Έρση Σωτηροπούλου

Ο πρώτος που θα το αντιληφθεί φωνάζει: Άνθρωπος στη θάλασσα. Tον παρακολουθεί διαρκώς και δεν τον αφήνει ούτε στιγµή από τα µάτια του δείχνοντας πάντα µε το χέρι προς την κατεύθυνση του ναυαγού.

Παραµονή Χριστουγέννων. Το ρεβεγιόν έχει τελειώσει. H Εύα γυρίζει στο σπίτι της έχοντας περάσει ένα µοναδικό, τρελό βράδυ. Ξαφνικά βρίσκεται σε µια περιοχή που δεν γνωρίζει. Καθώς επιστρέφει στη συµβατική, τακτοποιηµένη ζωή της, από το κλαµπ της "φτιαγµένης" διάθεσης κι ενός παθιασµένου φιλιού στην τουαλέτα, έξω στους έρηµους δρόµους, αντιλαµβάνεται έναν αθέατο κόσµο που παραµονεύει. Πίσω από τα γιορτινά φώτα κρύβεται µια άλλη Αθήνα, µια πόλη µέσα στην πόλη, που την έλκει σαν µια µαύρη τρύπα έτοιµη να την καταπιεί. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Η συνηθισµένη ζωή της καταρρέει, οι φιλίες της θρυµµατίζονται, οι σχέσεις της υπονοµεύονται. Στην περιπλάνηση αυτή -µια περιπλάνηση στην πόλη και στον εαυτό της- την οδηγούν µια πόρνη µε αιχµηρό χιούµορ, ένας κλέφτης-φιλόσοφος που ερωτεύεται τα θύµατά του, ένας ηλικιωµένος µε µουσικές ευαισθησίες κι ένα κουτσό κορίτσι µε χρυσή καρδιά. Γύρω τους ένας τραµπούκος βουλευτής και οι µπράβοι του, άντρες που φορούν κοντές φούστες και ψηλά τακούνια, µελαµψά κορίτσια µε έντονο µακιγιάζ κι ένας νεαρός συγγραφέας µε υπέροχα χείλη συµπληρώνουν τον φανταστικό στρόβιλο της ζωής. Όταν ξηµερώσει και τελειώσουν όλα, η Εύα δεν θα έχει πια καµιά δικαιολογία για να παραµείνει άπρακτη - θα πρέπει να αντιµετωπίσει δραστικά το τίποτα που την περιβάλλει. Σ' αυτό το γαϊτανάκι των συναντήσεων, η Έρση Σωτηροπούλου, µε την αδυσώπητη ειρωνεία της και τον ιδιότυπο λυρισµό της, διασχίζει τους καθρέφτες του σύγχρονου κόσµου και σκηνοθετεί τις αβεβαιότητες της ανθρώπινης ύπαρξης.

«Θυµόταν ένα χάδι πριν µερικά χρόνια, εκείνος ο άνδρας τής είχε χαϊδέψει το κεφάλι, ανακατεύοντας τα µαλλιά της, µια κίνηση απροσδόκητη που δεν την περίµενε και ο άνδρας δεν την επανέλαβε, για δευτερόλεπτα είχε νιώσει εξαίσια, δεν θυµόταν ποιος ήταν εκείνος, δεν είχε πρόσωπο, µόνο αυτό το απρόσµενο χάδι, ένα τέτοιο χάδι άξιζε περισσότερο από ταξίδι στην Κίνα. Αλλά αν ήταν αυτός; Αν τη χάιδευε αυτός; Της πέρασε από το µυαλό και πάγωσε στη σκέψη. Όχι, όχι αυτός. Αυτός άλλωστε δεν θα µπορεί να χαϊδέψει, θα κουνάει τα µπράτσα του ακατάσχετα σαν σβούρα... Κι εκείνη τη στιγµή αυτός, αυτός, ο ζητιάνος χωρίς χέρια, πέρασε πάνω σ’ ένα αυτοσχέδιο καροτσάκι που το έσπρωχνε ένα αγόρι µε γυναικείες παντόφλες».
Η τέχνη να µην αισθάνεσαι τίποτα αποτελείται από αµέτρητες τέτοιες στιγµές: µεταµορφώσεις της καθηµερινότητας, συναντήσεις µεταξύ του γνωστού και του αγνώστου. Η σύγχρονη Αθήνα αµφιταλαντεύεται µπροστά µας, το περίγραµµα ενός σκίτσου σκοτεινιάζει και θολώνει, το πρόσωπο ενός φίλου είναι ταυτόχρονα αγαπηµένο και παράξενο. Το παραµικρό γεγονός, η παραµικρή αλλαγή στην ποιότητα του φωτός, µπορεί να τα αλλάξει όλα.
Δεκαπέντε διηγήµατα µε λάµψεις οµορφιάς, κροτίδες µαύρου χιούµορ και κάτι άλλο, αδύνατο να εντοπιστεί, που τα κάνει αξέχαστα, κάτι σαν το χάδι του ανθρώπου χωρίς χέρια. Οι ιστορίες της Έρσης Σωτηροπούλου επινοούν τελικά έναν νέο τρόπο να βλέπουµε.

