Γιάννης Ρίτσος

Η έκδοση αυτή προσφέρει με ευσύνοπτο τρόπο ένα πανόραμα του έργου του ποιητή, αναδεικνύοντας συγχρόνως τις βαθύτερες κατακτήσεις του. Αποτυπώνει τις όψεις μιας πρωτεϊκής προσωπικότητας: τα διάφορα ποιητικά είδη και τις ποικίλες τεχνοτροπίες, το θεματικό εύρος αλλά και τις δημιουργικές εμμονές σε ορισμένες κυρίαρχες ιδέες και πηγές έμπνευσης, τις διαδοχικές τέλος προσεγγίσεις σε καίρια προβλήματα της ανθρώπινης μοίρας, της κοινωνίας, της ιστορίας και της ίδιας της τέχνης. Γι’ αυτό το λόγο εκπροσωπούνται στον τόμο όλες οι "εποχές" της ποιητικής ανέλιξης.

Αν κάποιος θα’ θελε να διαβάσει την ιστορία του αιώνα, θα την έβρισκε ακέραια στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου: στα ποιήματα που την κατέγραψαν σαν χρονικό. Στα εγερτήρια άσματα, σε ύμνους ηρώων και ελεγείες. Στην μεταπλασμένη ποιητικά βιογραφία του, εγκατεσπαρμένη σε ποικίλες συνθέσεις. Κι ακόμα πιο βαθιά, στο εσωτερικό οδοιπορικό του ποιητή, που το αποτύπωνε μέρα με τη μέρα με σαφήνεια ή υπαινικτικά. Κι αυτό το «υπαινικτικά» λέει περισσότερα για τη βία του καθεστώτος, τις νοοτροπίες και τη συμβατική ηθική, τους ιδεολογικούς πειθαναγκασμούς. Με προσωπεία και δάνειες φωνές αρθρώνει την αλήθεια του. Οι αμφισημίες, οι αντιφάσεις, οι παλινωδίες μαρτυρούν τη σκληρή πάλη του στοχαστή που δέχεται τα δυσοίωνα μηνύματα των καιρών, ενώ έχει συνδέσει το πεπρωμένο του με το υψηλότερο όραμα της ανθρωπότητας. Πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα πεζογραφήματα (μυθιστορήματα τα ονομάζει), τέσσερα θεατρικά, όπως και μελέτες για ομοτέχνούς του συγκροτούν το κύριο σώμα του έργου του. Πολυάριθμές μεταφράσεις, χρονογραφήματα κι άλλα δημοσιεύματα συμπληρώνουν την εικόνα του χαλκέντερου δημιουργού.

Η συλλογή (110 ποιήματα) γράφτηκε στο διάστημα 1.XII-27. XII.85. Η βʹ γραφή έγινε στο διάστημα 20-29.VII 1986. Η α´ γραφή στην Αθήνα και η β´ γραφή στο Καρλόβασι της Σάμου. Τα χειρόγραφα ανακάλυψε η Maria Caracausi ανάμεσα στις εκδομένες συλλογές που βρίσκονται στα Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη. Εκείνη πρώτη δημοσίευσε τη συλλογή σε μια δίγλωσση έκδοση – στα ιταλικά και στα ελληνικά – που πραγματοποιήθηκε από τον εκδοτικό οίκο Torri del Vento, στο Παλέρμο της Ιταλίας. Πρέπει να αναφέρουμε ότι το ποίημα υπ’ αριθμ. 46, που υπήρχε στην αʹ γραφή και από παραδρομή δεν συμπεριλήφθηκε από τον ποιητή στη βʹ γραφή, μπήκε στη θέση του στην παρούσα έκδοση.

Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα, μονάχος στη δόξα και στο θάνατο. Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί. Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου. Αθήνα, Ιούνιος 1956

Η λογοτεχνική απόδοση της Αντιγόνης του Σοφοκλή από τον Γιάννη Ρίτσο, η οποία δημοσιεύεται για πρώτη φορά, βασίστηκε στη φιλολογική μετάφραση του Τάσου Λιγνάδη και αποτέλεσε το κείμενο της ομώνυμης παράστασης που ανέβηκε τον Ιούνιο του 1965 στο νεόδμητο Θέατρο του Λυκαβηττού. Η παράσταση της Αντιγόνης, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Σεβαστίκογλου, εγκαινίασε το εν λόγω θέατρο, που ιδρύθηκε χάρη στις προσπάθειες της ηθοποιού και τότε διευθύντριας της Ελληνικής Σκηνής, Άννας Συνοδινού. Ο Γιάννης Ρίτσος με τη λογοτεχνική απόδοση της Αντιγόνης όχι μόνο επικαιροποίησε γλωσσικά και υφολογικά το κείμενο του Σοφοκλή, αλλά επιπλέον χρωμάτισε ιδεολογικά τον λόγο των προσώπων της τραγωδίας, προβάλλοντας και σχολιάζοντας έμμεσα τις κοινωνικές και γλωσσικές αντιθέσεις της ταραγμένης πολιτικά περιόδου κατά την οποία παρουσιάστηκε το έργο. Έτσι, οι μεταφραστικές επιλογές του Ρίτσου και ο τρόπος με τον οποίο επεξεργάστηκε και τροποποίησε τη μετάφραση του Τάσου Λιγνάδη αναδεικνύουν τον ιδεολογικό προσανατολισμό της λογοτεχνικής απόδοσης του μεγάλου αυτού ποιητή.

Οι "Μαρτυρίες" του Γιάννη Ρίτσου, "Σειρά πρώτη" και "Σειρά δεύτερη", κυκλοφόρησαν από τον Κέδρο σε δύο ανεξάρτητες ποιητικές συλλογές, το 1963 η πρώτη και το 1966 η δεύτερη. Η τρίτη σειρά των Μαρτυριών, δεν εκδόθηκε ποτέ σε χωριστό βιβλίο. Ο ποιητής περιέλαβε όλες τις Μαρτυρίες στον συγκεντρωτικό τόμο "Ποιήματα Θ’", Κέδρος 1989, τον οποίο επέβλεψε προσωπικά. Από αυτόν τον τόμο αναπαράγονται στην παρούσα έκδοση.