Άννα Κόλτσιου - Νικήτα

Οι πρώτοι χριστιανικοί αιώνες αποτελούν μια περίοδο έντονης πνευματικής αναζήτησης, στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται το φαινόμενο της μεταστροφής (conversio): πρόκειται για την αλλαγή πορείας ενός ατόμου και την προσήλωσή του σε ένα νέο, διαφορετικό ιδεώδες, φιλοσοφικό ή θρησκευτικό. Αυτά τα φαινόμενα μεταστροφής περιγράφονται σε αντίστοιχες "μεταστροφικές" αφηγήσεις, οι οποίες μπορεί να αφορούν είτε περιπτώσεις μεταστροφής στη φιλοσοφία, όπως του Δίωνα Χρυσοστόμου, του Μάρκου Αυρηλίου και του Αίλιου Αριστείδη, είτε περιπτώσεις μεταστροφής στο χριστιανισμό, όπως του αποστόλου Παύλου, των απολογητών Ιουστίνου και Κυπριανού, του Μεγάλου Κωνσταντίνου, του Αυγουστίνου ή του Μεγάλου Αντωνίου. Στο παρόν βιβλίο διερευνώνται οι τρόποι με τους οποίους αποτυπώνεται το φαινόμενο της μεταστροφής σε αυτοβιογραφικά κυρίως κείμενα και αυτό γιατί κάθε μεταστροφή αποτελεί μια κορυφαία και ανεπανάληπτη προσωπική εμπειρία, ένα συγκλονιστικό προσωπικό γεγονός πνευματικής αφύπνισης και αυτοσυνειδητοποίησης. Στόχος της μελέτης είναι να ανιχνεύσει τη μορφολογική ταυτότητα των αυτομαρτυριών μεταστροφής, να εντοπίσει τα υπάρχοντα λογοτεχνικά μοτίβα και τη λειτουργία τους και τελικά να αναδείξει τη γραμματειακή ταυτότητα της μεταστροφικής γραμματείας. Η μελέτη των σχετικών κειμένων αποδεικνύει ότι η γραμματειακή αποτύπωση της μεταστροφικής εμπειρίας πραγματοποιείται στο πλαίσιο μιας λογοτεχνικής λείανσης μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού. Το βιβλίο απευθύνεται σε φιλολόγους και θεολόγους, αλλά και σε κάθε πνευματικό άνθρωπο, αφού το οδοιπορικό της αναζήτησης της αλήθειας, το αίσθημα της πνευματικής αναγέννησης, η βεβαιότητα που καταλύει το φόβο του θανάτου και το όραμα μιας νέας ζωής, που αποτυπώνονται στα κείμενα της μεταστροφικής γραμματείας των αιώνων αυτών, δεν έπαψαν να αποτελούν ζητούμενο όλων των εποχών.

Η έρευνα και μελέτη των πηγών της χριστιανικής μεταφραστικής γραμματείας και η σχετική βιβλιογραφία, όσον αφορά τα λατινόφωνα κείμενα, είναι ιδιαίτερα πλούσια και διαφωτιστική. Αντίθετη είναι η εικόνα που προκύπτει σε ό,τι αφορά την ελληνόφωνη γραμματεία, στον χώρο της οποίας εξάλλου η μεταφραστική προβληματική υπήρξε περιορισμένη, με εξαίρεση την κριτική για τη μετάφραση των Εβδομήκοντα και τη μεταφραστική παραγωγή μετά το Σχίσμα και στο πλαίσιο του διαλόγου για την ένωση των Εκκλησιών. Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η διερεύνηση αυτών των κοινών μεταφραστικών προβληματισμών, απόψεων και εκτιμήσεων που εμφανίζονται στον χώρο της ελληνόφωνης και λατινόφωνης χριστιανικής γραμματείας, από τις απαρχές της μέχρι τη Σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας, με βάση κατεξοχήν τις αυτομαρτυρίες των μεταφραστών. Οι συνθήκες γένεσης της μεταφραστικής αυτής γραμματείας, οι θεωρητικοί προβληματισμοί, οι εκάστοτε μεταφραστικές επιλογές, η μεταφραστική κριτική και κυρίως αυτοκριτική, η στάση του μεταφραστή απέναντι στο πρωτότυπο, το ιδεολογικό του στίγμα, οι απαιτήσεις των αποδεκτών αποτελούν ορισμένα από τα κεφάλαια αυτής της εργασίας.