Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος

Μετά την κατοχή ζήσαμε ωραία χρόνια. Η πόλη είχε γεμίσει πρόσφυγες, που κατέβηκαν από τα γύρω χωριά πατείς με πατώ σε. Οι χωριάτες (και κατ' εξοχήν εκείνοι που είχαν τη φωλιά τους λερωμένη) βρίσκανε στην πόλη κάποια ασφάλεια, κανένα επίδομα, ενίοτε δωρεάν ιματισμό, ή και καμιά δουλίτσα.
Χωρίς να το καταλάβουμε, πήξαμε από κόσμο. Γέμισαν τα σπίτια συγγενών και φίλων, επιτάχθηκαν μερικά σταφιδοεργοστάσια και κάτι παληές αποθήκες, ακόμη και ένα κτήριο φυλακών, εγκαταλειμμένο από χρόνια, χρησιμοποιήθηκε στο τέλος και αυτό. [...]

ΜΕ ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ, ο συγγραφέας τείνει να αναπλάσει έναν κόσμο οριστικά χαμένο και γι? αυτό ίσως βαθιά νοσταλγημένο. Είναι ο κόσμος της εφηβείας του, με τους τοπικούς και χρονικούς προσδιορισμούς του, που του προσδίδουν το ιδιάζον χρώμα του. Η μικρή επαρχιακή γενέτειρα, με τους μυροβόλους κήπους της και τους συγκινητικά γλαφυρούς χαρακτήρες της, στα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής, ή λίγο πριν λίγο μετά. Όταν, με δυο λόγια, ο συγγραφέας, γεννημένος στον Πύργο της Ηλείας το 1930, ήταν παιδί, έφηβος, νέος. Ο συγγραφέας δεν κάνει τίποτε για να αποκρύψει το αυτοβιογραφικό στοιχείο των ιστοριών του – για να παραπλανήσει, ενδεχομένως, τον αναγνώστη του εις ό,τι αφορά στο επινοημένο. [...] Το συγγραφικό εγώ, χωρίς να παρεμβαίνει ανοιχτά μέσα στη διήγηση, μεταγγίζει στη ματιά του αφηγητή τη δική του πείρα ζωής, ακόμη και τη φθορά του. Και από αυτή τη δυσδιάκριτη σύγκλιση των οπτικών γωνιών, κατά τη γνώμη μου, προκύπτει ο χαρακτηριστικός τόνος των διηγήσεων του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, ένα κράμα τρυφερότητας και ειρωνείας, δραματικότητας και χιούμορ, εξωραϊστικού λυρισμού και διακριτικά κριτικής στάσης [...].

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για ιστορίες ανάμνησης που έχουν ως έναυσμά τους ενθυμήματα από οικείους νεκρούς ή, γενικότερα, για ιστορίες ελεγειακές που αφορούν τη μοίρα ανθρώπων και ζώων. […] Η ερήμωση και το ξερίζωμα περνούν ως αισθήσεις ψυχικές σε όλα σχεδόν τα διηγήματα του «Θησαυρού των αηδονιών». Ο παιδικός παράδεισος των αγροικιών στα πέριξ του προπολεμικού Πύργου, που καταστρέφεται με τον πόλεμο του ’40 και την παρουσία των Ιταλών («Η δεκαοχτούρα»), η γλυκόπικρη ανάμνηση της πρωτοχρονιάς στη Θεσσαλονίκη στις αρχές της δεκαετίας του ’50 [...]. Κυρίως όμως το τελευταίο τμήμα του βιβλίου, όπου ο Παπαδημητρακόπουλος έχει μαζέψει κάτω από τον τίτλο «Παιδαριώδεις ιστορίες» πέντε σύντομα πεζά, των δύο ή δυόμισι το πολύ σελίδων, στο σύνολό τους σχετικά με ζώα. Τουλάχιστον σε τρία από αυτά, «Ο χοίρος», «Το σκυλί» και «Το μουλάρι», και παρά την εξαιρετική τους συντομία, τα ζώα δεν αποτελούν απλές συμπληρώσεις της ανθρώπινης παρουσίας αλλά πρόσωπα στην κυριολεξία [...]. Με το θάνατο και τη ζωή τους να μετράνε σαν θάνατος και ζωή ανθρώπων και όχι ζώων. Η σπαρακτική οξύτητα, η αίσθηση της απώλειας και της ορφάνιας που υπάρχει σ’ αυτά τα λιλιπούτεια πεζά –κτερίσματα κι αυτά με μια έννοια– νομίζω πως είναι δοσμένη απαράμιλλα. Αλέξης Ζήρας, «Σύγχρονα κτερίσματα», περ. Διαβάζω, τχ. 505, Μάρτιος 2010, σ. 34-35.

