Ζιλ Ντελέζ

Ο Καντ ορίζει τη φιλοσοφία ως την "επιστήμη της σχέσης μεταξύ κάθε γνώσης και των ουσιωδών σκοπών του ανθρώπινου λόγου", ή ως την "αγάπη που αισθάνεται το έλλογο ον για τους υπέρτατους σκοπούς του ανθρώπινου λόγου". Οι υπέρτατοι σκοποί του Λόγου συναποτελούν το σύστημα του πολιτισμού. Σ' αυτούς τους ορισμούς αναγνωρίζουμε ήδη μια διπλή πάλη: εναντίον του εμπειρισμού και εναντίον του δογματικού ορθολογισμού. Σύμφωνα με τον εμπειρισμό ο λόγος δεν είναι, αυστηρά μιλώντας, ικανότητα των σκοπών. Τούτοι εδώ παραπέμπουν σε μια πρωταρχική παθητικότητα, σε μια "φύση" που έχει την ικανότητα να τους θέτει. Η πρωτοτυπία του λόγου έγκειται μάλλον σε ένα συγκεκριμένο τρόπο να πραγματώνει σκοπούς κοινούς στον άνθρωπο και στο ζώο. Ο λόγος είναι η ικανότητα να χρησιμοποιούμε μέσα πλάγια, έμμεσα, ο πολιτισμός είναι πονηριά, υπολογισμός, παράκαμψη. Αναμφίβολα, τα πρωταρχικά μέσα επιδρούν στους σκοπούς αλλάζοντάς τους, αλλά σε τελική ανάλυση οι σκοποί ανήκουν πάντα στη φύση.

Είναι γνωστό το ενδιαφέρον του Ζιλ Ντελέζ σε όλη τη διάρκεια της ζωής και του έργου του για τη συσχέτιση λογοτεχνίας-φιλοσοφίας. Για τον ίδιο, ήδη από τη δεκαετία του 1950 η λογοτεχνία νοείται ως η προσπάθεια να ερμηνεύσουμε μ' έναν ευφυή τρόπο τους μύθους που δεν κατανοούμε πια. Στο βιβλίο αυτό προσεγγίζει το μνημειώδες έργο του Προύστ Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, προσδιορίζοντας την έννοια της γαλλικής λέξης signe, η οποία σημαίνει σημείο, αλλά και σημάδι, νεύμα, σύμπτωμα. Η πρωτοτυπία της ντελεζιανής ερμηνείας έγκειται στο γεγονός πως σε αυτό το έργο του Προύστ δεν αναγνωρίζεται ως κυρίαρχο στοιχείο η μνήμη -όπως θέλει η περισσότερο διαδεδομένη ερμηνευτική τάση- αλλά η μαθητεία των σημείων. Ο χαμένος χρόνος δεν είναι μόνο ο χρόνος που περνά αλλά και αυτός που χάνουμε. Και η λογοτεχνία ανακηρύσσεται σε μία από τις τρεις μηχανές παραγωγής ή τάξεις αλήθειας.

Το βιβλίο του Ζιλ Ντελέζ για τον Φράνσις Μπέικον είναι κάτι τελείως διαφορετικό από μια σπουδή ενός φιλοσόφου πάνω σε έναν ζωγράφο. Είναι, κατά τα άλλα, αυτό το βιβλίο "για" τον Μπέικον; Και ποιος είναι ο φιλόσοφος, ποιος ο ζωγράφος;
Θέλουμε να πούμε: ποιος στοχάζεται και ποιος κοιτά αυτόν που στοχάζεται; Μπορούμε βέβαια να στοχαστούμε τη ζωγραφική, μπορούμε επίσης να ζωγραφίσουμε τον στοχασμό, συμπεριλαμβανομένης εκείνης της συναρπαστικής, βίαιης, μορφής στοχασμού - της ζωγραφικής.
Σκεφτήκαμε: "Αναμφίβολα θα είναι αδύνατον να αντισταθμίσουμε το μεγαλείο της αρχικής έκδοσης, θα μας λείψουν αρκετά πράγματα, μέσα στο πεδίο του ορατού. Είναι λόγος αυτός για να αστοχήσουμε στο καθήκον μας, που είναι να μη σταματήσει αυτό το μεγάλο βιβλίο να κυκλοφορεί, να μην εξαφανιστεί, με κάθε κόστος, από την κυκλοφορία για την οποία προορίστηκε, που το κάνει να περνά από χέρι σε χέρι, ανάμεσα στους εραστές της φιλοσοφικής ζωγραφικής ή της εικονοφιλοσοφίας;" Alain Badiou and Barbara Cassin