Ηλίας Πετρόπουλος

Ας μιλήσουμε στους αγγλόφωνους αλλά και σε όλους τους επισκέπτες της χώρας μας για το σπουδαίο ρεμπέτικο τραγούδι και για την παρακαταθήκη του στην ελληνική κοινωνία και στο σύγχρονο πολιτισμό μας. Μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αιώρα το βιβλίο Ρεμπέτικα: Τραγούδια του παλιού ελληνικού υποκόσμου. Το βιβλίο –το πρώτο που κυκλοφόρησε στα αγγλικά, λίγο μετά την πτώση της δικτατορίας και τώρα επανεκδίδεται– περιλαμβάνει κείμενα κορυφαίων προσωπικοτήτων και μελετητών: ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο Μάρκος Δραγούμης, ο Τεντ Πετρίδης και ο Σάκης Παπαδημητρίου. Καλύπτει μια ποικιλία θεμάτων γύρω από τα ρεμπέτικα: την προέλευσή τους και την ιστορική εξέλιξη, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των τραγουδιών και των δημιουργών, την ιδιαίτερη μουσική, τους χορούς –το ζεϊμπέκικο, το χασάπικο κ.ά.–, και τέλος τα συγκρίνει με τα αμερικανικά μπλουζ. Συμπεριλαμβάνονται επιπλέον οι στίχοι 54 τραγουδιών, στα ελληνικά και στα αγγλικά, 8 μουσικές παρτιτούρες και γλωσσάρι, ενώ τα συνοδευτικά σχέδια είναι του Χρόνη Μπότσογλου. Η μουσική, οι στίχοι και ο χορός που συναπαρτίζουν το Ρεμπέτικο Τραγούδι είναι ο δυνατός κρίκος στην αλυσίδα του πολιτισμού μας: συνέχισε τη βυζαντινή και δημοτική παράδοση, ανέδειξε τον Ζορμπά, καθιέρωσε το μπουζούκι, αποκάλυψε άγνωστες πτυχές της νεότερης δημιουργίας, ταυτίστηκε με τις περιπέτειες του ελληνισμού στον πολυτάραχο 20ό αιώνα, εξαπλώθηκε και αγαπήθηκε από το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας.

Ήταν επόμενο ότι η βιωματική παρακαταθήκη του Ηλία Πετρόπουλου από τη Θεσσαλονίκη και το πάθος του να ασχοληθεί με όσα απέρριψε η εθνική ιστοριογραφία για δεκαετίες, θα τον οδηγούσε να ασχοληθεί με τους Εβραίους της Σαλονίκης. Αυτό που τον «έσπρωξε» όμως να καταπιαστεί με τα επώδυνα της μνήμης ήταν η αναβίωση του αντισημιτισμού στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Αυτό είναι το ιστορικό πλαίσιο των γραπτών του Πετρόπουλου που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο. Τα άρθρα του αποτέλεσαν τις κραυγές μιας ειλικρινούς αγωνίας, ενός ενεργού —ίσως του μοναδικού εκείνη την περίοδο— συγγραφέα που διαμαρτυρήθηκε ενάντια στην εκούσια λήθη και τις κρατικές χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας, αποκαλύπτοντας μέσα από τα γραπτά του πτυχές του αποσιωπημένου εβραϊκού παρελθόντος και της καθημερινότητας της πολυεθνικής πόλης της Σαλονίκης.

Δεν είναι καθόλου δευτερεύον ότι ο Πετρόπουλος έγραψε και ως μάρτυρας των γεγονότων, ως ένας μη Εβραίος, μιλώντας από τη θέση εκείνου που ανήκει στην πλειοψηφική κοινότητα. Με αυτή την έννοια, ο Πετρόπουλος προσφέρει στους αναγνώστες του έναν τρόπο να διαβάσουν την ιστορία και να τοποθετηθούν, ατομικά και συλλογικά, στον ιστορικό ρου.

"Το "Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη" αυτοχαρακτηρίζεται χάρη στον υπότιτλο Λαϊκόν και Μακάβριον Ευθυμογράφημα· που, φρονώ ότι, εμπεριέχει τρεις δείκτες για την κατανόηση του βιβλίου μου. Υποψιάζομαι πως έκανα αρκετή ζημιά με την δημοσίευσή του. Αν, όντως, είναι έτσι, τότε ζητώ συγνώμη από τους αναγνώστες. Όσο για την (ενίοτε) αθυρόστομη προκλητικότητα του Εγχειριδίου θα προτιμούσα να ανατρέξω σε κάποιες συνεντεύξεις μου, όπου επιμένω πως η προκλητικότητα δεν είναι παρά ένα όπλο, μια μέθοδος - και ποτέ ένας στόχος"....

