Biography

Στην αυτοβιογραφία του έχει δεύτερο ρόλο. Πρωταγωνιστούν τα πρόσωπα που τον έπλασαν: η παραμάνα του η Κασσάνδρα, με το πιθηκίσιο μούτρο, την αλαμπουρνέζικη γλώσσα και τη χωριάτικη σοφία· η κατά φαντασίαν χρονίως ασθενούσα μητέρα του, εκθρονισμένη πριγκίπισσα· ο πατέρας του, μανιώδης κυνηγός, ήρωας χωρίς αιτία· η αιθέρια αδελφή του, νύμφη και τύραννος μαζί· η μετρημένη Στράουσσι, που ξέρει να συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα· και πάνω απ' όλα η θρυλική Μπουκοβίνα, χωνευτήρι λαών, γλωσσών, θρησκειών, τόπος μυθικός, τόπος χαμένος. (Από τον εκδότη) "Ένα αριστούργημα... Με τη φαινομενικά ανιδιοτελή επικέντρωσή του στα πρόσωπα που τον καθόρισαν στα παιδικά του χρόνια, ο Ρετσόρι καταφέρνει να αποδώσει με ζωντάνια έναν δημόσιο κόσμο που χάθηκε κι έναν ιδιωτικό εαυτό που διατηρείται στο διάβα του χρόνου". (Τζων Μπάνβιλ, από τον πρόλογο της αμερικανικής έκδοσης) "Λεπτή περιφρόνηση απέναντι σε κάθε αισθηματολογία, καυστική αίσθηση του χιούμορ, και διεισδυτική παρατηρητικότητα που ξέρει να διακρίνει τις ποικίλες αποχρώσεις της αγάπης και της αδιαφορίας, της γλώσσας, του τοπίου και της ταξικής συμπεριφοράς". (TIME) "Με πρόζα λυρική και υπαινικτική μαζί, ο Ρετσόρι καταθέτει έναν ελεγειακό φόρο τιμής στο παρελθόν που χάνεται και στην απελευθερωτική δύναμη της μνήμης: ένα οικογενειακό φωτογραφικό λεύκωμα πανέμορφα μεταφερμένο σε λέξεις".

Πιο πολύ απ’ όλα στο Σινεάκ, εμένα μ’ αρέσουν τα «Επίκαιρα». Αυτά τα δείχνουν πριν από τις ταινίες και είναι μαυρόασπρα. Ο μπαμπάς μάς έχει εξηγήσει πως είναι τα νέα απ’ τον κόσμο και την Ελλάδα σε περίληψη. Βλέπουμε εικόνες με βασιλιάδες, πολιτικούς, παπάδες, πολεμιστές, παρελάσεις, νοσοκόμες, παιδάκια σε νοσοκομεία, παιδάκια που παίρνουν δώρα για τα Χριστούγεννα, κάτι στρατιώτες που ψήνουν αρνιά και τσουγκρίζουν αυγά με κάτι κυρίους που φοράνε σκούρα γυαλιά, πολλές ελληνικές σημαίες που ανεμίζουν σε διάφορα μέρη, τον κύριο Ωνάση που φοράει κι αυτός σκούρα γυαλιά, κάτι αεροπλάνα που σταματάνε σ’ ένα μεγάλο μέρος κι ύστερα κατεβαίνει μια σκάλα και βγαίνει μια κοπέλα μ’ ένα καπέλο σαν το πρώτο μου καθικάκι ανάποδα και χαμογελάει και πίσω της βγαίνουν μερικές κυρίες και κύριοι, που κι αυτοί φοράνε σκούρα γυαλιά. Όλα αυτά που βλέπουμε μας τα εξηγεί ένας κύριος με πολύ χοντρή φωνή που δεν τον βλέπουμε, μόνο τον ακούμε. Όταν τελειώνουν τα «Επίκαιρα» μπαίνει μια μουσική και μετά αρχίζει η ταινία. «Μνήμες του παιδιού που υπήρξα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Μνήμες εικόνων, ακουσμάτων και σιωπών. Μνήμες αφής, όσφρησης, μνήμες αισθήσεων. Καταγραφή ενός κόσμου και μιας χώρας που δεν υπάρχουν πια, από το παιδί που ήμουν τότε. Βιώματα που όσο μεγαλώνω τόσο πιο ισχυρά με κατοικούν. ΄Οχι σαν νοσταλγία. Σαν δομικό υλικό της πορείας της ζωής μου».

Με τον παλαμικό τίτλο Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου, το βιβλίο παρακολουθεί και καταγράφει την προσωπική αλλά κυρίως τη λογοτεχνική πορεία του συγγραφέα του. Στο βάθος των γεγονότων ακούγεται ο απόηχος σημαντικών στιγμών, κοινωνικών και πολιτικών, που σημάδεψαν την Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έως και σήμερα. Το βιβλίο δε φιλοδοξεί να είναι ιστορική ή κοινωνιολογική μαρτυρία. Ατομικά περιστατικά, αφανείς διαδρομές, συναντήσεις με δημιουργούς που άφησαν το στίγμα τους στη σύγχρονη πνευματική ζωή του τόπου αναδεικνύουν και συμπλέκουν το ατομικό με το συλλογικό σε μια κοινωνία διαρκώς μεταλλασσόμενη, με όλες τις παθογένειες που τη διακρίνουν. Αναμνήσεις, ημερολογιακές εγγραφές και ποικίλα τεκμήρια συγκροτούν ένα χρονικό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ελληνική λογοτεχνική ζωή των τελευταίων εξήντα χρόνων.

