Georges Bataille

La littérature est communication. La communication commande la loyauté : la morale rigoureuse est donnée dans cette vue à partir de complicités dans la connaissance du mal, qui fondent la communication intense.

«J'ai voulu m'exprimer lourdement. Mais je n'insinue pas qu'un sursaut de rage ou que l'épreuve de la souffrance assurent seuls aux récits leur pouvoir de révélation. J'en ai parlé ici pour arriver à dire qu'un tourment qui me ravageait est seul à l'origine des monstrueuses anomalies du Bleu du Ciel. Mais je suis si éloigné de penser que ce fondement suffit à la valeur que j'avais renoncé à publier ce livre, écrit en 1935. Aujourd'hui, en 1957, des amis qu'avait émus la lecture du manuscrit m'ont incité à sa publication. Je m'en suis à la fin remis à leur jugement.» Georges Bataille

Ζωρζ Μπατάιγ: ένας μυστικιστής του σύγχρονου πνεύματος, που δεν αποβλέπει όμως σε καμία σωτηρία, ένας θεολόγος χωρίς Θεό, ένας φιλόσοφος που μισεί τον λόγο και την επιχειρηματολογία των λογικών συλλογισμών, ένας εραστής της έκστασης, που δεν διστάζει όμως να περάσει μέσα από την οδύνη για να ταλαντευθεί στα κράσπεδα της αβύσσου. Και είναι αυτό το μοναδικό στίγμα του γάλλου συγγραφέα που καταγράφεται με προνομιακό τρόπο στην Εσωτερική εμπειρία. Γνήσιος κληρονόμος του Νίτσε, θα θεωρήσει τη μη-γνώση, την απώλεια του νοήματος, το άνοιγμα του εαυτού πέρα από το ψευδαισθητικό εγώ ως τα βασικά προαπαιτούμενα της πνευματικής εμπειρίας. Καθώς εξερευνά έναν κόσμο που συντίθεται από αγωνία και έκσταση, θα συνειδητοποιήσει ότι ο άνθρωπος είναι μόνος και ότι είναι θνητός. Μια εμπειρία που είναι ένα ταξίδι μέχρι εκεί όπου ο άνθρωπος συναντά το δικό του εφικτό όριο. Μια εμπειρία που ανοίγεται στο άγνωστο, και το ανοίγει, όχι για να φτάσει στη μηδενιστική έρημο αλλά για να χαθεί μέσα στον λαβύρινθο του "αγνώστου". Κανένα δόγμα, καμιά αυθεντία, καμιά εμπιστοσύνη στις λέξεις, εφόσον το ζητούμενο είναι να βρει κανείς την ηγεμονική σιωπή που λύνει τη συνέχεια της έναρθρης γλώσσας μέσα σ’ ένα είναι που είναι "ασύλληπτο", μέσα σ’ ένα είναι που είναι "πουθενά".