(. . .) Θεωρούμε την φασουλάδα σαν το κατ' εξοχήν ελληνικό φαγητό. Στην χώρα μας γίνεται τόσο μεγάλη κατάχρηση του τριγενούς και τρικατάληκτου επιθέτου εθνικός-εθνική-εθνικόν, ώστε ανέτως το κόλλησα και στην φασουλάδα. Έτσι, η Εθνική Φασουλάδα θα βρει μια θεσούλα πλάι στον Εθνικό Στρατό. Προσωπικώς, αγαπώ περισσότερο την φασουλάδα από τον στρατό. (. . .)

Μελέτη προς υποβοήθησιν του έργου των αγραμμάτων δημοτικών συμβούλων

Περικαυλίδος λακωνική ιστορία με εικονογράφηση εντός κειμένου Καποτολογική επιστολογραφία με σχετική εικονογράφηση Επίμετρο με παράλληλα θέματα Χαριτωνίδου εγκώμιον Φαλλοκρατική ετυμολογία Τα τρία τινά Συνέντευξη περί πορνογραφίας Λογοκρισία, αυτολογοκρισία και αγραμματοσύνη Ένα ομοσεξουαλικό ποίημα του Τερτσέτη Η ζώνη αγνότητος Τα αφροδισιακά Ο Ολισβος Ο κόκκινος βουβώνας Η γυναίκα του καπετάνιου Δείγματα από την λογοτεχνία Στο σπίτι του Ατ Βέλντχουν Τα αναπαψώλια Το χασίσι και οι ντρόγκες Δανεικός επίλογος Εικονογράφηση γενική

[. . .] Ώστε ή καλιαρντή είναι μία συνθηματική διάλεκτος, διεπομένη από τους ειδικούς κανόνες όλων των συνθηματικών διαλέκτων. Φυσικά, ή καλιαρντή ακολουθεί την γραμματική καί το συντακτικό της κοινής νεοελληνικής. Αυτό διόλου δεν εμποδίζει την καλιαρντή από το να είναι μία αδιακόπως έξυπνη καί ίδιαίτατα πλαστική γλώσσα. Ή καλιαρντή έχει ένα χαρακτηριστικό θέλγητρο· είναι μία γλώσσα πού σε κάνει να χαμογελάς άθελά σου. Κι αυτός είναι ό στόχος των κιναίδων: επιζητούν να αφοπλίσουν τον συνομιλητή, γυρίζοντας την κουβέντα στο ευτράπελο. Ή καλιαρντή, εξ απόψεως λογοτεχνικής καταξιώσεως καί φιλολογικής διερευνήσεως, είναι γλώσσα παντελώς άγνωστη καί παρθένα. Ή διαβόητη λογοτεχνική γενιά του 530 συνεβάδιζε με το ρεμπέτικο τραγούδι καί ουδέν αντελήφθη περί αυτού. Ή μουγκαμάρα συνεχίζεται καί προς την πλευρά των κιναίδων. Στήν Ελλάδα ουδείς διακινδυνεύει το κύρος του διερευνών αντικείμενα πού στερούνται κύρους· ίσως διότι, πας αποκτών κύρους θνήσκει. [. . .]

non-exchangeable & non-refundable

"Το 151 δεν είναι παιχνίδι της τράπουλας, όπως η πρέφα και το μπεζίκι. Το 151 ήτο ένας εβρέικος φτωχοσυνοικισμός της Σαλονίκης. Κάποτε ζούσαν, εκεί, πέντε χιλιάδες εβραίοι [...] Θέλησα να παγιδεύσω τον αναγνώστη μου μέσα στο 151. Οι νέοι μας πρέπει (επιβάλλεται) να μάθουν την στάση που έδειξαν οι γονείς τους απέναντι στους εβραίους της Θεσσαλονίκης." Ο Ηλίας Πετρόπουλος έδειξε ένα ιδιαίτερο και σταθερό ενδιαφέρον για την ιστορία των Εβραίων της Ελλάδας και έδρασε ποικιλοτρόπως ενάντια στην αποσιώπηση της εβραϊκής γενοκτονίας. Η παρούσα συλλογή είναι το πρώτο βιβλίο που επικεντρώνεται σε δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα εβραϊκού περιεχομένου που ο συγγραφέας έγραψε σε μορφές άρθρων, μαρτυριών, συνεντεύξεων και επιστολών.