Βιογραφία

Στη σκιά μιας άλλης Στη σκιά μιας άλλης Ο μοιραίος έρωτας της Άσσια Ουέβιλ με τον Τεντ Χιουζ Γεουντά Κορέν, Εϊλάτ Νεγκέβ μετάφραση: Μαρία Φακίνου Εκδόσεις Πατάκη, 2007 472 σελ. ISBN 978-960-16-2529-4, [Κυκλοφορεί] Τιμή € 11,00 Βιογραφίες [DDC: 920] Συγγραφείς [DDC: 928] "Η Άσσια ήταν η πραγματική μου σύζυγος και η καλύτερη φίλη που είχα ποτέ" έγραψε συντετριμμένος ο Τεντ Χιουζ έπειτα από την αυτοκτονία της Άσσια Ουέβιλ και της τετράχρονης κόρης τους στο διαμέρισμά τους στο Λονδίνο, τον Μάρτιο του 1969. Η απώλεια ήταν διπλά τραγική, αφού η Άσσια είχε επιλέξει να φύγει από τη ζωή όπως και η Σύλβια Πλαθ: ανοίγοντας το γκάζι και εισπνέοντας τις αναθυμιάσεις. Η μόνη διαφορά ήταν ότι η Άσσια πήρε μαζί της στο θάνατο και τον καρπό του δεσμού της με τον ποιητή, την τετράχρονη κόρη τους. "Ντίβα, "διαβολογυναίκα", "ξελογιάστρα", "μούσα": η εκπάγλου ωραιότητας Άσσια Ουέβιλ προκάλεσε αυτούς και άλλους τόσους χαρακτηρισμούς στη σύντομη αλλά πολυτάραχη ζωή της. Ωστόσο, το πεπρωμένο της, που θα την οδηγούσε σε τρεις γάμους και σε μια αδιάκοπη περιπλάνηση από το ζοφερό προπολεμικό Βερολίνο στην ταραγμένη Παλαιστίνη και από εκεί στο "εύθυμο" Λονδίνο της δεκαετίας του '50, μάλλον δικαιώνει, καλύτερα από κάθε άλλον, το χαρακτηρισμό που αναγράφηκε στον τάφο της: "Εδώ αναπαύεται μια ερωμένη του παραλόγου και μια εξόριστη". Η αφήγηση της περίπλοκης σχέσης της Σύλβιας Πλαθ και του Τεντ Χιουζ -του πιο διάσημου ζευγαριού ποιητών του 20ού αιώνα- κατά κανόνα αποδίδει τις ευθύνες για την τραγική αποτυχία του γάμου τους πότε στη μία πλευρά και πότε στην άλλη. Όμως, για τέσσερις και πλέον δεκαετίες, παραλείπεται η τρίτη διάσταση αυτής της αποτυχίας, εξίσου σημαντική και συναρπαστική: η παρουσία της τραγικής ερωμένης του Τεντ Χιουζ, Άσσια Ουέβιλ. Το βιβλίο αυτό είναι η πρώτη βιογραφία της Άσσια Ουέβιλ. Παρακολουθώντας το ταξίδι που διαμόρφωσε τη ζωή της, οι συγγραφείς ρίχνουν ταυτόχρονα νέο φως στο γάμο Πλαθ και Χιουζ. Όμως, επίκεντρο του βιβλίου είναι η σύνθετη και αντιφατική ιστορία της, Άσσια, που ταλαντεύτηκε αναπόδραστα ανάμεσα στη μοιραία έλξη και την έμμονη αγάπη, την πίστη και την προδοσία, τη σκληρότητα και τη στοργή, την εξάρτηση και την εξέγερση, το φθόνο και την αυτοθυσία. Οι δύο δημοσιογράφοι ερεύνησαν τη ζωή της Άσσια Ουέβιλ για περισσότερο από δεκαπέντε χρόνια, φέρνοντας στο φως προσωπικά αρχεία, τα ημερολόγια και την αλληλογραφία της, και συζητώντας με όλους τους μάρτυρες-κλειδιά, πολλοί από τους οποίους μιλούν εδώ για πρώτη φορά.

Μια ζωή σε ένα βιβλίο; Δεν είναι δυνατό…Τι να πρωτοπείς, τι να αφήσεις έξω, πώς να δώσεις στον άλλο να καταλάβει την απερίγραπτη χαρά και στιγμιαία ευτυχία μιας μεγάλης επιτυχίας, αλλά και τη βαθιά στεναχώρια και θλίψη μιας αποτυχίας, ιδιωτικής ή επαγγελματικής; Και στο κάτω κάτω, γιατί να το κάνεις;Όλα αυτά σκεφτόμουν όσο δουλεύαμε σ’ αυτό το βιβλίο με τον Μάκη Προβατά, που η συνεργασία του ήταν sinequanon. Σιγά σιγά έπεισα τον εαυτό μου για τη χρησιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Είχα την τύχη να ζήσω σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίοδο για την ιστορία της Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Κοσμολογίας και με σκληρή δουλειά κατόρθωσα να συνεισφέρω στην πρόοδο της επιστήμης και να βάλω ένα λιθαράκι για την καλύτερη κατανόηση του Σύμπαντος. Η τροχιά μου ήταν «επιστημονικά κοσμοπολίτικη» ? «πολλών δ' ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω» – και ίσως η εμπειρία αυτή να έχει κάποιο ενδιαφέρον και κάποια χρησιμότητα για τον αναγνώστη. Για να δει κανείς την πραγματική στόφα της επιστήμης, ακαλλώπιστη και αδρή…Έγιναν 43 δίωρες, πολλές φορές και τρίωρες, συναντήσεις του Δ. Ν. με τον Μ. Π., στις οποίες περιγράφηκαν τα πάντα γύρω από τη ζωή του, την επιστήμη του, τη σκέψη του, τις τέχνες, τους δικούς του φόρους τιμής… Όλα από την αρχή: «Το όνομά μου δεν είναι Νανόπουλος…» 

Γεννήθηκα στην Αλεξανδρούπολη αλλά μεγάλωσα και σπούδασα στη Θεσσαλονίκη. Συμπλήρωσα τις σπουδές μου στην Ελβετία και τη Γερμανία. Η σχέση μου με τον δημόσιο βίο της χώρας εντάσσεται στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Ο Μινώταυρος είναι τέρας της ελληνικής μυθολογίας, ένα είδος Κακού που διαθέτει λογική. Από την εποχή του μυθικού βασιλιά της Κρήτης Μίνωα έως σήμερα που το όνομά του συνδέεται με οικονομικές καταστροφές της παγκόσμιας ανθρώπινης κοινωνίας, καταδικασμένο να ζει μέσα στο σκοτεινό Λαβύρινθο, χωρίς τη θέλησή του, από μια άποψη δυστυχισμένο κι αυτό, είναι ο εχθρός που πρέπει να εξοντώσουμε ή να παρακάμψουμε για να επιβιώσουμε ως πολιτισμένοι κι ελεύθεροι άνθρωποι. Για μένα ο Μινώταυρος είναι η νοοτροπἰα και οι ευτελείς επινοήσεις του ελληνικού δημόσιου συστήματος.
Η αφήγησή μου δεν είναι αυτοβιογραφία αλλά μια επιλεκτική περιγραφή συμβάντων και κατάθεση εμπειριών, που θα βοηθήσουν ίσως τους αρχαιολόγους των νεότερων γενεών να μην αποθαρρύνονται και να επιμένουν στις αρχές της αξιοκρατίας, της επιστημονικής κατάρτισης και του δικαίου, καθώς και στην υλοποίηση των ονείρων τους που τους ώθησαν να διαλέξουν το περιπετειώδες και πολύμορφο αυτό επάγγελμα.

