Ναπολέων Λαπαθιώτης

Μισοαστεία μισοσοβαρά, ο Λαπαθιώτης, καμιά πενηνταριά (και βάλε) τώρα χρόνια, με ακολουθεί. Αρχίζω και βλέπω, σταθερά πλέον, στην εργοβιογραφία μου τη μορφή του να βαδίζει στο πλευρό μου. Από παιδί σχεδόν, που τον πρωτοδιάβασα, κι ύστερα νέος, που στη βιογραφία του στήριξα το πρώτο μου μεγάλο εγχείρημα, την ταινία Μετέωρο και Σκιά, κι αργότερα, στη δεύτερη και πιο μεστή δημιουργική μου περίοδο, που ξαναπήγα γυρεύοντας, με μια μεγάλη αναλυτική μελέτη, το Χαίρε Ναπολέων, νιώθω δίπλα μου μια μικρή καρδιά να μοιράζεται μαζί μου ό,τι για κείνην κάνω. Αλλά κι αργότερα, όταν η ζωή, όπως είναι φυσικό, μ' είχε κάνει να ξεχαστώ, κι ούτε μου περνούσε μια δημιουργία για εκείνον καθόλου απ' το μυαλό, να που πάλι, χωρίς να το περιμένω, πριν αρκετά χρόνια, ξαφνικά, για την ΕΡΤ, μου παράγγειλαν ένα ωριαίο ντοκιμαντέρ - πορτραίτο του, στη σειρά "Εποχές και Συγγραφείς". Καρμικό; Μπορεί, κι ας γελάσουν μαζί μου μερικοί διανοούμενοι, αλλά σε ηλικία που βλέπω πια να διακρίνεται όλο και ευκρινέστερα το ορόσημο του θανάτου και για μένα, αυτός ο περίπατος δεν λέει ακόμη να τελειώσει. [...]

Το 2014 συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την τραγική αυτοχειρία του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Η επέτειος αυτή αποτέλεσε για μας την εκκινούσα ιδέα, προκειμένου να προχωρήσουμε στην παρουσίαση της παρούσας έκδοσης. Διερωτώμενοι αν μπορεί ο ποιητής να συγκινήσει τον σύγχρονο αναγνώστη, αν μπορεί να διαβάζεται σήμερα ο Λαπαθιώτης, στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και της κυριαρχίας του τεχνικού πολιτισμού, απαντάμε πως ναι, μπορεί και σήμερα να διαβάζεται και να συγκινεί, γιατί εκφράζει πηγαία και ειλικρινή συναισθήματα, είναι ανθρώπινος, τρυφερός και πικραμένος. Και όπως έγραψε ο Κώστας Στεργιόπουλος, "ο Λαπαθιώτης τραγούδησε τις ακραίες τούτες στιγμές: τη μέθη (όχι τη χαρά) και τον πόνο". Ο Λαπαθιώτης δεν επιθυμούσε να εκδοθούν παρά μόνο τα καλύτερα από τα έργα του, γιατί αναζητούσε την τελειότητα. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο δούλευε ξανά και ξανά πολλά από τα ποιήματά του, όπως αποδεικνύουν οι διορθώσεις και οι διαγραφές στα χειρόγραφά του. Η παρούσα έκδοση είναι πληρέστερη από τις προηγούμενες, καθώς βασίζεται και στα δημοσιεύματα που συμπληρώνουν την εργογραφία του ποιητή, στο Αρχείο Λαπαθιώτη του Ε.Λ.Ι.Α. και στην αξιοποίηση δημοσιευμάτων στο διαδίκτυο, κυρίως του Βαγγέλη Ψαραδάκη και του Νίκου Σαραντάκου, ενώ περιλαμβάνει και τα πεζοτράγουδα και τα ποιήματα ξένων ποιητών που μετέφρασε ο Λαπαθιώτης.

Αριστοκρατικά μεγαλωμένος, άριστα μορφωμένος, μοναχοπαίδι υπουργού, ανανεωτής της παράδοσης, ανοιχτά ομοφυλόφιλος, συνοδοιπόρος των κομμουνιστών, τοξικομανής, αυτόχειρας, ο Λαπαθιώτης έχει αγαπηθεί πολύ ως ποιητής αλλά το πεζό λογοτεχνικό του έργο, αν και καθόλου ευκαταφρόνητο, έχει μείνει στη σκιά, σκορπισμένο σε δυσεύρετα παλιά περιοδικά και εφημερίδες. Σε αυτό τον τόμο διηγημάτων του Λαπαθιώτη, τον τρίτο της σειράς, ο Νίκος Σαραντάκος παρουσιάζει 38 διηγήματα γραμμένα από το 1930 ως το τέλος της ζωής του συγγραφέα, ολοκληρώνοντας τη έκδοση των ευρεθέντων διηγημάτων του. Παραθέτει επίσης εκτενές χρονολόγιο του ποιητή, βασισμένο σε προσωπική έρευνα, με στοιχεία που δεν έχουν ως τώρα δημοσιοποιηθεί, προσθέτοντας μια ακόμα ψηφίδα στη μελέτη της ζωής και του πολύμορφου έργου του αυτόχειρα της οδού Κουντουριώτου. Σχεδόν όλα τα διηγήματα του τόμου αυτού δημοσιεύτηκαν στο λαϊκό περιοδικό "Μπουκέτο", ένα περιοδικό ποικίλης αλλά και εκλεκτής ύλης, που το διάβασαν από μοδιστρούλες έως ακαδημαϊκοί. Στο "Μπουκέτο", ο εστέτ του σκιόφωτος συναντήθηκε με το μεγάλο κοινό, και αφηγήθηκε με την ποιητική, ρυθμική του πρόζα ιστορίες για τον αδικαίωτον έρωτα και τον πανταχού παρόντα θάνατο.

ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟ Τώρα ποὺ παίζει τὸ βιολί, κι’ ἔχουμε πιῆ τόσο πολύ, ποὺ μ’ ἕναν ἔρωτα τρελλό, σὰ νἄμαστε δεμένοι, σ’ ἕνα συντρόφεμα ζεστό, βάνε ξανά, νὰ ζαλιστῶ, μέσ’ στ’ ὄνειρό σου νὰ κλειστῶ — το μόνο ποὺ μοῦ μένει· γιατί ἅμα λείψη τὸ κρασί, καὶ φύγης, ἄξαφνα, καὶ σύ, καὶ βουβαθῆ καὶ τὸ βιολί, μὲ τὸ γλυκὸ βραχνᾶ του, — μέσ’ στῆς καρδιᾶς μου τὸ κενό, μεγάλο σὰν τὸν οὐρανό, θ’ ἀκούσω, πάλι, τὸ βραχνὸ τραγούδι τοῦ θανάτου...