Philosophie

Στο βιβλίο αυτό διερευνώνται βασικά σημασιολογικά, γνωσιολογικά και οντολογικά ερωτήματα που αφορούν τα αντικείμενα του ηθικού στοχασμού. Μπορούν να αποδοθούν τιμές αληθείας στις ηθικές μας κρίσεις; Ποια είναι η υφή των αξιών, αρχών και αρετών στις οποίες θεωρούμε ότι αναφέρονται αυτές οι κρίσεις; Είναι εφικτή κάποια ηθική γνώση ικανή να κατευθύνει τις πράξεις μας; Περιγράφονται διεξοδικά οι σχετικές συζητήσεις στον χώρο της σύγχρονης μεταηθικής και υποστηρίζεται η υιοθέτηση μιας μορφής μετριοπαθούς ηθικού ρεαλισμού ρασιοναλιστικής έμπνευσης.

Από τον Πλάτωνα ως τον Μαρξ, η πολιτική σκέψη εμφανίστηκε ως εφαρμογή μιας θεωρίας της ουσίας της κοινωνίας και της ιστορίας. Με θεμέλιό της μια ταυτιστική οντολογία, για την οποία το είναι είχε πάντα τη σημασία του "είναι καθορισμένο", συσκότισε το ιδιαίτερο είναι του κοινωνικο-ιστορικού ως ριζικού φαντασιακού. Το πρώτο μέρος του βιβλίου ("Μαρξισμός και επαναστατική θεωρία", δημοσιευμένο στο περιοδικό Socialisme ou Barbarie το 1964-1965), δείχνει πως ο Μαρξ, αιχμάλωτος αυτής της οντολογίας, οδηγήθηκε στο να πνίξει ο ίδιος τα καινούργια σπέρματα που περιείχε η σκέψη του. Το επαναστατικό πρόταγμα υπερβαίνει κάθε "ορθολογική θεμελίωση": μια νέα θέσμιση της κοινωνίας συνεπάγεται ένα ξεπέρασμα του θεσμισμένου "λόγου". Πρέπει να δούμε την ιστορία ως δημιουργία, τη θεσμίζουσα κοινωνία ή το κοινωνικό φαντασιακό εν δράσει μέσα στη θεσμισμένη κοινωνία, και το κοινωνικο-ιστορικό ως τρόπο του είναι άγνωστο για την κληρονομημένη σκέψη.
Το δεύτερο μέρος ("Το κοινωνικό φαντασιακό και η θέσμιση") δείχνει το κοινωνικο-ιστορικό ως γένεση οντολογική, συνεχιζόμενη δημιουργία, αυτοαλλοίωση που γεννιέται ως θέσμιση. Αυτή η θέσμιση -του κόσμου, των ατόμων, των πραγμάτων- ερειδόμενη στη φύση, περιλαμβάνει πάντα μια ταυτιστική συνιστώσα, είναι όμως ουσιαστικά δημιουργία ενός μάγματος κοινωνικών φαντασιακών σημασιών. Η κοινωνία δεν γνωρίζει συνήθως τον εαυτό της ως αυτοθέσμιση, και τούτο αποτελεί την ξένωση που εκδηλώσεις της είναι η πίστη σε μια εξω-κοινωνική προέλευση της θέσμισης και η εκλογίκευσή της από την κληρονομημένη σκέψη. Το επαναστατικό πρόταγμα, πρόταγμα μιας ρητής αυτο-θέσμισης της κοινωνίας, εξαρτάται απλώς και μόνον από το κοινωνικό ποιείν-πράττειν των ανθρώπων, του οποίου το πολιτικό σκέπτεσθαι -το να σκεπτόμαστε την κοινωνία σαν κάτι που φτιάχνει τον εαυτό του- είναι μια συνιστώσα ουσιαστική.