Αύριο θα είσαι εσύ ο πρόσφυγας.
Χθες ήμουν εγώ ο συνοριοφύλακας.
Ο σκοπός των τειχών και των συνόρων είναι συνειδητός: να ανακόψουν την πορεία των άλλων. Όμως ο συμβολισμός τους είναι κυρίως υποσυνείδητος. Επειδή εμείς είμαστε οι άλλοι.
Προσωπική αναδρομή, ημερολόγιο ταξιδιού, ιστορικό βιβλίο, σπουδή χαρακτήρων, καθρέφτης της διεθνούς πολιτικής σκηνής και με άφθονες αναφορές σε αρχαίους μύθους και παραδόσεις, τα Σύνορα αποτελούνται από φαινομενικά ετερόκλητα μεταξύ τους στοιχεία, αλλά εκείνο που τα συνδέει είναι η απαράλλαχτη επιθυμία του ανθρώπου να αψηφά τα σύνορα και να ζει ελεύθερα - το ίδιο ακριβώς που κάνει κι αυτό το βιβλίο.

Οι μαρτυρίες που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο καταγράφουν τις δύσκολες καταστάσεις που πέρασαν χιλιάδες Χιώτες, οι οποίοι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους ως πρόσφυγες κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Συνθήκες πείνας και ανέχειας, νυχτερινές, παράνομες αποδράσεις από το νησί, επικίνδυνα ταξίδια με καΐκια και προορισμό την Κύπρο, ο στρατός της Μέσης Ανατολής, οι προσφυγικοί καταυλισμοί, το μέτωπο, τα κινήματα, τα σύρματα, ο Ιερός Λόχος. Όλα αυτά αποτέλεσαν πορεία ζωής για ανθρώπους οι οποίοι δεν μπορούσαν καν να φανταστούν. Ευτυχώς πολλοί από αυτούς κατάφεραν να επιστρέψουν και μερικοί δέχτηκαν να καταγραφούν οι ενθυμήσεις τους. Ίσως κάποτε χρησιμεύσουν ως "πιλότοι" στις ζωές άλλων.

"Εκατό χρόνια μετά τη δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη, η έκδοση των ημερολογιακών τετραδίων του παραμένει ημιτελής· δέκα από τα είκοσι τέσσερα τετράδιά του, που φυλάσσονται στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, δεν έχουν εκδοθεί. Τα «κρυμμένα» ημερολόγια (Οκτώβριος 1912‒Αύγουστος 1913) περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος από το μερικώς δημοσιευμένο Τετράδιο με αριθμό 18 και αφορoύν μια κρίσιμη ιστορική περίοδο: Ο διπλωμάτης Ίων Δραγούμης υπηρετεί ως έφεδρος δεκανέας πεζικού, αποσπασμένος με ρόλο πολιτικού συμβούλου στο Γενικό Επιτελείο, και παρακολουθεί στενά τα τεκταινόμενα. Ο ιστορικός χρόνος πυκνός: Οι ευκαιριακές συμμαχίες του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου εναντίον μιας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που φυλλορροεί· η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α΄ στη Θεσσαλονίκη· η άνοδος στον θρόνο του Κωνσταντίνου Α΄· ο Ελευθέριος Βενιζέλος που μεσουρανεί παντοδύναμος· η προσάρτηση νέων εδαφών στην Ελλάδα· η κατάρρευση του οράματος του «ανατολισμού» που ο Αθανάσιος Σουλιώτης-Νικολαΐδης, ο Ίων Δραγούμης και άλλοι είχαν αγωνιστεί να υλοποιήσουν ήδη από το 1908 με την «Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως». Στις σελίδες του Τετραδίου 18, γραμμένες με θαλερά ελληνικά, αναδεικνύεται τόσο η συμβολή του Ίωνος Δραγούμη στις πυρετώδεις διεργασίες κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, όσο και οι κατοπινές του πρωτοβουλίες (όπως η πρόταση στην κυβέρνηση για την κατάληψη της Καβάλας και η εντολή κατάληψης του Καστελόριζου). Αναγνωρίζει κανείς εδώ την ανυπότακτη ιδιοσυγκρασία του, τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του βίου του. Βλέπει τον έρωτά του με τη νεαρή ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη στην πιο καλή ίσως στιγμή. Διακρίνει την πιο ώριμη αλλαγή στην πνευματική του πορεία ν’ αρχίζει να ξεδιπλώνεται. Ο αναγνώστης θα κληθεί να αποτιμήσει και την πολιτική διορατικότητα του Δραγούμη σε ζητήματα που κρίθηκαν μεν τότε, όμως συνεχίζουν να διατηρούν τον αντίκτυπό τους ως τα σήμερα". Νώντας Τσίγκας

Ο καραγκιοζοπαίχτης και οικοδόμος Σωτήρης Ευγενίου Σπαθάρης (1887‒1974) είναι ο πρώτος Έλληνας λαϊκός καλλιτέχνης που έγραψε εκτενή κείμενα για τη ζωή του και για την τέχνη του. Ξεχωριστά, απολαυστικά και από πολλές απόψεις χρήσιμα τα κείμενα αυτά, πολύ ενδιαφέρουσα η ιστορία της συγγραφής τους, μεγάλη η περιπέτεια των χειρογράφων που τα διασώζουν. Τα «απομνιμονέματά» του τα έγραψε ο Σπαθάρης τρεις φορές: μία το 1944, μία από το 1950 ώς το 1955, και μια τρίτη από το 1957 ώς το 1959. Η τελευταία εκδοχή, γραμμένη επειδή τα προηγούμενα χειρόγραφα είχαν χαθεί, εκδόθηκε στις αρχές του 1960, «λογοκριμένη» όμως και με γλωσσικές επεμβάσεις αρκετές. Τώρα τα χαμένα χειρόγραφα βρέθηκαν και στον παρόντα τόμο εκδίδονται για πρώτη φορά οι δύο παλαιότερες και πολύ αξιολογότερες μορφές του σπουδαίου αυτού έργου. Είναι ένας «άλλος» Σπαθάρης: η γλώσσα διαφέρει, μεγαλύτερο διάστημα καλύπτεται (π. 1894‒1953), άγνωστα από αλλού επεισόδια εμφανίζονται, άλλα, γνωστά, περιγράφονται ζωηρότερα και εκτενέστερα. Ειλικρινής και έντιμος αφηγητής μοιάζει αυτός ο χαρισματικός και φιλότιμος αλλά και δύσκολος και σκληρός άνθρωπος, καθώς μας μιλά για τις αδυναμίες και τις αποτυχίες του με την ίδια ενάργεια και γλαφυρότητα που παρουσιάζει τα προτερήματα και τις επιτυχίες του. Πέρα από την αξία που έχουν ως σπουδαία πηγή για την ιστορία του ελληνικού θεάτρου σκιών, αλλά και για τον τρόπο που βίωνε τη «μεγάλη ιστορία» ένας εκπρόσωπος των φτωχών λαϊκών στρωμάτων της πρωτεύουσας, τα απομνημονεύματα του Σπαθάρη, που εκδίδονται εδώ χωρίς περικοπές και γλωσσικές επεμβάσεις, αποτελούν σημαντικότατο μνημείο λόγου. Πόσοι φορείς της προφορικής παράδοσης, που δεν διάβαζαν και με δυσκολία έγραφαν, θέλησαν και κατόρθωσαν να συντάξουν τόσο μεγάλα αυτοβιογραφικά κείμενα στη χώρα μας αλλά και αλλού; Στην εισαγωγή του επιμελητή της έκδοσης Γιάννη Κόκκωνα, πέρα από τα εντελώς απαραίτητα βιογραφικά στοιχεία του Σπαθάρη, θα βρει ο αναγνώστης την ιστορία της συγγραφής των κειμένων, των προσπαθειών για την έκδοσή τους και της τύχης των χειρογράφων. Κάμποσα συμπληρωματικά κείμενα και παραλλαγές ορισμένων αφηγήσεων που σώθηκαν, μαζί με άλλα κείμενα του συγγραφέα μας δημοσιευμένα σε περιοδικά και εφημερίδες από το 1945 ώς το 1965, έχουν μπει σε τέσσερα παραρτήματα. Επεξηγηματικά σχόλια, γλωσσάρι και ευρετήριο συμπληρώνουν τον τόμο, ενώ η προερχόμενη από διάφορες πηγές διάσπαρτη εικονογράφηση υποστηρίζει, τρόπον τινά, οπτικά την αφήγηση.

Το έμαθα πια, έπειτα από τριάντα χρόνια δοκιμασίας, ότι θα γράφω και θα ξαναγράφω, κάθε φορά αλλιώς, το ίδιο βιβλίο. Ότι θα πεθάνω με την ίδια έμμονη ιδέα: τη δυνατότητα ή όχι του ανθρώπου να αποτυπώνει με αυτοεπίγνωση και εντιμότητα τις εκπτώσεις του στη διαδρομή από το είναι που δικαιούται στο έχειν που διεκδικεί. Έμαθα επίσης και το άλλο: μυθιστοριογράφος δεν είναι μόνο ο παραμυθάς διασκεδαστής των αναγνωστών του, ούτε μόνο ο διανοητής στην τρύπα του, ούτε μόνο ο λεπτουργός στο εργαστήρι του, αλλά αυτός, κυρίως αυτός, που αντιστέκεται στον εφησυχασμό, αναζητώντας την πεμπτουσία της ζωής κάτω από το γεγονός και πίσω από την εικόνα. Ο αληθινός μυθιστοριογράφος, όποια και αν είναι η βιοθεωρία του, όποια και αν είναι η σχέση του με τη γραφή, αναμετριέται καθημερινά με την εκτός εξουσίας γλώσσα του, με τη συναίσθησή του της συλλογικής ευθύνης και με την απόφασή του να υπάρξει συνειδητά, παρατηρητής και παρατηρούμενος, πομπός και δέκτης της δυναμικής και των αντιφάσεων της εποχής του. (Μ. Δ.) Λεπτομέρειες μιας γυναίκας που εξομολογείται; Θραύσματα μιας συγγραφέως που διακριτικά τέμνει τις τεχνικές και τα βιώματά της; Η Μ. Δούκα, φορώντας τα μαύρα λουστρίνια της μνήμης και της γραφής, στροβιλίζεται μπροστά στον καθρέφτη του εαυτού, της Ιστορίας, των ηρώων της, της λευκής σελίδας.

Η Τζέιν Χόκινγκ, η πρώτη σύζυγος του ιδιοφυούς αστροφυσικού Στίβεν Χόκινγκ, αφηγείται τις αναμνήσεις της από την κοινή τους ζωή σε ένα συγκινητικό βιβλίο, στο οποίο βασίστηκε η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία «Η θεωρία των πάντων» (2014).

Πρόκειται για τη συναρπαστική ιστορία του γάμου τους, του τραυματικού διαζυγίου τους αλλά και της πρόσφατης συμφιλίωσής τους. Σ' αυτό το εξαιρετικά ειλικρινές αλλά και αστείο βιβλίο, η Τζέιν Χόκινγκ περιγράφει όχι μόνο τα ιδιαίτερα περίπλοκα και οδυνηρά διλήμματα του πρώτου της γάμου αλλά και τον τρόπο με τον οποίο τα τρωτά σημεία της σχέσης του ζευγαριού τονίζονταν από τον αντίκτυπο που είχε η φήμη και ο πλούτος στη ζωή τους. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο για την αισιοδοξία, την αγάπη και την αλλαγή, που θα μιλήσει στην καρδιά και το μυαλό του αναγνώστη.