Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Ο Καβάφης ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1901, σε μια περίοδο άδειας από τη δουλειά του. Ο ποιητής ήταν τότε 38 ετών και συνοδευόταν από τον αδελφό του, Αλέξανδρο. Το να ταξιδεύει κάνεις στην Αθήνα με τον Καβάφη είναι μία συναρπαστική εμπειρία. Ανακαλύψαμε, ότι παρόλο που έχει περάσει παραπάνω από ένας αιώνας και συνέβησαν δραματικές αλλαγές στην πρωτεύουσα, ιδιαίτερα μετά την άφιξη του ενάμισι εκατομμυρίου προσφύγων από την Μικρά Ασία, το κέντρο της πόλης διατηρεί τις βασικές γραμμές της φυσιογνωμίας του. Ο αστικός ιστός, σε σχήμα ενός μεγάλου ισοσκελούς τριγώνου που χρονολογείται από τα χρόνια του Όθωνα παραμένει το πιο εμφανές χαρακτηριστικό της Αθήνας, ενώ τα μεγάλα δημόσια κτίρια που επισκεπτόμαστε σήμερα τα αντίκρισε και ο Καβάφης με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Οι περισσότερες αλλαγές παρατηρούνται στους αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίοι την εποχή του Καβάφη ήταν ακόμα μερικώς κατοικημένοι, κομμάτια της ανθρωπογεωγραφίας. Πολλά θέατρα, καφενεία και κτίρια, που αναφέρονται από τον Καβάφη, δεν υπάρχουν πλέον καθώς στάθηκε αδύνατον να επιβιώσουν μετά την ιστορική καταιγίδα της περιόδου 1922-1949, η οποία πραγματικά σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου κεφαλαίου στην «πρωτεύουσα Αθήνα» αλλά πάνω απ’ όλα σηματοδοτεί τη δημογραφική και αστική έκρηξη της πόλης. Ο χάρτης που συνοδεύει αυτή την έκδοση έχει την πρόθεση, εκτός των άλλων, να εισάγει τον αναγνώστη σε αυτό το διπλό μονοπάτι της Αθήνας του σήμερα και του τότε όπως το περιγράφει ο Καβάφης. Το παιχνίδι των συγκρίσεων αποτελεί ένα περαιτέρω στοιχείο έρευνας για τον ανήσυχο και γεμάτο όρεξη να πειραματιστεί ταξιδευτή. Το να δει κάποιος την Αθήνα με τα μάτια του Καβάφη και να τη συγκρίνει με την προσωπική του εμπειρία από μια σύγχρονη πόλη θα δώσει μία απροσδόκητη δυναμική στην αθηναϊκή εμπειρία του αναγνώστη, ανακαλύπτοντας και αποκαλύπτοντας μία πόλη με πολλά πρόσωπα, μία πόλη που είναι παράλληλα το λίκνο ενός αρχαίου πολιτισμού και μία σύγχρονη μεσογειακή πρωτεύουσα.

Στον ανά χείρας τόμο παρουσιάζονται σε χρονολογική σειρά δημοσίευσης τα 154 ποιήματα που "αναγνώρισε", δηλ. οριστικοποίησε και έκρινε άξια για τη δημοσιότητα χωρίς να αναθεωρήσει την απόφασή του, ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Καβάφης -τα λεγόμενα ποιήματα του καβαφικού "κανόνα"- ύστερα από εντατική επεξεργασία, διόρθωση και αναθεώρηση των θεμάτων του κατά τις τέσσερις, σχεδόν, δεκαετίες του ώριμου δημιουργικού του Τα ποιήματα συνοδεύονται από εκτενή φιλολογικό σχολιασμό, ο οποίος ξεκινά συνήθως από τα ιστορικά και πραγματολογικά δεδομένα τους, για να καταλήξει σε μία ανοιχτή προς συζήτηση αναγνωστική πρόταση, η οποία λαμβάνει παράλληλα υπόψη της ορισμένες από τις κύριες ερμηνευτικές κατευθύνσεις της πλούσιας καβαφικής κριτικής. Με αφετηρία την κατατοπιστική εισαγωγή και τα σχόλια, και με τη συνδρομή της προτεινόμενης βιβλιογραφίας, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει σε βάθος τα ποιήματα του Καβάφη, για τα οποία ένας από τους πρώτους κριτικούς του έλεγε ότι απαιτείται "μια ανάλογη με του ποιητή ευρυμάθεια".

"Τούτο εδώ προορίζεται για ημερολόγιο γεγονότων, κι όχι εντυπώσεων ή ιδεών", γράφει ο ίδιος ο Καβάφης, ξεκινώντας το "Ημερολόγιο" αυτό του πρώτου ταξιδιού που κάνει στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 1901. Η σχολαστική καταγραφή των περιπάτων και των συναναστροφών του στην Αθήνα (και όχι μόνο) της εποχής, καθιστά το σπάνιο αυτό κείμενο μια νοσταλγική καρτ-ποστάλ, χρωματισμένη διακριτικά με το ιδιότυπο ύφος του Αλεξανδρινού. Η συνάντηση με το αττικό φως ενός ποιητή που συνήθιζε να γράφει στο μισοσκόταδο των κεριών...

