Art

Περίπου 35Ο πρωτοδημοσιευόμενες φωτογραφίες, τραβηγμένες την περίοδο 1941-1944 από Γερμανούς στρατιώτες των δυνάμεων Κατοχής, ξαναδιηγούνται εύγλωττα και με την πειστικότητα των ντοκουμέντων την ιστορία της κατοχικής Θεσσαλονίκης. Καθώς η ζωή και η Ιστορία κάνουν κύκλους, οι μοναδικές κι ανεπανάληπτες αυτές φωτογραφίες, τις οποίες συνέλεξε μεταπολεμικά Γερμανός στρατιωτικός, περιήλθαν στον Θεσσαλονικιό συλλέκτη Βύρωνα Μήτο. Έτσι, οι προσωπικές μνήμες που προσπαθούσαν να περισώσουν οι ερασιτέχνες Γερμανοί φωτογράφοι γίνονται απρόσμενα πολύτιμη ελληνική συλλογική μνήμη. Ένα κείμενο του συλλέκτη και δύο κείμενα των ιστορικών Άννας Μαρίας Δρουμπούκη και Ιάσονα Χανδρινού που συνοδεύουν την έκδοση αφηγούνται συναρπαστικά τη μεγάλη και τη μικρή ιστορία των ανθρώπων. Μαζί με τις εικόνες χαρτογραφούν γωνιά γωνιά την κατοχική Θεσσαλονίκη και τους πολίτες της, τα τραύματα στα κτήρια και τις ψυχές. Μιλάνε για τη φρίκη του πολέμου, την πείνα, τη φτώχεια, το θάνατο, για πατριώτες και δωσίλογους, για το αδιανόητο δράμα της εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Ξαναζωντανεύουν την Ιστορία και τη μνήμη για να μπορούμε να υπάρχουμε. Προβάλλουν τον αδιάκοπο αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση.

«Δεν είμαι επαγγελματίας συγγραφέας, δεν είμαι καν επιδέξιος συγγραφέας, είμαι απλώς ένας συγγραφέας που μαθαίνει προοδευτικά το επάγγελμά του και που ανακαλύπτει την αράδα, τη δομή και την εκφορά της γλώσσας που οφείλω να ανακαλύψω για να γράψω με τον τρόπο που θέλω». Στο μικρό, αλλά εξαιρετικά σημαντικό, αυτό κείμενο ακολουθούμε τον συγγραφέα του Περί χρόνου και ποταμού σε ένα ταξίδι γραφής που «καταδεικνύει τις αξιακές δυνάμεις του δημιουργικού ιστού που συνθέτει τον άνθρωπο με τη συγγραφή, τον συγγραφέα με τη ζωή».