 

Oι προπλατωνικοί φιλόσοφοι και σημειώσεις (1867-75) Σε τούτο το κείμενο, που προοριζόταν για "συμπλήρωμα" της "Γέννησης της Τραγωδίας", ο 25χρονος καθηγητής Φρειδερίκος Νίτσε αφηγείται την ιστορία των "πρώτων Ελλήνων φιλοσόφων", απ' το Θαλή ως το Σωκράτη, θέτοντας, παράλληλα, καίρια ερωτήματα που θα τον απασχολήσουν στα μετέπειτα έργα του. Στην έκδοση αυτή περιλαμβάνεται και μια εκλογή απ' τις αδημοσίευτες στα ελληνικά διαλέξεις του για τους Προπλατωνικούς φιλοσόφους, με σχετικές σημειώσεις που κρατούσε κατά την ενασχόλησή του με την αρχαιοελληνική φιλοσοφία. "- Υπάρχει ενοχή, αντίφαση και πόνος σε τούτο τον κόσμο; - Ναι! φωνάζει ο Ηράκλειτος, αλλά μόνο για τον κοντόθωρο, που αντικρύζει τα πράγματα χωριστά, ξεκομμένα - όχι για τον θεατή του όλου θεό. Γι' αυτόν, όλες οι αντιφερόμενες δυνάμεις βαίνουν προς κάποιαν αρμονία, αφανή μεν στο κοινό μάτι, φανερή όμως σ' όποιον αγκαλιάζει με το βλέμμα του τούτο τον κόσμο, σαν εκείνον τον θεϊκό οφθαλμό. Μπροστά στην πύρινη ματιά του εξατμίζεται ως κ' η ελάχιστη σταγόνα αδικίας σ' αυτό το κεχυμένο ολόγυρα Σύμπαν!" Friedrich Nietzsche

Η Βασιλική Γιόγκα εντάσσεται στις φιλοσοφικές προτάσεις του αρχαίου πολιτισμού της Ινδίας και δεν σχετίζεται με καμία θρησκεία. Εξετάζει τον υπαρξιακό προβληματισμό του ανθρώπου μέσα από τη μελέτη του εαυτού του και προτείνει μια πρακτική εφαρμογή, η οποία θα τον οδηγήσει στην εσωτερική του ελευθερία. Αυτή η εφαρμογή, όμως, δεν είναι εύκολη και γι` αυτό χρειάζεται την αδιαπραγμάτευτη σοβαρότητα του ατόμου, τη συνετή καθοδήγηση του δασκάλου που τον συνοδεύει και τα αποφθέγματα, πολύτιμη σηματοδότηση στο μακρύ και δύσβατο μονοπάτι της ενδοσκόπησης.

Στόχος του βιβλίου είναι η παρουσίαση και η κριτική ανάλυση των σημαντικότερων σύγχρονων φιλοσοφικών ζητημάτων και θέσεων για τη σχέση μεταξύ νου και σώματος. Το βιβλίο προσφέρει μια περιεκτική επισκόπηση της σύγχρονης φιλοσοφικής συζήτησης για θέματα όπως είναι η συνείδηση, το αναπαραστασιακό περιεχόμενο των νοητικών καταστάσεων, η νοητική αιτιότητα κ.α. και πραγματεύεται πλήθος ζητημάτων που αφορούν την ένταξη των νοητικών φαινομένων στον φυσικό κόσμο.

