Sigmund Freud

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αυστριακός Σίγκμουντ Φρόυντ, φυσιολόγος και ψυχίατρος, έθεσε με τις μελέτες του τις βάσεις της ψυχανάλυσης ως θεραπευτικής μεθόδου και έφερε επανάσταση στον τρόπο που ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται έννοιες όπως η συνείδηση και η σεξουαλικότητα. Ο άνθρωπος έχει ένστικτα επιθετικά που τον ωθούν στη βία, τον πόλεμο. Καταρρίπτει κάθε ηθικό φραγμό κι επιδίδεται, αρχέγονα, στην καταστροφή. Κι ο θάνατος; Ποια η σχέση του με τον θάνατο; Πόσο απρόσιτο είναι το ασυνείδητο στην ιδέα της απώλειας; Με τις "Επίκαιρες παρατηρήσεις για τον πόλεμο και τον θάνατο" (Zeitgemabes uber Krieg and Tod, 1915) ο πατέρας της ψυχανάλυσης, άναυδος μπροστά στη φρίκη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου που μαστίζει τον πολιτισμένο κόσμο, καταδύεται στα σκοτεινότερα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αυστριακός Σίγκμουντ Φρόυντ, φυσιολόγος και ψυχίατρος, έδεσε με τις μελέτες του τις βάσεις της ψυχανάλυσης ως θεραπευτικής μεθόδου και έφερε επανάσταση στον τρόπο που ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται έννοιες όπως η συνείδηση και η σεξουαλικότητα. Ό,τι απωθείται δε σημαίνει πως παύει και να υπάρχει. Καταφέρνει κι εκπληρώνεται, μεταμφιεσμένο σε όνειρο. Αυτά ακριβώς τα όνειρα -δικά του μα και ασθενών- μελετά ο πατέρας της ψυχανάλυσης, αναλύοντας τους μηχανισμούς δημιουργίας και λειτουργίας των ονείρων. "Το όνειρο είναι η βασιλική οδός για το ασυνείδητο" υποστήριξε κάποτε ο Φρόυντ και "Η ερμηνεία των ονείρων" (Die Traumdeutung, 1899) έρχεται σε όλο της το μεγαλείο να αποδείξει τα λεγόμενά του.

H ψυχανάλυση έχει κατακτήσει πολλά μετά την Ερμηνεία των ονείρων, όμως δεν θα ήταν τίποτα χωρίς αυτή την ορμητική βρυσομάνα δημιουργικών συλλήψεων, χωρίς αυτό το μνημειώδες συμβολικό τοπόσημο ενός ολόκληρου πνευματικού αιώνα, ενός ολόκληρου πολιτισμού. Η πασίγνωστη φράση του Φρόυντ ότι «το όνειρο είναι η βασιλική οδός για το ασυνείδητο» δείχνει και τα ίχνη της προσπάθειάς του. Παράλληλα με την αποκρυπτογράφηση του ονείρου οδηγείται, αναπόφευκτα, στην ανακάλυψη των σημαντικών προταγμάτων της θεωρίας του, που κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους μέσα στις σελίδες τηςΤraumdeutung : οιδιπόδειο σύμπλεγμα, ασυνείδητο, νεύρωση, παλινδρόμηση κ.ά.Το όνειρο δεν θα αποδοθεί πλέον σε έναν μονοσήμαντο παράγοντα, όπως ένα σωματικό, ένα αντιληπτικό ερέθισμα ή μια έγνοια της ημέρας. Για τη γένεσή του θα συμβάλει ένα πλήθος ετερογενών παραγόντων μέσα στην απαράμιλλη διαπλοκή της περιώνυμης «εργασίας του ονείρου», που πίσω της, βέβαια, η φροϋδική ενόραση θα εντοπίσει –σταθερά παρούσα, στίγμα ενός ολόκληρου ζωικού είδους και πολιτισμού– την ασυνείδητη επιθυμία.

 
[…] δεν υπάρχουν αδιάφορα διεγερτικά ονείρων, άρα ούτε και αθώα όνειρα. Αυτή είναι η αμετακίνητη και αποκλειστική μου άποψη, αν εξαιρέσουμε τα όνειρα των παιδιών και ίσως τις σύντομες ονειρικές αντιδράσεις στις νυκτερινές εξάψεις. Οτιδήποτε άλλο ονειρευόμαστε μπορεί να αναγνωριστεί ξεκάθαρα ως ψυχικώς σημαντικό ή παραμορφωμένο, και τότε πρέπει να αποτιμηθεί μόνο αφότου τελειώσει η ερμηνεία του ονείρου, οπότε θα αποδειχθεί πάλι σημαντικό. Το όνειρο δεν καταγίνεται με ασημαντότητες· δεν αφήνουμε το τιποτένιο να διαταράξει τον ύπνο μας. Τα δήθεν άδολα όνειρα αποδεικνύονται φοβερά, αν μπούμε στον κόπο να τα ερμηνεύσουμε· αν μου επιτρέπεται η έκφραση, το όνειρο είναι «η αχλάδα με την ουρά πίσω».
 
