Greek

Παρίσι, 29 Μαρτίου 1938: Ο Περουβιανός Καίσαρ Βαλιέχο, ο μεγαλύτερος ποιητής της ισπανικής γλώσσας στον εικοστό αιώνα, και ίσως ο πιο ανθρώπινος, άπορος, ανέστιος, ξεψυχά σε μια κλινική, βαθιά τραυματισμένος από τα μαρτύρια του βίου του. Έκτοτε, η πρωτοποριακή ποίησή του θα στεφανώσει τον ίδιο, την πατρίδα του και τη γλώσσα του. Για τον ίδιο, βέβαια, ήταν αργά. Για όλους εμάς, τους ακόμα ζωντανούς, η ευκαιρία να τον γνωρίσουμε - επιτέλους.

Ο Μήτσος Παπανικολάου, ένας από τους αποκαλούμενους «ελάσσονες» Έλληνες λυρικούς ποιητές του μεσοπολέμου, έζησε μια σύντομη ζωή, μοιρασμένη ανάμεσα στην λογοτεχνική αναζήτηση και δημιουργία και τη σταδιακή οικονομική και προσωπική εξαθλίωση που προκάλεσαν οι εξαρτήσεις και τα απαγορευμένα, για την εποχή, πάθη του, με αποκορύφωμα το πρόωρο και θλιβερό τέλος του σε έναν ψυχρό θάλαμο ψυχιατρείου κατά τη διάρκεια της κατοχής, σε ηλικία μόλις 43 ετών. Η σύντομη και τραγική ζωή του και το ύφος του περιορισμένου ποιητικού έργου του ήταν αρκετά για να τον κατατάξουν στην ολιγομελή ομάδα των Ελλήνων «καταραμένων ποιητών», οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν έτυχαν ποτέ της αναγνώρισης που τους έπρεπε και παρέμειναν στο περιθώριο του ελληνικού λογοτεχνικού και ποιητικού γίγνεσθαι. Ο Μήτσος Παπανικολάου, στη σύντομη ζωή του, δεν πρόλαβε να δει τα ποιήματά του τυπωμένα σε ποιητική συλλογή, παρά μόνο διάσπαρτα σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες της εποχής στα οποία τα έδινε για να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Μετά τον θάνατό του, κατά τις δεκαετίες 1960 -1990, υπήρξαν ελάχιστες ελλιπείς εκδόσεις τού περιορισμένου έως τότε γνωστού έργου του, οι οποίες σήμερα είναι όχι μόνο εξαντλημένες αλλά σπάνιες και δυσεύρετες. Αυτό το μεγάλο κενό στην ελληνική λογοτεχνική βιβλιογραφία, έρχεται να καλύψει, με την ευκαιρία των 80 χρόνων από τον θάνατο του Μήτσου Παπανικολάου, η σημαντική, ολοκληρωμένη, επετειακή έκδοση του Ογδόου, η οποία φέρνει στο φως νέα, άγνωστα, έως τώρα, ποιήματά του που απουσίαζαν από τις προηγούμενες εκδόσεις, εξαιρετικές μεταφράσεις ξένων ομότεχνών του, αλλά, και για πρώτη φορά, έντεκα αθησαύριστα πεζά έργα, τα οποία ελάχιστοι έως τώρα γνώριζαν ότι υπάρχουν. Η πολύχρονη έρευνα, οι εκτενείς σημειώσεις και η φιλολογική ανάλυση του έργου του Μήτσου Παπανικολάου αποτελούν εργασία του φιλόλογου και μελετητή του ποιητή Μιχάλη Χ. Ρέμπα.