Ο Edmund Husserl χρωστά τη φήμη του όχι μόνο στην περίφημη φαινομενολογική μέθοδο, της οποίας υπήρξε ο ίδιος εμπνευστής και εισηγητής, αλλά κυρίως στην προσπάθειά του για μία ανανέωση και αναθεμελίωση της φιλοσοφικής σκέψης στον 20ό αιώνα. Στην παρούσα πραγματεία Η φιλοσοφία ως αυστηρή επιστήμη, το πρώτο κείμενο που δημοσίευσε ο Χούσσερλ μετά το μνημειώδες έργο του "Λογικές έρευνες", τίθενται τα θεμέλια μίας επαναξιολόγησης της φιλοσοφίας ως αυστηρής επιστήμης με τη βοήθεια της φαινομενολογικής μεθόδου, μέθοδος που έχει σαν αφετηρία της όχι απριορικές κρίσεις αλλά τα ίδια τα πράγματα, σύμφωνα με τα οποία οφείλουν να προσανατολίζονται οι κρίσεις. Η παρούσα πραγματεία, που πλαισιώνεται από ένα προλόγισμα και σύντομα διαφωτιστικά σχόλια του μεταφραστή, είναι η καλύτερη εισαγωγή στη σκέψη του Χούσσερλ, σκέψη που επηρέασε αποφασιστικά την εξέλιξη της σύγχρονης φιλοσοφίας.

"Ο λαός, παραπλανημένος από απατηλά αγαθά, επιδιώκει πολλές φορές την αυτοκαταστροφή του, προκαλώντας κινδύνους και καταστροφές στις Δημοκρατίες. Εκτός και αν κάποιος, τον οποίο εμπιστεύεται, τον καθοδηγήσει, ώστε να αντιληφθεί τι είναι καλό και τι είναι κακό γι΄ αυτόν. [...] Τα κράτη εκείνα, οτα οποία η πολιτική ζωή δεν έχει διαφθαρεί, δεν επιτρέπουν στους πολίτες τους να διάγουν ως αργόσχολοι ευγενείς". (Ν. Machiavelli)

«Τίποτα δεν είναι πιο χρήσιμο από αυτή την τέχνη που δεν έχει χρησιμότητα». – ΟΒΙΔΙΟΣ «Για να γνωρίζουμε τι είναι χρήσιμο πρέπει να ξέρουμε τι είναι άχρηστο». –ΖΟΥΑΝΓΚ-ΖΙ «Πολλές φορές ο ζήλος που βάζουν οι άνθρωποι σε δραστηριότητες που φαίνονται άνευ σημασίας, χωρίς άλλο σκοπό πέρα από την ψυχαγωγία ή την ικανοποίηση να λύσουν ένα δύσκολο πρόβλημα, αποδεικνύεται ουσιαστικός σε ένα πλαίσιο που κανείς δεν είχε προβλέψει, με συνέπειες που οδηγούν μακριά. Αυτό ισχύει για την ποίηση και την τέχνη, όπως ισχύει για την επιστήμη και την τεχνολογία». – ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ Ο Νούτσιο Όρντινε έγραψε το τέλειο βιβλίο για να πάει καλά η χρονιά: Σας ευχόμαστε ολίγη αχρηστία! –J. BIRNBAUM, διευθυντής του Le Monde des Livres, 4.1.2013 Είμαστε ευγνώμονες στον Ν. Όρντινε (άριστο επιμελητή, ανάμεσα στις πολλές αξίες εγκωμίων εργασίες του και η έκδοση των έργων του Τζορντάνο Μπρούνο) για το μανιφέστο του, τη Χρησιμότητα του άχρηστου. – F. SAVATER, El Pais Ένα βιβλίο χρήσιμο...οδηγός σε αυτή τη ζωή τη ρημαγμένη από την κρίση, από τα άγχη της αποδοτικότητας και της αποτυχίας. – ROBERTO SAVIANO

Αυτό στο οποίο μπορεί να ελπίζει η φιλοσοφία, είναι να καταστήσει την ποίηση και την επιστήμη συμπληρωματικές, να τις ενώσει σαν δύο αντίθετα. Πριν μελετήσει άλλα στοιχεία όπως τον αέρα, τη γη και το νερό ο Γκαστόν Μπασλάρ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά στην Ψυχανάλυση της Φωτιάς αυτή τη μοναδική μέθοδο που βρίσκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην ποίηση και την επιστήμη.