Επανέκδοση του εμβληματικού βιβλίου της Έρσης Σωτηροπούλου 28 χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση το 1982, με νέο εισαγωγικό σημείωμα του Νάνου Βαλαωρίτη.

Η "Φάρσα" είναι το μανιφέστο της επαναστατημένης γυναίκας - επαναστατημένη στο μέτρο που ο άντρας είναι ακόμα ο απόλυτος άρχων που κρατάει τα ηνία, αφού δεν έχει εκλείψει η βασιλεία του ούτε στους ουρανούς ούτε επί της γης... Η επαναστατική πράξη συνίσταται στην υπονόμευση αυτής της δύναμης με τη γελοιοποίησή της, την καταβαράθρωσή της με το γέλιο.
Από το εισαγωγικό σημείωμα του Νάνου Βαλαωρίτη

"Οι δύο ηρωίδες της "Φάρσας" καταβαραθρώνουν τη σοβαροφάνεια της ελληνικής κοινωνίας, με τα έξαλλα καμώματά τους... Η "Φάρσα" είναι ένα σπάνιο παράδειγμα χιούμορ με τεχνική στη λογοτεχνία μας... H "Φάρσα" θα μείνει ως ένα κλασικό παράδειγμα ενός πολύ πετυχημένου πειραματικού μυθιστορήματος του 20ού αιώνα."
(Νάνος Βαλαωρίτης, Αθήνα, 30 Αυγούστου 2010)

"Η "Φάρσα" είναι η ιστορία δύο κοριτσιών που έχουν αναμφισβήτητα προικιστεί µε μια τάση για υπερβολές σε ό,τι αφορά το χιούμορ. Υπάρχει µια ατελείωτη ίντριγκα σε βάρος αθώων και αποβλακωµένων µικροαστών. Υπάρχει µια θολή ανάµνηση και µια αστραπή ανοησίας σε κάθε προσπάθεια να ξεγελάσουν τη βαρεµάρα τους. Υπάρχει πολύ σεξ χωρίς να φαίνεται. Υπάρχει µια έξυπνη και απόλυτα διεισδυτική µατιά που φωτίζει την ψυχολογία εκείνου που περιµένει κάτι χωρίς αυτό το κάτι να έρχεται ποτέ. Υπάρχει ένας κύριος Στεργίου µάλλον απρόθυµος και οπωσδήποτε ανίκανος να αναλάβει το ρόλο του εξιλαστήριου θύµατος για τον οποίο έχει επιλεγεί από τη µοίρα µέσω του Χρυσού Οδηγού. Και υπάρχει στο τέλος του βιβλίου για πρώτη φορά µια ολόκληρη τηλεφωνική συνδιάλεξη, µια παρωδία οργασµού ή ανακούφισης...
Τι είναι μια φάρσα; Ίσως είναι το να εξαπατάς κάποιον με μόνο στόχο το να απολαύσεις τις συνέπειες της κακής του τύχης. Τα δυο κορίτσια επιδίδονται μετά μανίας σ' αυτό το σπάνιο σπορ· δεν είναι όμως εύκολο να αρνηθούν ότι και η ίδια η ζωή τους είναι ήδη μια φάρσα. Η Σωτηροπούλου περιγράφει μια σειρά φάρσες - φάρσα όμως είναι το να περιγράφεις οτιδήποτε, μ' άλλα λόγια, η ίδια η τέχνη του γραψίματος. Αυτή η ατέλειωτη αλυσίδα από φάρσες, που η μια περιέχει έξυπνα την άλλη, επιτρέπει σ' αυτό το θαυμαστό βιβλίο να χαρίσει στον καθένα από εμάς ένα χαμόγελο δυσπιστίας. Δυσπιστίας απέναντι στις ευκαιρίες της ζωής και τις δυνατότητες της λογοτεχνίας· απέναντι στους άντρες και τις γυναίκες· απέναντι στην αδεξιότητα και τις τρελές τιμωρίες του έρωτα. Και τέλος απέναντι στην ίδια την έμπνευση που βρίσκεται στις καλύτερες στιγμές της μέσα σ' αυτές τις σελίδες."
(Ευγένιος Αρανίτσης, "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία")