Η κινηματογραφική εικόνα αποτελεί προνομιακό πεδίο έρευνας και εφαρμογής του σύγχρονου επιστημονικού κλάδου της δημόσιας ιστορίας. Χάρη στη στενή σύνδεση μεταξύ κινηματογράφου και εθνικού κράτους, στις πολλαπλές δυνατότητες του συγκεκριμένου μέσου και στην ευρεία αξιοποίησή του από κρατικούς και μη φορείς για την αποτύπωση εκδοχών του ιστορικού παρελθόντος, ο τομέας αυτός θεωρείται εξαιρετικά σημαντικός για τη μελέτη της πρόσληψης του παρελθόντος και της διαμόρφωσης της επίσημης και συλλογικής μνήμης από τις αρχές του 20ού αιώνα και μέχρι τις μέρες μας. Παράλληλα, η εκπαίδευση των νέων στην κριτική θέαση και ερμηνεία της κινηματογραφικής εικόνας θεωρείται πλέον αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας οπτικού γραμματισμού, που συμπληρώνει τις παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας στη βάση των συνθηκών και των απαιτήσεων του σύγχρονου κόσμου. Η Έλλη Λεμονίδου, ιστορικός με πλούσια ερευνητική και διδακτική εμπειρία στον τομέα της σχέσης ιστορίας και κινηματογράφου, μελετά στο βιβλίο τις ενδεικτικές περιπτώσεις τεσσάρων χωρών (Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία και Ελλάδα) και παρουσιάζει τους τρόπους αποτύπωσης σημαντικών σελίδων του ιστορικού παρελθόντος στις χώρες αυτές, καθώς και πολιτικοκοινωνικούς μηχανισμούς που επιδρούν καθοριστικά σε αυτόν τον τομέα. Το βιβλίο πλαισιώνεται από εκτενή εισαγωγή για τις θεωρητικές βάσεις του θέματος, καθώς και από παράρτημα για τη διδακτική αξιοποίηση της κινηματογραφικής εικόνας στη σχολική τάξη, μέσα από το επιλεγμένο παράδειγμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Κλημέντ Τστατέλνικοφ γεννήθηκε ίο 1897 στη Μόσχα(;). Ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε γι' αυτόν. Παντρεύτηκε κάποια Ναστάζια (άγνωστο το επώνυμο) και απέκτησε μαζί της μία κόρη, τη Σοφία. Τα ίχνη και των τριών όμως έχουν χαθεί και ο Τστατέλνικοφ, λογικά, πρέπει να έχει πεθάνει. Παρ' όλα αυτά, πρόσφατα ανακαλύφθηκε βαθιά μέσα στο δάσος που κυκλώνει τη μικρή πόλη του Μίσκιν της περιφέρειας του Γιαροσλάβλ, ένα ημικατεστραμμένο κτίσμα, με ένα δωμάτιο αφιερωμένο σε αυτόν. "Οι μηχανές ευχών". Οι περισσότερες από αυτές χρονολογούνται κάπου μεταξύ 1926 και 1930 και φέρουν ένα μικρό κινητήρα, με τη βοήθεια του οποίου ένα έμβολο σπρώχνει μια διασκορπισμένη από κέρματα κλιμακωτή επιφάνεια. Η τέταρτη -και πιο εξελιγμένη μηχανή- λειτουργεί περισσότερο ως καταπέλτης. Στην τελευταία, ο κινητήρας έχει δώσει τη θέση του σε έναν αρουραίο, ή καλύτερα στον σκελετό του, καθώς η μηχανή αυτή κατασκευάστηκε από τον Κ.Τ. στο στρατόπεδο των νησιών Σολόφκι, όπου πιθανόν να μεταφέρθηκε λόγω των προαναφερθεισών κατασκευών. Ένα άλλο έργο του Τστατέλνικοφ που έχει περιέλθει στα χέρια μας (μετά την αποφυλάκισή του) είναι μια αυτοπροσωπογραφία του (αυτοπροσωπογραφία μετά τα Σολόφκι) - ως πόρτα με πολλά μάτια. [...] Την ίδια ώρα, μυστηριώδης παραμένει ο ρόλος του Βιτάλι Μποζόφ - κάποτε φίλου του Τστατέλνικοφ-, δημιουργού της μηχανής έτοιμων ευχών, που βρίσκεται κι αυτή δίπλα στις άλλες. [...]

Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη δημοσίευση των 116 αντικειμένων που απαρτίζουν την κυπριακή ενότητα της πλούσιας εθνογραφικής συλλογής του Μουσείου Μπενάκη. Ο συστηματικός αυτός κατάλογος παρουσιάζει σύμφωνα με τις νεότερες απαιτήσεις της επιστημονικής μεθόδου όλα τα εκτεθειμένα και αποθηκευμένα έργα κυπριακής παραδοσιακής τέχνης που έχουν αποθησαυριστεί στο Μουσείο στο διάστημα των 80 χρόνων από την ίδρυσή του.