Με τα μικρά αφηγήματα, ο συγγραφέας τείνει να αναπλάσει έναν κόσμο οριστικά χαμένο και γι? αυτό ίσως βαθιά νοσταλγημένο. Είναι ο κόσμος της εφηβείας του, με τους τοπικούς και χρονικούς προσδιορισμούς του, που του προσδίδουν το ιδιάζον χρώμα του. Η μικρή επαρχιακή γενέτειρα, με τους μυροβόλους κήπους της και τους συγκινητικά γλαφυρούς χαρακτήρες της, στα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής, ή λίγο πριν λίγο μετά. Όταν, με δυο λόγια, ο συγγραφέας, γεννημένος στον Πύργο της Ηλείας το 1930, ήταν παιδί, έφηβος, νέος. Ο συγγραφέας δεν κάνει τίποτε για να αποκρύψει το αυτοβιογραφικό στοιχείο των ιστοριών του – για να παραπλανήσει, ενδεχομένως, τον αναγνώστη του εις ό,τι αφορά στο επινοημένο. [...] Το συγγραφικό εγώ, χωρίς να παρεμβαίνει ανοιχτά μέσα στη διήγηση, μεταγγίζει στη ματιά του αφηγητή τη δική του πείρα ζωής, ακόμη και τη φθορά του. Και από αυτή τη δυσδιάκριτη σύγκλιση των οπτικών γωνιών, κατά τη γνώμη μου, προκύπτει ο χαρακτηριστικός τόνος των διηγήσεων του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, ένα κράμα τρυφερότητας και ειρωνείας, δραματικότητας και χιούμορ, εξωραϊστικού λυρισμού και διακριτικά κριτικής στάσης [...].

ΣΤΗ ΡΟΖΑΜΟΥΝΔΗ η γλώσσα του ονείρου μετατρέπεται σε κεντρικό δεδομένο. Τα πάντα στο κατ’ όναρ τοπία του ξεκινούν σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Πρόσωπα και πράγματα δείχνουν απολύτως φυσιολογικά και αμετακίνητα στις θέσεις τους, μέχρι που κάτι αρχίζει ̶ ανεπαίσθητα, πρώτα, πιο έντονα μετά ̶ να τα ταρακουνά και να τα απορρυθμίζει. Τα σχήματα μπερδεύονται, οι ιδιότητες αντιμετατίθενται ή παραμορφώνονται, η χρονική αλληλουχία σπάει και οι νεκροί βγαίνουν στο προσκήνιο για να συνομιλήσουν με τους ζωντανούς, άλλοτε με περιπαικτική διάθεση και άλλοτε γεμάτοι θλίψη. Στο κέντρο των γεγονότων στέκει πάντοτε ο αυτοβιογραφούμενος αφηγητής, εγκαταλελειμένος στην αγκάλη των ενυπνίων. Στις διηγήσεις του παρεισδύουν τώρα όχι μόνο κομμάτια από το παρελθόν, που συγχέονται παράταιρα με το παρόν, αλλά και ψήγματα από μια υπερκείμενη πραγματικότητα, η οποία κινείται στην περιοχή του άλογου, του υπερφυσικού ή και του καθαρά φανταστικού, χωρίς να βιάζεται να μας πείσει για τον εξωλογικό της χαρακτήρα.