27 ενδόμυχοι στοχασμοί με τη μοναδική ποιητική φωνή του μεγάλου Αλεξανδρινού. Η γραφή του Καβάφη, πλούσια, μεστή, με λεπτές αποχρώσεις ειρωνείας, γοητευτική και ευρηματική, ιχνηλατεί την τέχνη, την πηγή της δημιουργίας, την αλήθεια, την ομορφιά και τη θέση του ποιητή μέσα σε όλα αυτά.

Η έκδοση αυτή των ποιημάτων του Κ.Π.Καβάφη σε δύο τόμους θεωρείται οριστική. Στον πρώτο τόμο παρουσιάζονται τα ποιήματα της περιόδου 1897-1918 και πίνακες με τη χρονολογκή σειρά δημοσίευσής τους. Στον δεύτερο ποιήματα της περιόδου 1919-1933 και ευρετήρια πρώτων στίχων και τίτλων. Κάθε τόμος συνοδεύεται από σημειώσεις του επιμελητή και από σχόλια του ποιητή.

ΗΛΘΕ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙ - Ήλθε για να διαβάσει. Είν' ανοιχτάδυο, τρία βιβλία· ιστορικοί και ποιηταί.Μα μόλις διάβασε δέκα λεπτά,και τα παράτησε. Στον καναπέμισοκοιμάται. Ανήκει πλήρως στα βιβλία --αλλ' είναι είκοσι τριώ ετών, κ' είν' έμορφος πολύ·και σήμερα το απόγευμα πέρασ' ο έρωςστην ιδεώδη σάρκα του, στα χείλη.Στη σάρκα του που είναι όλο καλλονήη θέρμη πέρασεν η ερωτική·χωρίς αστείαν αιδώ για την μορφή της απολαύσεως.....

Καβάφης, Καρυωτάκης, Καρκαβίτσας, Ροδοκανάκης, Νικολαΐδης ο Κύπριος, Παπαδιαμάντης! Οι δημιουργοί του επιτυχημένου "Παραρλάμα" (Τόπος 2011) με το "Γιούσουρι" τολμούν να "αναμετρηθούν" με τα ιερά τέρατα της νεοελληνικής λογοτεχνίας "μεταγράφοντας" έξι φανταστικά αφηγήματα σε συναρπαστικό κόμικς. Το φανταστικό αφήγημα γέννησε την επιστημονική φαντασία, το κόμικς και το σύγχρονο graphic novel. Διόλου τυχαίο, επομένως, που τα φανταστικά αφηγήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας εμπνέουν τον Θανάση Πέτρου και τον Δημήτρη Βανέλλη: στο "Γιούσουρι", το παλαιό θέμα των ιστοριών διασταυρώνεται πειστικά με τη νέα μορφή της κομίστικης ανάγνωσης. Το αποτέλεσμα θα το κρίνει ο αναγνώστης. Περιέχονται "μεταγραμμένα" τα αφηγήματα: - "Εις το Φως της Ημέρας", Κ.Π. Καβάφης (1863-1933), "Τα πεζά" (1882;-1931), Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία, 2003 - "Το Γιούσουρι", Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865-1922), "Λόγια της πλώρης", 1899, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας. - "Ο Ονειροπόλος", Κ. Γ. Καρυωτάκης (1896-1928), Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π. Σαββίδης, εκδ. Ερμής, 1972 - "Κλεοπάτρας Θάνατος", Πλάτων Ροδοκανάκης (1883-1920), "Το βυσσινί τριαντάφυλλο", εκδ. Νεφέλη, 2000 - "Ο Σκέλεθρας", Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος (περ. 1884-1956), "Ο Σκέλεθρας και άλλα διηγήματα", εκδ. Κέδρος, 1991 - "Υπό την Βασιλική Δρυν", Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), "Άπαντα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη", Κριτική έκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου, εκδόσεις Δόμος, 1981

Ο Άγγλος μυθιστοριογράφος E.M. Forster και ο Αλεξανδρινός ποιητής Κ.Π. Καβάφης γνωρίστηκαν στην Αλεξάνδρεια, την εποχή που ο Forster εργαζόταν για τον Ερυθρό Σταυρό κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αλληλογραφία που ακολούθησε μεταξύ τους μαρτυρά μια σύνθετη σχέση και αποδεικνύει με συναρπαστικό τρόπο την αδιάπτωτη αποφασιστικότητα του Forster να προωθήσει τον Καβάφη εκδίδοντας το έργο του στα αγγλικά. Οι επιστολές τους συνθέτουν παράλληλα ένα χρονικό της υπολογισμένης άρνησης του Καβάφη να συμπλεύσει πλήρως με τα σχέδια του Forster. Η ιστορία που μας αφηγείται η αλληλογραφία περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, καθώς στο πρώιμο εγχείρημα του Forster να μεταφραστεί ο Καβάφης συμμετείχαν ο Arnold Toynbee, o T.S. Eliot, ο T.E. Lawrence και ο Leonard Woolf. Ο Forster τελικά πέτυχε να γνωρίσει τον Καβάφη στον αγγλόφωνο κόσμο θέτοντας γερά θεμέλια για την σημερινή παγκόσμια λογοτεχνική φήμη του ποιητή.