Στη συλλογή εκπροσωπούνται κυρίως η υφαντική, η κεντητική και οι χειροποίητες παραδοσιακές φορεσιές της Κύπρου. Τα μισά σχεδόν από τα αντικείμενα είναι κεντήματα -κάποια ανήκουν στα παλαιότερα γνωστά διεθνώς εργόχειρα του νησιού- και δαντέλες. Σημαντικό τμήμα αποτελούν οι ενδυμασίες: ανδρικές και γυναικείες από την Καρπασία, αστικές φορεσιές τύπου Αμαλίας και νεότερες από τη Λύση. Η συλλογή αριθμεί επίσης 16 κοσμήματα, καθώς και μεμονωμένα δείγματα κεραμικής, ξυλογλυπτικής, δερματοτεχνίας και χαρακτικής σε νεροκολοκύθες. Καθοριστικές για την αξιολόγηση της κυπριακής συλλογής του Μουσείου είναι τόσο η παλαιότητα αντικειμένων τα οποία περιλαμβάνονταν σε συλλογές που είχαν συγκροτηθεί στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, όσο και η προέλευση πολλών δειγμάτων από κατεχόμενες, μετά την τουρκική εισβολή του 1974, περιοχές του νησιού.

Ας σημειωθεί ότι τα περισσότερα από τα έργα της συλλογής προσφέρθηκαν στο Μουσείο από Έλληνες και Κύπριους δωρητές, ανάμεσα στους οποίους ξεχωριστή θέση κατέχει η αρχαιολόγος και πρωτοπόρος λαογράφος Αγγελική Πασχαλίδου-Πιερίδου (1918-1973).

Στην παρούσα έκδοση η καθηγήτρια Λαϊκής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ευφροσύνη Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου, η οποία έχει στο βιογραφικό της σημαντικές μελέτες για τον παραδοσιακό πολιτισμό, δημοσιεύει το απόσταγμα της μακροχρόνιας επιστημονικής έρευνας που αφιέρωσε στην κυπριακή συλλογή του Μουσείου. Το υλικό παρουσιάζεται κατά κατηγορίες, στις οποίες εισάγει τον αναγνώστη σχετικό κείμενο. Κάθε αντικείμενο συνοδεύεται από φωτογραφία και εκτενές λήμμα, που περιλαμβάνει περιγραφή, τυπολογικό και τεχνοτροπικό σχολιασμό, διαστάσεις, προέλευση, αν είναι καταγεγραμμένη στο αρχείο του Μουσείου, όνομα του δωρητή ή του ατόμου από το οποίο αγοράστηκε, δημοσιεύματα που το αναφέρουν. Ο τόμος εμπλουτίζεται με χάρτες του νησιού, γλωσσάριο των ιδιωματικών κυπριακών λέξεων που δημοσιεύονται στο βιβλίο, ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία.

Ο Σαλιάπιν είναι μια μεγάλη μορφή του 20ού αι. που επί 35 χρόνια τραγουδούσε στις σκηνές της όπερας όλου του κόσμου. Συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους τραγουδιστές της όπερας. Πέρα από τη σπάνια φωνή μπάσου και την τεχνική του, ήταν αυτός που έθεσε τις βάσεις για έναν άλλο τρόπο έκφρασης ο οποίος δεν περιορίζεται στο τραγούδι αλλά δημιουργεί ένα θεατρικό γεγονός. Η αυτοβιογραφία του απευθύνεται σε μουσικούς αλλά και σε ανθρώπους του θεάτρου γιατί έθεσε νέους σκηνοθετικούς κανόνες. Η όπερα για τον Σαλιάπιν ήταν πάνω απ' όλα θεατρική τέχνη, σκηνική πράξη, δραματουργικό συμβάν, ανάπτυξη ενός χαρακτήρα. Η αυτοβιογραφία του παρουσιάζει, επίσης, μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον δεδομένου του ότι ο Σαλιάπιν έζησε σε δύο εντελώς διαφορετικά καθεστώτα της Ρωσίας: Τον Τσαρισμό και τον Κομμουνισμό. Βλέποντας την κοινωνική αδικία του τσαρικού καθεστώτος πολύ νωρίς, περισσότερο συναισθηματικά και λιγότερο θεωρητικά, τάσσεται με την επανάσταση. Από τα χρόνια αυτά έχουμε μια μοναδική περιγραφή γεγονότων και πληροφοριών για διανοούμενους, επαναστάτες, κομματικά στελέχη, καλλιτέχνες αλλά και ανθρώπους της καθημερινότητας. Έχοντας την εμπειρία της μετάβασης στη Σοβιετική Ρωσία αντέδρασε σε όσα ο ίδιος θεωρούσε ακρότητες και αδικίες. Εντέλει το 1922 εγκατέλειψε τη Ρωσία. Ο Σαλιάπιν υπήρξε μια προσωπικότητα που αγαπήθηκε και μισήθηκε πολύ από τους συμπατριώτες του.

