ρειαζόμαστε άραγε ένα ακόμη βιβλίο για τον Καραγκιόζη;… Ασφαλώς όχι, αν πρόκειται για ένα ακόμη γυαλιστερό λεύκωμα, σχεδιασμένο να φέρει στα αστικά σαλόνια μας μια ζωηρόχρωμη πινελιά γραφικής λαϊκής τέχνης. Ασφαλώς όχι επίσης, αν πρόκειται για μια ακόμη βαρύγδουπη μελέτη, σχεδιασμένη να αποκαλύψει την καταγωγή των γελοιογραφικών τύπων του μπερντέ από τις αριστοφανικές κωμωδίες ή από τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Αυτό που χρειαζόμαστε όμως οπωσδήποτε είναι κάποιου διαφορετικού είδους μελετήματα που θα νοιάζονται να ερευνήσουν το φαινόμενο της απροσδόκητης άνθησης του θεάτρου σκιών στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, που θα επιχειρούν να λύσουν το γρίφο της εισβολής και διάδοσης ενός προνεωτερικού καλλιτεχνικού θεσμού στα εδάφη μιας κοινωνίας παραδομένης ολόψυχα, από ένα σημείο και πέρα, στα οράματα του αστικού εκσυγχρονισμού κι εξευρωπαϊσμού.
Η συλλογιστική που αναπτύσσεται στις σελίδες του τόμου αυτού επιχειρεί ακριβώς να εντάξει το εγχώριο λαϊκό θέατρο στην ευρύτερη ιστορική συγκυρία του Ανατολικού Ζητήματος και των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ, της αναδιάταξης των νοτιοανατολικών συνόρων της Ευρώπης στα χρόνια που εγκυμονούσαν τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Και δοκιμάζει να παρακολουθήσει βήμα προς βήμα την πορεία ενός λαού που κινήθηκε από την εργαστηριακή προς την εργοστασιακή παραγωγή ψυχαγωγίας για τις αταξικές μάζες θεατών κι αναγνωστών μιας αγοράς που έτεινε πλέον προς το φαινόμενο που συνήθως καλύπτουμε με τον ακαλαίσθητο αλλά τόσο χρήσιμο όρο της «παγκοσμιοποίησης».
Το βιβλίο αυτό περιέχει τον βασικό κορμό από το ιστορικό και φιλολογικό έργο του Δημήτρη Χατζή. Έργο στις παρυφές της λογοτεχνικής του δημιουργίας, που όμως αποτελεί υφάδι και δομικό στοιχείο της δημιουργίας αυτής.
Ακολουθώντας τις δραματικές τύχες της ελληνικής αριστεράς, από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι την εικοσιπενταετή του εξορία, ο Χατζής επεξεργάστηκε με όλες του τις δυνάμεις την υπέρβαση του διλήμματος: απελευθέρωση από το ορθόδοξο κομματικό δόγμα αφενός, διαμόρφωση μιας νέας συγκροτημένης και συλλογικής δημιουργικότητας αφετέρου. Στο μεταίχμιο αυτό, κεντρικό του μέλημα ήταν η διερεύνηση του προβλήματος της συνέχειας του Νέου Ελληνισμού.
[...] Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται δεκαεννιά κείμενα, από το 1957 ως το 1980. Κεντρικό -δομικό- στοιχείο του αποτελούν οι τέσσερις ανέκδοτες διαλέξεις του 1979 με θέμα "Το πρόσωπο του νέου Ελληνισμού", απ' όπου και ο τίτλος του τόμου. Απ' τα δεκαεννιά κείμενα τα δέκα είναι άρθρα σε περιοδικά ή εφημερίδες, ευρύτερου πολιτικού χαρακτήρα. Επτά είναι κείμενα ανοιχτών διαλέξεων κατά τη μεταπολίτευση, και δύο είναι κείμενα περισσότερο επιστημονικά. Βασικός λόγος ύπαρξής τους είναι η διατύπωση ενός λόγου που επιχειρεί να διαφωτίσει, να συνδεθεί με την ιστορική πραγματικότητα, να ενεργοποιήσει δημιουργικές αντιδράσεις και συνειδήσεις. Ένας λόγος που αναζητεί με πάθος ένα νέο τρόπο σύνδεσης της ιστορίας με την ιδεολογία και την κοινωνία, σε μια μεταπολίτευση με πήλινα πόδια.
[...]
[...] Το μάζεμα της συλλογής έγινε, μαθαίνομε, στην αρχή του αιώνα (1901-1904), το δημοσίευμα στο τέλος (1998). Το μάζεμα του παππού Σ.Β. Κουγέα -κάπου μια γενιά πριν από τα "Μανιάτικα μοιρολόγια και τραγούδια" του Πασαγιάνη- το δημοσίευμα από τον εγγονό Σ.Β. Κουγέα. Με τα ίδια αρχικά Σ.Β.Κ. και οι δυο τους. Βενετσάνος ο πατέρας του πρώτου, Βενετσάνος ή Βενέτης ο πατέρας του δεύτερου. [...] Ο παππούς Σ.Β. Κουγέας, μαθητής του Νικολάου Πολίτη, μάζεψε τη συλλογή με προτροπή του δασκάλου του -ανάμεσα, είπαμε, 1901-1904- και δύο χρόνια προτού πεθάνει πολύχρονος, αφιέρωσε "Εις την ιεράν σκιάν του διδασκάλου μου Νικολάου Πολίτου" την έκδοση του Νικήτα Νηφάκη "Μανιάτικα ιστορικά στιχουργήματα" (1964) αποστερνό δημοσίευμά του.
Μου είναι σήμερα μεγάλη χαρά να προβοδίζω ή να ξεβγάλω στο δρόμο του -παιδί χαμένου αδερφικού φίλου μου- το καινούριο αυτό κλωνάρι μιας τέτοιας ρίζας τρανής.
Ζήσιμος Λορεντζάτος
Κηφισιά, Φλεβάρης 1998
φίλτρα αναζήτησης:
Καθαρισμός Όλων