"Ο Εντουάρ σωριάστηκε νεκρός. Ένα κενό έγινε μέσα της, που την ανύψωσε σαν άγγελο. Τα γυμνά στήθη της ορθώθηκαν: ένα πένθιμο ρίγος την έφερε στην εκκλησία του ονείρου όπου η εξάντληση, η σιωπή και το αίσθημα του τελεσίδικου την αποτέλειωσαν. Σε έκσταση ανώτερη από τη φρίκη του σπιτιού, η Μαρία απελπίστηκε. Ξαφνικά συνήλθε, διασκεδάζοντας την απελπισία της. Ο Εντουάρντ πεθαίνοντας την ικέτευσε να'ναι γυμνή. Ήταν χλωμή, αναμαλλιασμένη, τα σφιχτά στήθη ξεπετάγονταν απ' το σχισμένο φόρεμα. Η φρίκη την εξουσίαζε απόλυτα, όπως ο δολοφόνος τη μαύρη νύχτα." Το κείμενο αυτό, που αρθρώνεται σε 28 ενότητες-σκηνές της μιας περίπου σελίδας αναφέρεται στο απελπισμένο ερωτικό παραλήρημα που ζει η Μαρία από τη στιγμή που ένας άντρας, ο Εντουάρντ, σωριάζεται νεκρός. Οι διάλογοι υπερτερούν της αφηγηματικής περιγραφής, η διήγηση είναι λιτότατη και ελλειπτική. Ο Νεκρός γράφτηκε μάλλον τον Σεπτέμβριο του 1942. Κυκλοφόρησε όμως μόνο μετά το θάνατο του Μπατάιγ, το 1967, από τις εκδόσεις Jean-Jacques Pauvert. Στο χειρόγραφο ενός προλόγου του 1947 που βρέθηκε, μετά το θάνατο του Μπατάιγ, μαζί με τα δαχτυλόγραφα του Νεκρού, και ο οποίος δημοσιεύεται στην παρούσα έκδοση, ο συγγραφέας εξομολογείται: "... ο Νεκρός συνδέεται πολύ στενά με την παραμονή μου στη Νορμανδία, όπου ήμουν άρρωστος, φυματικός· στη Νορμανδία, κοντά στο χωριό Τιλλύ (που στον Νεκρό το ονομάζω Κιλλύ). Το πανδοχείο στο Κιλλύ είναι πράγματι το πανδοχείο του Τιλλύ, καθώς και η ξενοδόχος. Επινόησα τις άλλες λεπτομέρειες...[...] Τα υπόλοιπα έχουν να κάνουν με το ερωτικό παραλήρημα που με κέντριζε μέσα στον παραλογισμό του Νοεμβρίου...[...] Θα μπορούσα, αν δεν είχα ζήσει μέσα στη βία, να γνώριζα την ανείπωτη ηδυπάθεια; Δεν θα τη γνωρίσω πραγματικά παρά μόνο τη στιγμή που θα πεθάνω, παράφορα... Περισσότερο από τη γυναίκα που παραδίδω στην υπερβολή της αγωνίας και της παραζάλης, καλώ το θάνατο: και πώς αλλιώς να τον καλέσεις, αν όχι σιωπηλά; Καλώ το θάνατο. Έγραψα τον Νεκρό."

Το έργο αυτό, αναμφίβολα το κορυφαίο θεωρητικό επίτευγμα του Georges Bataille (όπου, εκτός των άλλων, συνυφαίνονται όλες οι γνωστές θέσεις του για το ιερό, για τον ερωτισμό και για την εσωτερική εμπειρία), υπήρξε από πολλές απόψεις έργο, προδρoμικό για τη σύγχρονη σκέψη: ερμηνεύοντας με λαμπρό τρόπο τις ανθρωπολογικές παρατηρήσεις του Marcel Mauss για το δώρο και τις πρωτόγονες μορφές ανταλλαγής, συνδέοντας αυτά τα δεδομένα με τη θυσία ως κεντρική έκφραση τoυ ιερού σε ποικίλους πολιτισμούς και συνεκτιμώντας τις μεταβαλλόμενες σχέσεις οικονομίας, θρησκείας και πολιτισμικών αξιών που φώτισε ο Max. Weber, θα πρωτοστατήσει στην αποδόμηση των αξιωμάτων της αστικής οικονομικής επιστήμης που θεωρούσε την επιδίωξη του κέρδoυς ως περίπου "φυσική" και θα αναδείξει το πρωτείο τής χωρίς συμφέρον δαπάνης, της οργιώδους ανάλωσης και της γιορτής στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας.Γραμμένο κατά την πρώτη κορύφωση του ψυχρoπoλεμικού κλίματος (1949), το "Καταραμένο απόθεμα" μπορεί σήμερα να φανεί παρωχημένo σε ό,τι αφορά ειδικές επικαιρικές του εκτιμήσεις (π.χ. σχετικά με τη Σοβιετική εκβιομηχάνιση ή το Σχέδιο Μάρσαλ αν ωστόσο κάποιος προσέξει τη βαθύτερη λογική αυτών των αναλύσεων παρακάμπτοντας πολλές επιφανειακές λεπτομέρειες, ίσως βρει ένα εργαλείο που επιτρέπει να καταλάβουμε, αναδρομικά, ποια ήταν η φύση των μηχανισμών αναδιανομής που χαρακτήριζαν το κεϋνσιανό μοντέλο οικονομίας το οποίο εφάρμοζαν απαρεγκλίτως τα δυτικά κράτη όλη τη μεταπολεμική περίοδο, ποια ακριβώς σημασία είχε η εγκατάλειψή τους από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και γιατί, ενόψει αυτού και ιδίως μετά το τέλος των ψυχροπολεμικών ισορρoπιών, ήταν αναπόφευκτη η πιο καταστροφική πορεία του παγκόσμιου καπιταλισμού της οποίας γινόμαστε μάρτυρες σήμερα, στην πρώτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα.