Poésie

Πώς γράφει κανείς το ποίημα ενός άλλου; Πώς γίνονται οι δύο παροδικά ένα; Ένα είναι το σίγουρο: Με αυτό το παράδοξο γαϊτανάκι χορέψαμε λίγο μαζί. Ό,τι έμεινε είναι αυτό το κείμενο. Και μια σειρά από θραύσματα: σχέσεων, σωμάτων, αναγκών. Κάτι εμφανιζόταν και ξαναχανόταν, μια δίψα διαρκής κυριαρχούσε. Και ένα πλαίσιο, αδιαπραγμάτευτο. Αυτές οι δύο έννοιες ορίζουν για μένα τη θεραπεία: μια ανάγκη κι ένα πλαίσιο. Τις ίδιες θα χρησιμοποιούσα και για το ποίημα. Μόνο που μερικές φορές, όλο μαζί, μοιάζει λιγότερο με χορό και περισσότερο με αγώνα πυγμαχίας. Γ. Ζ.

Ποιητική συλλογή, στην οποία, εν είδει εισαγωγής, προτάσσεται το κείμενο: Η Βρεφοδόχος. Δύσκολη δεν είναι η υποσημείωση αλλά η αρίθμηση στο τέλος της σελίδας. Δύσκολο είναι να κρατάς λογαριασμό. Γράφοντας, κρατάω λογαριασμό των ετών που πέρασαν. Και είναι φυσικό να σημειώνω κάτω από ένα έργο που δεν έκανα, ένα σώμα που δεν είχα. Και ό,τι έκανα -ό,τι είμαι- είναι ένας μακρύς κατάλογος αναφορών όπου πασχίζω να εντάξω και τα ποιήματά μου. Δεν τους αξίζει. Δεν τον αναγνωρίζουν. Το ποίημα είναι αυτεξούσιο στο φως της λάμπας. Μόνο, εξυψωμένο. Κερδίζει χρόνο με τους αριθμούς, αλλά ως γράμματα μιας ξένης γλώσσας, ως εάν το τέλος του είναι λατινικό, «οι αριθμοί» άλλωστε «έχουν ιδιότητες που είναι απόλυτες». Οπότε, σημειώνει ο Λακάν, «η γλώσσα δεν μπορεί παρά να υπάρχει ανεξάρτητα από εμάς». ΜCMXLIV, λοιπόν, όπου και σημειώνεται εκτός από τη η χρονολογία της γέννησής μου η μητρόθεν κρύπτη των ποιημάτων μου. Μετά, στη βαθμίδα του γράμματος, υψώνω αριθμούς. Το γράμμα μου μετέχει στην υπόσταση, αγραμματοφώνητο. Γράμμα που μετράει και μετρά. Έτσι μετρώ και γράφω και νοσταλγώ τη χρονολογία από την οποία έχω διά παντός απομακρυνθεί, μη μπορώντας να φανταστώ τη χρονολογία στην οποία θα καταλήξω. Έτσι υποσημειώνω και εκμετρώ. Όχι ο μνήμων αλλά ο επιλήσμων Άγγελος της ιστορίας μου. Στρέφομαι κι εγώ στο παρελθόν, όταν στα πόδια μου στοιβάζονται τα ερείπια στη Βρεφοδόχο.

Θυμάσαι εκείνη τη φορά που έκανες την ευχή; Κάνω πολλές ευχές. Τη φορά που σου είπα ψέματα για την πεταλούδα. Πάντα αναρωτιόμουν τι ευχήθηκες. Τι νομίζεις ότι ευχήθηκα; Δεν ξέρω. Ότι θα επιστρέψω, ότι με κάποιο τρόπο θα είμαστε μαζί στο τέλος. Ευχήθηκα για αυτό που πάντα εύχομαι. Ευχήθηκα για άλλο ένα ποίημα. («Η ευχή») Στη συλλογή Meadowlands η Λουίζ Γκλικ συνυφαίνει την ιστορία ενός σύγχρονου διαζυγίου με την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη, με μια επανεγγραφή του μύθου που δίνει τον λόγο, πρωτίστως, στους δευτερεύοντες χαρακτήρες. Συναντάμε, εδώ, μια Πηνελόπη που πεισματικά υφαίνει, εξυψώνοντας έτσι την αναμονή σε θέληση, μια ρεαλίστρια μάγισσα μα τελείως ανθρώπινη Κίρκη, έναν εύστροφο Τηλέμαχο κι έναν διχασμένο Οδυσσέα, καθώς και ένα ανδρόγυνο στα πρόθυρα του χωρισμού. Σ’ αυτή την αντιπαράθεση μεταξύ άχρονου και σύγχρονου, η Γκλικ δημιουργεί ένα μαγνητικό πεδίο σπάνιας δύναμης, εξερευνά διαχρονικά θέματα, αποκαλύπτοντας τις σιωπές, την ατέρμονη διαπραγμάτευση της οικογενειακής ζωής, τη σκληρότητα που επιτρέπει η οικειότητα και τα απογοητευτικά μικροπράγματα της καθημερινότητας, την αδυναμία επικοινωνίας ακόμα κι όταν τα πρόσωπα συνομιλούν· διαβλέπει έτσι στη σύγχρονη ζωή το ίδιο δίλημμα που βρίσκεται στον πυρήνα της Οδύσσειας: «ω αναπάντητο / βάσανο της ανθρώπινης καρδιάς: πώς να χωρίσουμε / την ομορφιά του κόσμου σε αποδεκτές / και μη αποδεκτές αγάπες!». Ποιητική σύνθεση, η οποία ακολούθησε την έκδοση της συλλογής Η άγρια ίρις, μεγάλης ακρίβειας και διαύγειας, γραμμένη με μεταφορική πυκνότητα και λυρική ένταση, είναι ταυτόχρονα κωμική και σπαρακτική, στοχαστική και καθόλου μελοδραματική.

