Maurice Blanchot

"...Άνευ σημασίας. Μόνο παραμένει το αίσθημα ελαφρότητας που είναι ο ίδιος ο θάνατος ή, για να το πούμε ακριβέστερα, η στιγμή του θανάτου μου που εφεξής πάντοτε εκκρεμεί και επίκειται ανά πάσα στιγμή..." "Η στιγμή του θανάτου μου": Ούτε καθαρή μυθοπλασία ούτε καθαρή αυτοβιογραφική μαρτυρία. Ένα ιδιότυπο στοχαστικό και εξομολογητικό αφήγημα του Μωρίς Μπλανσό (1907-2003), εν είδει αυτοβιογραφίας, γραμμένο το 1994, όταν ο συγγραφέας είναι ογδονταεπτά ετών, σαρανταπέντε χρόνια μετά την "Τρέλα της ημέρας" (Άγρα, 1984). Ένα κείμενο-κλειδί που σχολίασαν ο Derrida, ο Lacoue-Labarthe, ο Christophe Bident και πολλοί άλλοι.

«Όμως γιατί τούτη η επιστροφή σε έναν στοχασμό περί εξουσίας, ενώ το νέο διακύβευμα της αναστοχαστικής του προσπάθειας είναι να αποκαλύψει τους μηχανισμούς της σεξουαλικότητας; Για πολλούς λόγους, από τους οποίους, κάπως αυθαίρετα, θα κρατήσω μόνο δύο: δηλαδή, επιβεβαιώνοντας τις αναλύσεις του για την εξουσία, ο Φουκώ θέλει να αντικρούσει τις αξιώσεις του Νόμου, o oποίος, παρότι επιτηρεί, ή και απαγορεύει, κάποιες σεξουαλικές εκδηλώσεις, συνεχίζει να ορίζεται ως ουσιώδες συστατικό της ίδιας της Επιθυμίας
κι ακόμη, επειδή η σεξουαλικότητα, όπως την εννοεί ο ίδιος, ή, τουλάχιστον, το σχολαστικό ενδιαφέρον με το οποίο αυτή προσεγγίζεται σήμερα (ένα σήμερα που πάει πολύ πίσω), σημαδεύει το πέρασμα από μια κοινωνία αίματος, ή σφραγισμένη από τη συμβολική του αίματος, σε μια κοινωνία γνώσης, κανόνα και πειθαρχίας. […]
Πόσο έχει άραγε κατηγορηθεί ο Φουκώ, στις αναλύσεις της εξουσίας που έκανε, για αδιαφορία απέναντι σε μια κεντρική και θεμελιώδη εξουσία! Από δω προκύπτει και η «έλλειψη πολιτικοποίησης» που του καταλογίζουν, η άρνησή του απέ ναντι σε μια μάχη που θα μπορούσε κάποτε να είναι αποφασιστική (ο καθοριστικός αγώνας), η απουσία από το έργο του μιας καθολικής μεταρρύθμισης. Αποσιωπούν όμως όχι μόνο τους άμεσους αγώνες του, αλλά και την απόφασή του να μην μπει στο παιχνίδι με τα ‘μεγάλα σχέδια’, που θα λειτουργούσαν απλώς ως προνομιακό άλλοθι για την καθημερινή υποτέλεια».
Maurice Blanchot

Μοναχικό και υπόγειο μέχρι πείσματος, το έργο του Maurice Blanchot είναι από τα πλέον γοητευτικά της μεταπολεμικής περιόδου. Τα αφηγήματά του είναι το καθένα κι από μία δοκιμή όπου το κειμενικό τεχνουργείο τίθεται σε δοκιμασία για να θέσει ερωτήματα στην ίδια του την θεμελίωση. Ωθούν την λογοτεχνία έως εκείνη την ζώνη όπου η ίδια αυτοδιαλογίζεται αυτοδαπανώμενη, αυτοκαταστρέφεται και αυτοαναλώνεται από την δική της εσωτερική κίνηση.
Έπειτα από συγγραφείς όπως ο Valery ή ο Bataille, ο Blanchot έθεσε σε διακύβευση την ίδια την ύπαρξη της λογοτεχνίας, την αισθητική, φιλοσοφική, ιδεολογική και κοινωνική λειτουργία της : Έβαλε φωτιά στις βιβλιοθήκες, εικονογραφώντας μ' αυτόν τον τρόπο την φράση εκείνη του Holderlin την οποία σχολιάζει ο Heidegger : " Από όλα τα αγαθά η γλώσσα είναι το πιο επικίνδυνο ". [...] " Η γλώσσα, λέει ο Blanchot, είναι σκοτεινή επειδή λέει πάρα πολλά, αδιαφανής επειδή δεν λέει τίποτα : το διφορούμενο είναι παντού ". Αυτή είναι η διακινδύνευση της ποίησης, επειδή ο ποιητής είναι εκείνος που " ακούει μία γλώσσα ανερμήνευτη ".
Πραγματικότητα του μη πραγματικού, παρουσία της απουσίας, βόμβος ενός περίλυπου κυματισμού που εκτοπίζει την γλώσσα σ' ένα εντεύθεν του εαυτού της, αυτή είναι η μπλανσοτική μουσική. Φράζεις γκρίζες όπως στον Sade, εξαρθρωμένες, ερπετοειδείς, ατέρμονος δισταγμός όπου η σκέψη πνευστιά. Τα αφηγήματα του Blanchot, μέσα στην κατάθλιψή τους, είναι επίσης εντελώς λαβυρινθώδη και ερημωμένα. Συμβαίνει αυτό επειδή η λογοτεχνική εμπειρία είναι μία απώλεια, μία διασπορά, ως εάν να διαδραματιζόμασταν το πέραν του θανάτου μέσα από τις μικροσκοπικές σχισμές μιας πρόζας διαρρηγμένης, διαγεγραμμένης και διακεκομμένης : εξ ου αυτή η τοπολογία της αποπλάνησης, η οποία επανέρχεται τόσο συχνά στον Blanchot.