Επιχειρώντας να παρουσιάσω στο ανά χείρας βιβλίο την ερμηνεία των ονείρων, πιστεύω ότι δεν υπερβαίνω το πλαίσιο των νευροπαθολογικών ενδιαφερόντων. Κι αυτό, επειδή η ψυχολογική εξέταση αποδεικνύει ότι το όνειρο είναι το πρώτο μέλος μιας σειράς μη κανονικών ψυχικών μορφωμάτων, που άλλα της μέλη, η υστερική φοβία, ο ιδεοψυχαναγκασμός και η παρανοϊκή φαντασίωση, πρέπει για πρακτικούς λόγους να απασχολήσουν τον γιατρό. Το όνειρο δεν μπορεί να διεκδικήσει μια παρόμοια πρακτική σημασία, έχει όμως πολύ μεγαλύτερη αξία ως πρότυπο, ενώ όποιος δεν ξέρει να εξηγήσει τη γένεση των ονειρικών εικόνων μάταια θα προσπαθήσει να κατανοήσει τις φοβίες, τους ιδεοψυχαναγκασμούς και τις παρανοϊκές ιδέες, και, ενδεχομένως, να τις επηρεάσει θεραπευτικά.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αυστριακός Σίγκμουντ Φρόυντ, φυσιολόγος και ψυχίατρος, έθεσε με τις μελέτες του τις βάσεις της ψυχανάλυσης ως θεραπευτικής μεθόδου και έφερε επανάσταση στον τρόπο που ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται έννοιες όπως η συνείδηση και η σεξουαλικότητα.

Στην "Ψυχοπαθολογία της Καθημερινής Ζωής" ("Zur Psychopathologie des Alltagslebens", 1901), ο Φρόυντ αναζητά κρυμμένες προθέσεις, ενδόμυχες επιθυμίες και καταπιεσμένες σκέψεις, καλυμμένες πίσω από φαινόμενα όπως το ξέχασμα κύριων ονομάτων, η παρανάγνωση και η παραδρομή στη γραφή, τα ολισθήματα της γλώσσας και άλλες φαινομενικά τυχαίες και συμπτωματικές πράξεις, στις οποίες όλοι μας υποπίπτουμε καθημερινά.

»ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ να βρούμε τον τρόπο να μιλούμε χωρίς πάθος για τις αποκαλούμενες σεξουαλικές διαστροφές, δηλαδή τις παρεκκλίσεις της σεξουαλικής λειτουργίας ως προς τις σωματικές ζώνες και το σεξουαλικό αντικείμενο. Το ακαθόριστο των ορίων όπου θα μπορούσε να περικλειστεί η λεγόμενη φυσιολογική σεξουαλική ζωή, ανάλογα με τις φυλές και τις εποχές, θα έπρεπε να είναι επαρκές, ώστε να καθησυχαστούν οι υπερβολικά επικριτικοί. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι μεταξύ αυτών των διαστροφών, η πλέον αποκρουστική για μας, ο σαρκικός έρωτας του άντρα προς τον άντρα υπήρξε, για έναν λαό με πολιτισμό μακρόν ανώτερο του δικού μας, τον ελληνικό λαό, όχι μόνον αποδεκτός, αλλά επιπλέον συναρτημένος με σημαντικά κοινωνικά αξιώματα. Ο καθένας από μας υπερβαίνει, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, τα στενά όρια του φυσιολογικού στην προσωπική σεξουαλική ζωή του. Οι διαστροφές δεν συνιστούν ούτε κτηνωδίες ούτε εκφυλιστικές τάσεις με την έννοια του παροξυσμού. Οφείλονται στην ανάπτυξη ψηγμάτων που όλα τους περιλαμβάνονται στην αδιαφοροποίητη σεξουαλική προδιάθεση τού παιδιού, ψήγματα των οποίων η καταστολή ή η στροφή τους προς ανώτερους μη σεξουαλικούς στόχους –η μετουσίωσή τους– καθορίζει τις κινητήριες δυνάμεις ενός σημαντικού μέρους των επιτευγμάτων μας ως πολιτισμένων ανθρώπων. [ ... ] Χαρακτηριστικό επίσης όλων των διαστροφών είναι ότι παραγνωρίζουν τον θεμελιώδη στόχο της σεξουαλικότητας, δηλαδή την αναπαραγωγή. Πράγματι θεωρείται διαστροφική οποιαδήποτε σεξουαλική δραστηριότητα, η οποία, έχοντας αποποιηθεί την αναπαραγωγή, επιζητά την ευχαρίστηση ως ανεξάρτητο στόχο. Αντιλαμβάνεστε συνεπώς ότι η ρήξη και η αλλαγή πλεύσης κατά την ανάπτυξη της σεξουαλικής ζωής οφείλονται στο ότι υποτάσσεται στους σκοπούς της αναπαραγωγής. Όλα όσα συμβαίνουν πριν από αυτή τη στροφή, όλα όσα αρνούνται την παραπάνω υποταγή, όλα όσα αποσκοπούν μονάχα στην επίτευξη της ικανοποίησης, χαρακτηρίζονται με το διόλου κολακευτικό όνομά της “ διαστροφής”, και κατά συνέπεια του ακαταφρόνητου.