Η σύγχρονη ποιητική προσφέρει επιπλέον υπηρεσίες στην ποίηση του σήμερα με το να αναγνωρίζει την ιστορική φύση της τεχνικής και να εξοικειώνει τους σύγχρονους ποιητές μας με τους κανόνες που πηγάζουν από τη φύση του ανθρώπου και τα καλλιτεχνικά μέσα που αποκτήθηκαν μέσω της ιστορικής εμπειρίας, όμως, από την άλλη, αποδεσμεύει την ποίηση από τα δεσμά των επίκτητων μορφών και κανόνων συνάμα. Όμως, την ίδια στιγμή, καταδεικνύει την ιστορική σχετικότητα ακόμη και της τελειότερης μορφής. Αποσκοπεί έτσι στο να ενθαρρύνει τον σύγχρονο ποιητή να αναζητήσει μια νέα μορφή και τεχνική για την ουσία της εποχής του και να θεωρήσει ως ανώτερο νόμο του το αποτέλεσμα που έχει διάρκεια και προσφέρει καθολική ικανοποίηση. Η λογοτεχνία δίνει μια επιτατική έκφραση στις εμπειρίες της ζωής και της καρδιάς. Παρουσιάζει την ομορφιά της ζωής μέσα στην πικρότητά της, την αξιοπρέπεια του προσώπου μέσα στους αναγκασμούς του. Εδώ φτάνουμε στο υψηλότερο από τα επάλληλα επίπεδα των αποδόσεων της ποίησης. Τα φτωχά από συναισθηματικής άποψης τεχνικά συστατικά της ζωής μας έχουν υπονομεύσει την έμμετρη μορφή της επικής ποίησης. Το μυθιστόρημα έχει λάβει προεξέχοντα ρόλο. Δεδομένων των συνθηκών της εποχής μας, μόνο το μυθιστόρημα είναι αυτό που μπορεί να εκτελέσει την παλιά αποστολή της επικής λογοτεχνίας, δηλαδή να παράσχει μια ελεύθερη και στοχαστική άποψη της συνάφειας του πραγματικού κόσμου. Υπάρχει ένας πυρήνας στον οποίο η σημασία της ζωής όπως την αναπαριστά ο ποιητής παραμένει η ίδια για κάθε εποχή. Γι' αυτό, υπάρχει κάτι το διηνεκές σε έναν σπουδαίο ποιητή.

Ο Χούλιο Κορτάσαρ είναι ευρέως γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς, που με  το μυθοπλαστικό τους έργο σφράγισαν την ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πολύ λιγότερο γνωστό παραμένει, ωστόσο, το εκτενές δοκιμιακό / κριτικό του έργο, το οποίο, πλην της φιλολογικής του αρτιότητας, ξεχωρίζει για την υψηλή αισθητική του αξία, κάτι, μάλιστα, που έχει κάνει ορισμένους μελετητές να το τοποθετούν ανάμεσα στα κορυφαία δείγματα του δοκιμίου ως είδους. Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει πέντε κείμενα, τα οποία συμπυκνώνουν αλλά και αναπτύσσουν με τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο τις θεωρητικές αρχές του Αργεντινού συγγραφέα πάνω στα δύο βασικά αφηγηματικά είδη που κατεξοχήν διακόνησε, το διήγημα και το μυθιστόρημα, καθώς και στην εν γένει σχέση τους με την ιστορική, πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Το έθνος που δεν αποκοµίζει το µέγιστο από τα καλύτερα έργα των καλλιτεχνών του είναι εξ ορισµού ανόητο. Ο καλλιτέχνης είναι ένας από τους ελάχιστους που παράγουν. Ο καλλιτέχνης, ο αγρότης και ο τεχνίτης παράγουν πλούτο. Οι υπόλοιποι είναι απλοί µεταπράτες και τον καταναλώνουν. Η καθαρή αξία της καλής τέχνης για τον τόπο στον οποίο παράγεται έχει υπολογιστεί λογαριθµικά. […] Όταν γινόταν η συζήτηση για την πώληση του έργου τού Χολµπάιν Η δούκισσα του Μιλάνου σε έναν Αµερικανό, η Αγγλία αγόρασε τον πίνακα έναντι τριακοσίων πενήντα χιλιάδων δολαρίων. Υπολόγισαν ότι πολλοί θα επισκέπτονταν το Λονδίνο για να δουν τον πίνακα, ότι τα έσοδα από τα εισιτήρια των ντόπιων επισκεπτών ήταν υψηλότερα από τους τόκους των χρηµάτων. […] Οι πίνακες, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική αποδίδουν χρήµα. Το ίδιο θα µπορούσε να πει κανείς και για τη λογοτεχνία και για την ποίηση, δεδοµένου ότι, όπου υπάρχουν οι πνευµατικές προϋποθέσεις για την παραγωγή και τη διατήρηση της καλής γραφής, εκεί η κοινωνία είναι ευχάριστη και η αξία των ακινήτων ανεβαίνει. Ο κ. Φ. Μ. Χιούφερ έχει πει ότι η διαφορά ανάµεσα στο Λονδίνο και σε άλλες πόλεις βρίσκεται στο ότι «δεν υπάρχει κανένας που ζει στο Λονδίνο µόνο και µόνο επειδή θέλει να κάνει αρκετά χρήµατα για να µπορέσει να ζήσει κάπου αλλού».

Αφιέρωμα: Η ποίηση πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα.