Γιάννης Μπαλαμπανίδης

Largo είναι ένας πολύ αργός μουσικός ρυθμός, που αντιστοιχεί σε 40 έως 60 χτύπους του μετρονόμου το λεπτό· σημαίνει, θα λέγαμε: πλατιά, εκτεταμένα, γενναιόδωρα. Largo είναι επίσης μια σειρά ιστορίες γραμμένες σε διαφορετικό ύφος και κλίμακα η καθεμιά, που αν κάτι τις συνδέει είναι το άλυτο ερώτημα του χρόνου. Σαν ασκήσεις που κινούνται στα όρια μιας πραγματικότητας που δεν είναι πάντα ορατή με γυμνό μάτι, αλλά παράδοξη, αυθαίρετη και κάπως μαγική. Ιστορίες περιπλάνησης ανάμεσα στο ρίζωμα και την απώλεια, στην αέναη κίνηση και την αδράνεια, στην εργασία και τη ρέμβη, στη μνήμη και τη μοναξιά, στην αρχή και το τέλος των πραγμάτων - και ό,τι τελοσπάντων μεσολαβεί ανάμεσα στα χτυπήματα του μετρονόμου. "Κάθε γαλαξίας, κάθε ηλιακό σύστημα, κι ακόμη κάθε μικρή ή μεγάλη γωνία κάθε πλανήτη, και ως εκ τούτου κάθε έμβιο ον, κάθε οργανική ή ανόργανη ένωση, κινείται και ταλαντώνεται σύμφωνα με το ρυθμό ενός εσωτερικού μετρονόμου που κουρδίστηκε όταν άρχισε ο χρόνος να υπάρχει, σαν για να μπει μια μηχανική τάξη στο χάος, και που τείνει να χάνει την αρχική ορμή του και να ξεκουρδίζεται μέχρις ότου πάψει τελείως να χτυπάει και παραδοθεί στη σιωπή. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι για κάποιο λόγο, άγνωστο σε μας, ο μετρονόμος της Μυρσίνας άλλαξε ξαφνικά ρυθμό και άρχισε να χτυπάει σε ένα αδιανόητα αργό largo, έτσι που θα μας έπαιρνε χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια για να παρατηρήσουμε μια ελάχιστη διαφοροποίηση στη στάση των κατοίκων της, μια αδιόρατη κίνηση, εάν βέβαια συνέχιζε ακόμη τότε να υπάρχει η πολίχνη της Μυρσίνας, οι κάτοικοί της με τα φθαρτά τους σώματα, ο πλανήτης και το ηλιακό μας σύστημα, οι γαλαξίες, ο ίδιος ο χρόνος και οι απέραντες εκτάσεις που ορίζει".

"Γιατί δεν γίνονται μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα;" Το γνωστό ερώτημα είναι ελαφρώς παραπλανητικό. Μεταρρυθμίσεις γίνονται στην Ελλάδα, και μάλιστα πολλές. Ιδίως στην περίοδο της κρίσης υπήρξε ένα σαρωτικό κύμα αλλαγών σε όλα τα πεδία δημόσιας πολιτικής. Ωστόσο, με δεδομένους τους καταναγκασμούς της αναγκαίας αλλά βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής, οι μεταρρυθμίσεις έγιναν εσπευσμένα και πρόχειρα, μέσα από μια νομοθεσία "έκτακτης ανάγκης", υπονομεύοντας ακόμη περισσότερο τις προϋποθέσεις σχεδιασμού και υλοποίησης δημόσιων πολιτικών - συνεχίζοντας την ελληνική "παράδοση" όπου πρυτανεύει ο νομοθετικός φορμαλισμός και ο πολιτικός βολονταρισμός. Καθώς μπαίνουμε στην μετά την κρίση εποχή, είναι εφικτό να αλλάξουμε παράδειγμα; Σε αυτή τη μελέτη επιχειρούμε να απαντήσουμε θετικά, ανιχνεύοντας τα προαπαιτούμενα ενός ορθολογικού μοντέλου σχεδιασμού και υλοποίησης δημόσιων πολιτικών (δηλαδή μεταρρυθμίσεων), το λεγόμενο Evidence-Based Policy Making, που βασίζεται στη μελέτη και την τεκμηρίωση, την καλή νομοθέτηση, τη διαφάνεια και τη διαβούλευση, καθώς και σε ένα ισχυρό συντονιστικό κέντρο διακυβέρνησης. Προτείνεται μια αλλαγή οπτικής γωνίας: από το "Γιατί δεν γίνονται μεταρρυθμίσεις;" στο "Πώς να κάνουμε καλύτερες μεταρρυθμίσεις;", δηλαδή πώς να αλλάξουμε τη θεσμική μας ναυπηγική ώστε να μπορούμε να επιδιορθώνουμε το καράβι εν πλω.

Η βασική θέση που προσπαθεί να υποστηρίξει αυτό το βιβλίο είναι ότι η διάκριση μεταξύ προοδευτικής και συντηρητικής πολιτικής συνεχίζει να έχει νόημα, αν και όχι το νόημα που είχε κάποτε. Οι έννοιες είναι προϊόντα της ιστορίας, αλλάζουν μαζί με τις ανθρώπινες κοινωνίες. Εδώ, λοιπόν, επιχειρούμε να τις προσεγγίσουμε με μια, όπως έλεγε πριν από έναν σχεδόν αιώνα ο Γιώργος Θεοτοκάς στο Ελεύθερο πνεύμα, «αεροπορική ματιά» στην Ευρώπη και στον οικείο μας δυτικό κόσμο. Να διακρίνουμε «από ψηλά» νέες δυναμικές πολιτικοποίησης, ξεφεύγοντας λίγο από το καθ’ ημάς εθνοκεντρικό βλέμμα. Να εντοπίσουμε τους κόμβους όπου διασταυρώνονται παλιές και καινούριες έννοιες: Αριστερά και Δεξιά, μεσαία τάξη και gig economy, επισφάλεια και πολιτικές ταυτότητας, wokeism, πολιτική ορθότητα, νατιβισμός, intersectionality, αντισυστημισμός, κλιματική αλλαγή. Με αυτές τις καινούριες λέξεις και ιδέες, τις διαιρέσεις που προσλαμβάνουν νέες μορφές και περιεχόμενα, θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την πολιτική στους ρευστούς καιρούς μας. Έχοντας ως αφετηρία τη σκέψη ότι η σύγκρουση μπορεί να είναι ταυτόχρονα μια δημοκρατική διαπάλη διαφορετικών ιδεών για τον κόσμο, αλλά και ότι οι ισχυρές πολιτικές ταυτότητες μπορεί να αναζωογονούν, αντί να υπονομεύουν, τον κοινό μας δεσμό. Το δοκίμιο αυτό έχει όμως και έναν ειδικότερο στόχο: να ανιχνεύσει τους όρους πολιτικοποίησης ιδίως της δικής μας γενιάς, της «διεθνούς» γενιάς των πάνω-κάτω συνομηλίκων, που μεγαλώσαμε με αυξημένες προσδοκίες για να βρεθούμε καθηλωμένοι στην ιδιαίτερη ανθρωπολογική συνθήκη που λέγεται υπάλληλος γραφείου. Το πρωτογενές υλικό της πολιτικής μας συγκρότησης περιλαμβάνει τις αισθητικές αναφορές της γενιάς μας, τις πολιτισμικές της αναπαραστάσεις, τα καλειδοσκοπικά ερεθίσματά της, υψηλά και ταπεινά, εκλεπτυσμένα και ποπ.