Η διαδικασία της ψυχανάλυσης είναι μια πραγματική ανατομία ψυχής - χωρίς νυστέρι, αλλά δύσκολη και επώδυνη πάντα. Ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ο Sigmund Freud, παραμένει η αξεπέραστη αναφορά μιας επιστήμης που άνοιξε νέους, λαβυρινθώδεις δρόμους στη γνώση μας για την ανθρώπινη ψυχή, για τον άνθρωπο. Το βιβλίο αυτό περιέχει πέντε διαλέξεις που ο Freud έδωσε στο Πανεπιστήμιο Clark της Μασαχουσέτης, τον Σεπτέμβριο του 1909. Η θεωρία και η πρακτική της ψυχανάλυσης αναπτύσσονται στα κείμενα αυτά με τρόπο αδρό, παραστατικό, αποκαλυπτικό στην απλότητά του. Μια μοναδική εισαγωγή στην άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αυστριακός Σίγκμουντ Φρόυντ, φυσιολόγος και ψυχίατρος, έθεσε με τις μελέτες του τις βάσεις της ψυχανάλυσης ως θεραπευτικής μεθόδου και έφερε επανάσταση στον τρόπο που ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται έννοιες όπως η συνείδηση και η σεξουαλικότητα.Στην "Εισαγωγή στον ναρκισσισμό" (Zur Einfuhrung des Narzibmus, 1914) o Φρόυντ καταπιάνεται με τα βαθύτερα προβλήματα της σχέσης του Εγώ με τα εξωτερικά αντικείμενα.Στο "Οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού" (Das Okonomische Problem Des Masochismus, 1924) επιχειρείται μια σύνδεση ανάμεσα στις μαζοχιστικές τάσεις και την ενόρμηση του θανάτου. Τέλος, ο Φρόυντ μελετά το φαινόμενο του Φετιχισμού, το οποίο και αποδίδει στο ανδρικό άγχος του ευνουχισμού (Fetischismus, 1927).

Ένα παιδί φοβάται να βγει στον δρόμο, φοβάται τα άλογα, αυτά που κουβαλούν βαρύ φορτίο, φοβάται μην πέσουν κάτω και αρχίσουν να κλοτσούν με τα πόδια τους. Τι σχέση μπορεί να έχει αυτός ο φόβος με τη γέννηση της μικρής αδελφής του, με την επιμονή του να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών του; Στηριγμένος μόνο σ’ ένα ιστορικό ασθενείας που συντάσσει ο πατέρας, ο Φρόυντ θα παρακολουθήσει την τριχοειδή πορεία της επιθυμίας του πεντάχρονου αγοριού, μέσα από τις αναπάντεχες μεταμορφώσεις και τα στρατηγήματά της, και θα ορίσει το περιεχόμενο μιας πάθησης που θα την ονομάσει φοβία, όπου η απώθηση, το άγχος, το σύμπλεγμα ευνουχισμού συντρέχουν με σκοπό την αποτροπή του ανομολόγητου. Παρά τις αντιδράσεις που θα ξεσηκώσει η εφαρμογή της ψυχαναλυτικής διαφώτισης στον «αθώο» πεντάχρονο, η ψυχανάλυση αυτή θα αρθρώσει την αξίωση μιας νέας παιδαγωγικής, που παραμένει ακόμη και στις μέρες μας ένα ταμπού και ένα ζητούμενο.