Πωλ Σάρτρ

Η Radioffusion Francaise με είχε προσκαλέσει σε μία από τις εκπομπές της, την οποία ονόμαζε "Carte Blanche". Αποδέχθηκα την πρόσκληση προκειμένου να μιλήσω για την παιδική εγκληματικότητα. Το κείμενό μου, το οποίο έγινε αρχικά δεκτό, στη συνέχεια απορρίφθηκε. Αντί οιουδήποτε αισθήματος περηφάνιας, αισθάνομαι μια κάποια ντροπή. Πρόθεσή μου ήταν να ακουστεί η φωνή του εγκληματία. Το ένδοξο τραγούδι του κι όχι τα γογγυτά του. Μια μάταιη αγωνία να φανώ ειλικρινής μ' εμποδίζει να το κάνω, αγωνία να φανώ όμως ειλικρινής, όχι τόσο μέσω της ακριβούς απόδοσης των γεγονότων, όσο με το να μην προδώσω μια ορισμένη τραχύτητα του τόνου, που είναι και ο μόνος ικανός να αποδώσει το συναίσθημά μου, την αλήθεια μου, το συναίσθημα και την αλήθεια των φίλων μου. Οι εφημερίδες έδειξαν εξαρχής να ξαφνιάζονται που ένα θέατρο τέθηκε στην υπηρεσία ενός διαρρήκτη - κι ενός ομοφυλόφιλου. Μου είναι λοιπόν αδύνατο να μιλήσω σ' ένα μικρόφωνο εθνικής εμβέλειας. Επαναλαμβάνω ότι νιώθω ντροπή. Είχα ωστόσο περάσει καιρό μέσα στη νύχτα, στο όριο όμως της μέρας, και τώρα υποχωρώ μες στα σκοτάδια απ' όπου καταβάλλω τόσες προσπάθειες για να αποσπαστώ.«Σήμερα, αφού ανατέθηκε, συνέπεια δεν ξέρω κι εγώ ποιου ολέθριου λάθους, σε έναν ποιητή που υπήρξε κάποτε δικός τους να μιλήσει σε αυτό το μικρόφωνο, θέλω να επαναλάβω τη στοργή που αισθάνομαι για αυτούς τους χωρίς έλεος πιτσιρικάδες. Δεν τρέφω αυταπάτες. Μιλάω στο κενό και στο σκοτάδι, θέλω, ωστόσο, ακόμα κι αν είναι για να τ' ακούσω εγώ ο ίδιος, θέλω να βρίσω τους υβριστές»