Παντελής Μπουκάλας

Άφθονο και ακατάσχετο ρέει το αίμα στην επικράτεια του έρωτα, όπως τη γεωγραφεί η δημοτική ποίηση, από τις παραλογές έως τα καθαυτό ερωτολογικά τραγούδια, εκτενή ή δίστιχα. Της αγάπης τα αίματα, στη μεταφορική ή την κυριολεκτική τους χρήση, λειτουργούν σαν απόλυτο τεκμήριο της ψυχικής συγκίνησης, σαν ακράδαντο πειστήριο της πίστης και της αφιέρωσης. Και σαν αδιαμφισβήτητη μαρτυρία του ερωτικού πάθους, και των παθημάτων που αναπόφευκτα συνεπάγεται.

Ένα κόκκινο ποτάμι διασχίζει την επικράτεια της αγάπης, και με τη ροή του υπηρετεί τον μέγα στόχο: Να γίνει νόημα το αίμα. Να ειπωθούν καθαρά και να ακουστούν δίχως παρερμηνείες ιστορίες κορυφωμένων αισθημάτων, ακόμα και καταστροφικών ή αυτοκαταστροφικών. Τα υψηλά -και τί υψηλότερο από την αγάπη- θίγονται με τον τρόπο του απλού και του ταπεινού, που έχει την ισχύ να καθιερώνει και τη φαινομενική υπερβολή, εντάσσοντάς τη στον κόσμο της φυσικότητας. Τον εσωτερικό, τον ηθικό ρυθμό στα τραγούδια τον προσφέρει το αμέριστο σέβας στην ιερότητα της αγάπης.

Μπορεί ο Γεώργιος Καραϊσκάκης να είναι θρύλος ή μύθος, ωστόσο ο ατίθασος Γιος της Καλογριάς, ο βίαια ή τερπνά ελευθερόστομος Γύφτος, είναι και κάτι πολύ ουσιωδέστερο από αυτό. Είναι ιστορία. Βαριά ιστορία. Ο βίος του, ένοπλος από πολύ μικρή ηλικία και έως τον θάνατό του στο Φάληρο, στις 23 Απριλίου 1827, μας κληροδότησε την πυκνότερη και διαυγέστερη σύνοψη του Αγώνα. Τον πολύτροπο άντρα, τον φιλόδοξο κλέφτη, έναν δαιμόνιο, ποικίλο Έλληνα, τον έκανε επαναστάτη η ίδια η Επανάσταση, με τις τεράστιες ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις που απελευθέρωσε. Το συναρπαστικό όραμα της Επανάστασης –να γίνει πατρίδα ο τόπος, ελεύθερη πατρίδα, και να γίνουν Έλληνες οι Ρουμελιώτες, οι Μοραΐτες, οι νησιώτες, οι ετερόχθονες– στράτευσε από μια στιγμή κι έπειτα κατ’ αποκλειστικότητα τον στρατηγικό νου του Καραϊσκάκη, τα θυελλώδη αισθήματά του, την πανούργα γλώσσα του, που τη χρησιμοποιούσε σαν πολλαπλασιαστή των συντροφικών και πατριωτικών αισθημάτων, σαν όργανο αυθεντικού σαρκασμού και αυτοσαρκασμού ή μεταφορέα του χλευασμού του για τους αντιπάλους του, ομόφυλους και αλλόφυλους. Στράτευσε βέβαια και το σώμα του ο Αγώνας, εξασθενημένο από την πολύχρονη φθίση κι ωστόσο ακμαίο. Επί δεκαετίες, ο ξεγραμμένος από γιατρούς και συντρόφους Καραϊσκάκης περιγελούσε τον θάνατο, τον έκλεβε. « Ο Καραϊσκάκης δύναται τω όντι να θεωρηθή ως το γνησιώτερον, ούτως ειπείν, προϊόν της Ελληνικής επαναστάσεως » συμπεραίνει αρκετά νωρίς ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, βιογραφώντας τον καπετάνιο, μισό αιώνα μετά τον θάνατό του, για τους υπεύθυνους του οποίου οι μαρτυρίες δεν συμφωνούν. Τα λεγόμενα του ιστορικού τιμούν με την αλήθεια τους έναν παθιασμένο άνθρωπο που δεν δίσταζε να ρίχνεται πρώτος στη μάχη, για να δείχνει εμπράκτως ότι τα αξιώματα υπάρχουν για να υπηρετούμε το κοινό καλό ριψοκινδυνεύοντας, όχι για να απολαμβάνουμε την ασφάλειά τους και τα σαγηνευτικά τους δώρα. Το ανά χείρας βιβλίο, Το μάγουλο της Παναγίας, ένα πεζογράφημα θεατρικής μορφής, αποτελεί μια αυτοβιογραφική εικασία που αρδεύεται εξίσου από τη φαντασία και τις πολλές διαθέσιμες μαρτυρίες, ιστοριογραφήματα, δημοτικά τραγούδια, λαογραφικές αναφορές κ.α.

``Ένα λουλούδι που το αποθαυμάζεις να διαρρηγνύει το τσιμέντο και να υψώνεται μετατρέποντας το τίποτε σε ομορφιά. Ένα κουβεντολόι ως τα χαράματα όπου κανένας δε θέλει να πείσει κανέναν, κανένας δε θέλει να κλέψει κανέναν, κανένας δεν θέλει να επιβληθεί και ν` αρχηγέψει. Η παρέα που ακόμα μαζεύεται, πάνε δέκα, πάνε είκοσι χρόνια, κι ακόμα κρατιέται από τη θάλπη των ημερών εκείνων που τις όριζε ο νόμος της σπατάλης. Ένα ούζο στο Μεσολόγγι, Μεγάλη Παρασκευή. Τα δυο - τρία πράματα (ιδέες; όνειρα; εμμονές;) που από την ψυχή πέρασαν στο αίμα...`` Γι` αυτά οι λέξεις, για τα σολωμικά ``πλούτια`` της ζωής. Και για τ` άλλα όμως, τα γκρίζα και τα στενάχωρα, της ζωής κι αυτά, όσα γεννάει η πολύμορφη εξουσία και οι νομείς της: οι ``Απαραίτητοι και Μεγάλοι`` ποιμένες (ημεδαποί και ξένοι), οι πολιτικοί, τα Μέσα, ο ``μέσος άνθρωπος``, οι καταμετρητές του ``κοινού γούστου``, οι διαφημιστές, οι οικοφθορείς, οι ``ιδεολόγοι`` της μισαλλοδοξίας και της ξενηλασίας, οι μεγαλοϊδεάτες της Ολυμπιάδας, οι δημοκόλακες, οι θεοκάπηλοι, οι πολεμοχαρείς ``αρχάγγελοι`` της Νέας Τάξης. Εκατόν τριάντα επιφυλλίδες, που δημοσιεύτηκαν στα κυριακάτικα φύλλα της `Καθημερινής`, από το 1995 έως και την πρώτη Κυριακή του 2001, εκτός από δύο που πρωτοτυπώθηκαν στις σελίδες του `Δεκαπενθήμερου Πολίτη`. Ένα τυπωμένο ευχαριστώ στον άγνωστο αναγνώστη.

Οι Υποθέσεις ΙΙ είναι ο δεύτερος συγκεντρωτικός τόμος επιφυλλίδων στην Καθημερινή του Παντελή Μπουκάλα (ο πρώτος κυκλοφόρησε στις Εκδόσεις Άγρα το 2001). Ο Π. Μπουκάλας σημειώνει: `Είναι ένα πλούσιο γραπτό η Ελλάδα, ως τόπος και ως κόσμος, κι ας βιαζόμαστε καμιά φορά να τη στενέψουμε, από οκνηρία ή οίηση, από φιλαυτία ή επειδή την ταυτίζουμε άδικα με τους ολίγους που τη διοικούν από τους θεσμικούς ή και εξωθεσμικούς θώκους τους. Ας την αγαπήσουμε λοιπόν γι` αυτό που πράγματι είναι, ταπεινό πάντως ωραίο και πολύτιμο, κι όχι γι` αυτό που λένε οι παραληρηματικές (και συνήθως εμφυτευμένες) ψευδαισθήσεις μας πως είναι τάχα `ομφαλός του κόσμου` ή ό,τι άλλο μεγαλοπρεπές. Κι όταν την κρίνουμε, να μη λησμονούμε ότι οφείλουμε πρωτίστως να κρίνουμε τον εαυτό μας και να μην τον απαλλάσσουμε. Και το πιο τίμιο θα ήταν να συντάσσει την κριτική μας η αυστηρότητα της αγάπης και η δικαιοσύνη της και όχι η σνομπίστικη λογική όσων εξαπολύουν το ακυρωτικό πόρισμα `στην Ελλάδα ζεις, τι περιμένεις` ή το ανάλογό του, `αυτή είναι η Ελλάδα...` Κάποιες πτυχές αυτού του πλούσιου γραπτού επιχείρησαν να προσεγγίσουν οι περί τις εκατόν είκοσι επιφυλλίδες του τόμου, πρωτοδημοσιευμένες στην Καθημερινή από τον Ιανουάριο του 2001 έως τον Δεκέμβριο του 2005, στην κυριακάτικη στήλη `Υποθέσεις`: η Ελλάδα της ολυμπιακής παραζάλης, της τηλεοπτικής υπερβολής, των παλαιών και των νεότερων μύθων, της ιεραρχικής αδολεσχίας, της κομματικής δημαγωγίας, της ρατσιστικής φοβίας και του αμανέ (`πεθαίνουμε, πεθαίνει η γλώσσα μας, χάνεται η ταυτότητά μας` κλπ.), η Ελλάδα σε μια γειτονιά του κόσμου που πλήττεται από πολέμους, αλλά και η Ελλάδα με τις στρατηγικές της που βγάζουν γλώσσα στο χρόνο, με τον επινοητικό δήμο των παιδιών της και με τους ποιητές της, από τη Σαπφώ στον δημοτικό τραγουδιστή κι από κει στον Σολωμό, τον Παλαμά, τον Καβάφη, τον Ελύτη.