Ο προφήτης του νέου επιστημονικού μέλλοντος υπήρξε μια παρεξηγημένη προσωπικότητα. Από την παιδική του ηλικία σε ένα χωριό της σημερινής Κροατίας, όπου ο πατέρας του, ένας ορθόδοξος ιερέας, απέρριπτε το ταλέντο του, μέχρι τα θυελλώδη χρόνια που πέρασε στη Νέα Υόρκη, όπου η έντονη αντιπαλότητά του με τον Τόμας Έντισον γέννησε θριάμβους και αποτυχίες, ο Νίκολα Τέσλα δαιμονοποιήθηκε αλλά και λατρεύτηκε σαν είδωλο. Αυτή η βραβευμένη μυθιστορηματική βιογραφία περιγράφει τις χαοτικές απαρχές του "Προμηθέα του Ηλεκτρισμού", όταν ο ιδιότροπος χαρακτήρας και το ασυμβίβαστο πνεύμα του βρέθηκαν στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Για κάθε επιτυχημένη εφεύρεσή του -το εναλλασσόμενο ρεύμα ή την ασύρματη επικοινωνία- προέκυπταν εκατοντάδες άλλες. Όμως ποιος ήταν στ' αλήθεια ο Τέσλα; Ο Βλάντιμιρ Πίσταλο εισχωρεί στον απόκρυφο κόσμο ενός ανθρώπου στοιχειωμένου από τον θάνατο του μεγαλύτερού του αδερφού, ενός ανθρώπου που πάλεψε με τις εκλάμψεις της παράνοιας και του μεγαλείου, και του οποίου η καχυποψία απέναντι στη θεσμική αρωγή τον οδήγησε στην οικονομική καταστροφή. Μια συναρπαστική ανάπλαση της ζωής και του έργου ενός πρωτοπόρου οραματιστή, που εξακολουθεί να μας εμπνέει και να μας επηρεάζει.

Τον Σεπτέμβριο του 1982, στο αποκορύφωμα του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, η παγκόσμια κοινή γνώμη πληροφορείται με αποτροπιασμό τις σφαγές που διέπραξαν οι χριστιανοί φαλαγγίτες στη Σάμπρα και τη Σατίλα, τους παλαιστινιακούς καταυλισμούς της Βηρυτού, με την ανοχή των ισραηλινών δυνάμεων. Ο Ζαν Ζενέ, που βρίσκεται εκείνη την εποχή στη λιβανική πρωτεύουσα, καταφέρνει να επισκεφτεί για λίγες ώρες τους καταυλισμούς την επαύριο της σφαγής και, συγκλονισμένος, γράφει εν θερμώ ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του. Οι "Τέσσερις ώρες στη Σατίλα" είναι ένα ιδιότυπο ρεπορτάζ που συνδυάζει τη δημοσιογραφική μαρτυρία με τις προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα από τους παλαιστινιακούς καταυλισμούς της Ιορδανίας· την περιγραφή μιας επίγειας κόλασης με την αναπόληση ενός χαμένου παραδείσου· το πολιτικό ντοκουμέντο με το πολιτικό μανιφέστο. Εδώ, η αναζωογονητική επαφή με μια μαχόμενη νεότητα συναντά την αποπνικτική αποφορά των άταφων πτωμάτων. Έτσι, η αντιπαραβολή ενός τοπίου λάμψης μ' ένα τοπίο στάχτης δίνει μεγαλύτερο βάθος και δραματικότητα στο ιορδανικό ειδύλλιο και χαρακτήρα συντέλειας στην ανάμνηση της ολιγόωρης επίσκεψης του συγγραφέα στον χώρο της σφαγής. Οι "Τέσσερις ώρες στη Σατίλα" είναι το πρώτο σημαντικό κείμενο του Ζενέ ύστερα από συγγραφική αποχή 30 ετών. Εδώ, συνοδεύεται από μια μεγάλη συνέντευξη που έδωσε ο συγγραφέας στο αυστριακό ραδιόφωνο, όπου θίγονται πολλά σημεία του κειμένου που θα περνούσαν απαρατήρητα, ενώ ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να αντιπαραβάλει το γραπτό ύφος του συγγραφέα με τον προφορικό του λόγο.