Το "Memoria Immortalis" είναι η προσωπική κιβωτός μέσα στην οποία διασώθηκαν και φυλάσσονται οι σπαρακτικές κραυγές και οι τρυφεροί ψίθυροι που γέννησε η απουσία και η θλίψη, το όνειρο και η ματαίωση, η επιθυμία και το ανεκπλήρωτο, το πάθος και η απόγνωση. Μια περιπλάνηση στα δρομάκια παρελθόντων χρόνων, φωτισμένα απ το δαυλό των αισθήσεων, που κρατά πάντα στο χέρι της, σύντροφος πιστή, η μνημοσύνη.

Η ποιητική συλλογή κινείται στα δύσβατα μονοπάτια του κυρίαρχου χρόνου, της άσβεστης μνήμης, του ατέλειωτου αποχωρισμού και των δυσκατάκτητων στιγμών που γέρνουν και ξεθωριάζουν μέσα στη λήθη.

Κάθε ποίημα και ένα στιγμιότυπο αποσιώπησης και αβίωτου βίου για τον υπαρξιακό καθρέφτη. Κάθε καταγραφή του νουάρ, άλλο ένα κομμάτι του παζλ που μας δείχνει λίγο πολύ όπως είμαστε. Λαξευμένοι και ασπρόμαυροι.

Ποιος ήταν ο Δημήτρης Β.; Ο ωραίος, τρυφερός, αυτόχειρας ποιητής, ο ευρυμαθής χημικός μηχανικός, ο σεμνός βαθυστόχαστος άνθρωπος, ο ευγενής νοσηλευόμενος, ο εν εξελίξει ζωγράφος; Όπως έγραφε ο ίδιος: «Μια χούφτα φως είναι η λάσπη μου, πράσινο πλατανόφυλλο η σκεπή μου, και μια αρμαθιά ελπίδες η ζωή μου». Ελπίδες που, αλίμονο, κάποια στιγμή στέρεψαν… Αυτοβιογραφικά κείμενα, περιγραφές από τη ζωή στο Ίδρυμα, ιατρικές γνωματεύσεις, έργα ζωγραφικής, καθώς και αμέτρητα ποιήματα συνθέτουν το πολύμορφο μωσαϊκό της ύπαρξης του Δημήτρη Β. Πέρα από ανθολογία εξαιρετικής ποίησης, το βιβλίο είναι μια πρόσκληση γνωριμίας, μια προσπάθεια να σπάσουν κάποια στερεότυπα. Ο Δημήτρης Β. είχε το σθένος να το κάνει αυτό, δηλώνοντας σε μια τηλεοπτική συνέντευξη: «Είμαι ψυχικά ασθενής. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να το αναφέρω, γιατί αυτό μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε. Δεν είναι μια σφραγίδα ανεξίτηλη». Ένας δίαυλος επικοινωνίας, λοιπόν, ανάμεσα στους «ψυχικά ασθενείς» και στους «ψυχικά υγιείς». Μια προσπάθεια προσέγγισης, έστω και αν ο ποιητής μας υπενθυμίζει με πικρία ότι «Άγιο δισκοπότηρο είναι η νόηση σε χέρια βέβηλα δοσμένο»…

Ο Ξανακερδισμένος Παράδεισος αναφέρεται στον πειρασμό του Ιησού από τον Σατανά στην Έρημο, και σφύζει από επιβλητικές περιγραφές τοπίων άγριας ερημιάς και διαλόγους μεταξύ τους, με τέτοια ζωντάνια και πειστικά εκατέρωθεν επιχειρήματα έτσι που ο αναγνώστης αποζημιώνεται πολλαπλώς, και η όποια έλλειψη δράσης σε αυτό το ωραίο ποιητικό έργο περνάει απαρατήρητη.