Subject: Περί ομορφιάς πίνοντας δυνατό καφέ μετά από 60 ώρες αγρύπνιας From: ifarsa@hotmail.com Sent: 11/5/2015 To: spourgitis@gmail.com Θυμάσαι τότε που συζητούσαμε στην Κιβωτό; Ότι η ποίηση δεν ανήκει στους ποιητές - η ποίηση ανήκει σ’ αυτούς που τη χρειάζονται. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την ομορφιά πιστεύω. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς ομορφιά. Μια μέρα χωρίς κάποιο ερέθισμα, χωρίς έμπνευση, είναι μια νεκρή μέρα. Με ισοπεδώνει. Γίνομαι κέλυφος άδειο. Θέλω να πω. Η ομορφιά μού ανήκει. Τι λες; Προχωράμε καθόλου; Re: Τα σημεία From: spourgitis@gmail.com Sent: 5/7/2015 To: ifarsa@hotmail.com Η ποίηση ενώ δεν μπορεί ν’ αντέξει τον συμβατικό μετρήσιμο λόγο, ενίοτε τον ερωτεύεται. Σ’ αυτή την περίπτωση, απλώς επιβιώνει ίσως χωρίς να προδίδεται και να προδίδει. Ένα σύννεφο που αντί για την υγρασία που ευφραίνει την αμπελιά, μου φέρνει θλίψη ανεξήγητη και εξηγήσιμη. Πάντως θέλω να σε δω σύντομα.

Μια εξεγερμένη έφηβη κι ένα πνευματικά καθυστερημένο παιδί μοιράζονται ένα τσιγάρο βιώνοντας τη συνενοχή και την ελευθερία της "διαφοράς" τους. Ένας αθεράπευτα ρομαντικός σύζυγος σκηνοθετεί απιστίες, για να αναζωπυρώσει το παλιό, σβησμένο πάθος. Μια ποιήτρια σε βασανιστική αναζήτηση των στίχων της συναντιέται με μια τυχαία φράση που βαραίνει πάνω της σχεδόν προφητικά. Ένα ταξίδι μετατρέπεται σταδιακά σε εφιάλτη, για να καταλήξει στην αποδοχή της αγάπης. Ισορροπώντας ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό, οι ιστορίες του "Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα" προσεγγίζουν με αφοπλιστική εγρήγορση τη μοναξιά, την απουσία, τη διάψευση, αφήνοντας όμως περιθώρια στη δίψα για ζωή - μοναδική σανίδα σωτηρίας. Η Έρση Σωτηροπούλου, δεξιοτέχνις της λεπτομέρειας, παγιδεύει συμβάντα που, μολονότι δείχνουν ασήμαντα, εκρήγνυνται μέσα στο ουδέτερο τοπίο της καθημερινότητας, φωτίζοντας τη στιγμή και προσδίδοντας της αποκαλυπτικές διαστάσεις.

Ιούνιος του 1897: ο «ατυχής» ελληνοτουρκικός πόλεμος έχει φθάσει στο τέλος του με ολοσχερή ήττα της ταπεινωμένης Ελλάδας, η Γαλλία συγκλονίζεται από την Yπόθεση Ντρέυφους, η απομονωμένη Αλεξάνδρεια μένει παραδομένη στον ρυθμό της ανατολίτικης ραθυμίας, η Ευρώπη ανασαίνει στο πνεύμα του fin de siècle, κυνική, ταραγμένη, ανήσυχη. Αυτήν την παράξενη και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εποχή, ο νεαρός Κωνσταντίνος Καβάφης, μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Τζων, βρίσκονται στο Παρίσι, τελευταίο σταθμό ενός μεγάλου ταξιδιού. Είναι ένα ταξίδι αναψυχής που στην πορεία θα μετεξελιχθεί σε εσωτερική περιπλάνηση, μια διαδικασία μύησης που εκβάλλει στην υπέρτατη πραγμάτωση του ποιητικού του στόχου.Η Έρση Σωτηροπούλου, επίμονη σκιά του ποιητή, θα παρακολουθήσει αυτό το μυθιστορηματικό ταξίδι σε όλες τις διαστάσεις του. Στηριγμένη σε σπάνιο αρχειακό υλικό και σε πλούσια βιβλιογραφία, ανασυνθέτει τη μεταβατική στιγμή κατά την οποία ο Καβάφης, μακριά από την ασφυκτική αλλά μοιραία και μοναδική Αλεξάνδρεια, βυθίζεται στον εαυτό του, αναψηλαφεί τα πάθη του, βασανίζεται από αμφιβολίες και φθάνει ως την αυτομαστίγωση, δοκιμάζοντας ταυτόχρονα τα όρια της ποιητικής μορφής, εξωθώντας την πέρα από τους κανόνες και πυρπολώντας τη με τη στοχαστική του φαντασία.Ένα μυθιστόρημα ιδεών για τη δύσκολη σχέση τέχνης και ζωής, για τον ερωτικό πόθο ως κίνητρο δημιουργίας, μια τολμηρή μυθοπλαστική ανασύσταση της προσωπικότητας του μεγάλου ποιητή.