«Τα Αποµνηµονεύµατά µου» είχε καλλιγραφήσει στην ετικέτα του χαρτόδετου τετραδίου που φύλαγε σ’ ένα από τα κλειδωµένα συρτάρια της βιβλιοθήκης του ο παππούς Ιγνάτιος, και η εγγονή του το πρωτοδιάβασε υπό το βλέµµα του. «Για διάβασε εδώ!» της έλεγε και ύστερα: «Περίµενε, άσε να σου διαβάσω εγώ αυτό το κοµµάτι». Και, όπως διάβαζε τα γραπτά του, άνοιγε παρενθέσεις, έκανε παρεκβάσεις, σταµατούσε, συλλογιζόταν, την κοίταζε µε βλέµµα τρυφερό, όλο συµπαράσταση, σε µια ύστατη προσπάθεια ν’ αναχαιτίσει εικόνες και συγκινήσεις που απλώνονταν σαν µετασεισµικά κύµατα µε επίκεντρο τις λέξεις του. Άλλοτε πάλι, σε στιγµές αδυναµίας, αναστέναζε µουρµουρίζοντας: «Ποτέ δεν ξέρει ο άνθρωπος τι τον περιµένει...» – λόγια που η Άννα άκουγε λίγο σαν προειδοποίηση και λίγο σαν ξόρκι.

Εξέχουσα µορφή της νεοελληνικής γραµµατείας, ο Τίτος Πατρίκιος είναι ένας από τους σπουδαιότερους µεταπολεµικούς ποιητές. Σε όλο του το συγγραφικό φάσµα (ποιήµατα, αφηγήσεις, µεταφράσεις, δοκίµια) ακολουθεί µε συνέπεια τις αρχές, πολιτικές και ποιητικές, που διέπουν τη ζωή και την τέχνη του και συνιστούν τον προσωπικό αξιακό του κώδικα. Μέσα από την ποίηση, την τέχνη αυτή που αποτέλεσε τη µοίρα του, στοχάζεται, εξελίσσεται, αναθεωρεί.
Στρέφεται προς στο παρελθόν για να το αναλύσει και να το επανερµηνεύσει µε την πολύµορφη εµπειρία του, έχοντας διαρκώς το βλέµµα του στραµµένο προς το παρόν και το µέλλον.
Το βιβλίο βασίζεται στις συνοµιλίες του ποιητή µε τον Γιώργο Αρχι-µανδρίτη, από το 2007 µέχρι το 2020, υλικό που εµπλουτίστηκε έως την έκδοσή του, τον Νοέµβριο του 2022.

Από τη στάση µου
προς τη ζωή
βγαίνουν
τα ποιήµατά µου.
Μόλις υπάρξουν
τα ποιήµατά µου
µια στάση µού επιβάλλουν
αντίκρυ στη ζωή.

Μυστήριο µεγάλο είναι το πώς έρχεται στον κόσµο ο άνθρωπος. Εµένα το γραφτό µου ήτανε να γεννηθώ στην Ανατολή, αλλά η ρόδα της Τύχης, που γυρίζει ολοένα, ξερρίζωσε από τα θεµέλια τον τόπο µου και µ’ έρριξε στην ξενιτειά, σ’ ανθρώπους που µιλούσανε την ίδια γλώσσα µε µένα, πλην όµως που είχανε άλλα συνήθια. Το πουλί το θαλασσοδαρµένο, πώς βρίσκει έναν βράχο µέσα στο πέλαγο και κάθεται και στεγνώνει τα φτερά του, έτσι βρίσκουµαι κ’ εγώ σε τούτα τα χώµατα. Στα κείµενα αυτού του βιβλίου ο Κόντογλου µιλά για τη λατρεµένη του πατρίδα, το Αϊβαλί. Αναπολεί και καταγράφει γεγονότα και ιστορίες από τη µικρή πολιτεία, όπου έζησε τα νεανικά του χρόνια. Μας µιλά νοσταλγικά για τους ανθρώπους της και µας διηγείται µε αυθόρµητη ειλικρίνεια τις προσωπικές ιστορίες τους.

«Σε λίγο θα σταματήσω να γράφω. Θ’ αφήσω το χέρι σου και θα προχωρήσω, χωρίς να κοιτάξω ξανά πίσω. Δε χρειάζεται. Έτσι κι αλλιώς, πάντα μπροστά μου θα σε βλέπω. Πάντα θα βαδίζω στους άγιους τόπους όσων ζήσαμε και μοιραστήκαμε. Πάντα εσύ θα είσαι το μέτρο των πραγμάτων μου, ο καθρέφτης που θα με δείχνει στις αληθινές μου διαστάσεις, που θααποκαλύπτει τις χάρες και τα κουσούρια μου. Και πάντα θ’ ακούω τη φωνή σου. Δε γίνεται διαφορετικά. Ήσουν, είσαι και θα είσαι ο άνθρωπός μου».Το βιβλίο αυτό δεν είναι μυθοπλασία. Είναι η αληθινή ιστορία δύο ανθρώπων που αγαπήθηκαν πολύ, κατάλαβαν βαθιά ο ένας τον άλλο κι έζησαν ευτυχισμένοι. Σήμερα δεν είναι πια μαζί. Αλλά αυτό δεν έχει καμιά σημασία, αφού δε θα χωρίσουν ποτέ. Έτσι συμβαίνει με τις μεγάλες αγάπες: είναι άτρωτες. Ακόμα και απέναντι στον θάνατο.