Ο στόχος του εικαστικού ερευνητικού εργαστηρίου "Η Μετάβαση της Αθήνας 2003-2004", που οργάνωσε το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης "a-station", ήταν η διαμόρφωση ενός δια- καλλιτεχνικού πεδίου έρευνας της μετάλλαξης της πόλης στα πλαίσια μιας συλλογικής εικαστικής διαδικασίας με την ανοικτή συμμετοχή αρχιτεκτόνων, εικαστικών, φωτογράφων, σκηνοθετών.
Το πεδίο έρευνας επικεντρώθηκε στην κατανόηση, τη διαχείριση και την καταγραφή των νέων χωρικών και κοινωνικών δεδομένων. Ο ορισμός του πεδίου δράσης, η εύρεση των μεθόδων εργασίας και η ανάπτυξη θεωρητικού λόγου αποτέλεσαν βασικούς άξονες για τη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου αντίληψης των μεταβατικών αστικών συνθηκών. Οι επιτόπιες εικαστικές καταγραφές στα αστικά και ημιαστικά τοπία της Αθήνας προσανατολίστηκαν στην έρευνα των δομών της πόλης σε παράλληλους και διατέμνοντες χρόνους, στη διάρκεια της προετοιμασίας για την υποδοχή των ολυμπιακών αγώνων, καθώς και στη μετά των τεχνικών έργων εποχή.
Στα κείμενα της παρούσας έκδοσης διατυπώνονται οι σκέψεις των συμμετεχόντων εικαστικών σχετικά με τη μέθοδο της καταγραφής που επινοήθηκε και τις τρέχουσες επικρατούσες συνθήκες της κάθε περιοχής. Με την ανάπτυξη ενός διεισδυτικού θεωρητικού λόγου συνεισφέρουν "ανήσυχοι" συγγραφείς, οι οποίοι κλήθηκαν να καταθέσουν την ιδιαίτερη οπτιική τους στο εγχείρημα της ανάγνωσης της Αθήνας.

«Η μοντέρνα τέχνη, 1770-1970»:
«Σ' αυτό το βιβλίο έθεσα ως στόχο να εξηγήσω σε ποιο βαθμό και μέσα από ποιες διεργασίες οι εικαστικές τέχνες συνέβαλαν στη διαμόρφωση της ιδεολογίας και του πολιτισμικού συστήματος της σύγχρονης κοινωνίας και συμμετείχαν άμεσα και αυτόνομα στις εντάσεις, αντιφάσεις και κρίσεις της εποχής μας. Αδυνατώντας να διαχωρίσω την ιστορία της τέχνης από την πολιτική και οικονομική ιστορία αλλά και από την ιστορία της επιστήμης και να σκιαγραφήσω το γενικό πλαίσιο της ιστορίας των τελευταίων δύο αιώνων, δόμησα τη μελέτη μου σε δύο επίπεδα, ή μάλλον σύμφωνα με δύο διαφορετικές κλίμακες μεγέθους: αφενός, σε μια σειρά από κεφάλαια περιέγραψα και ανέπτυξα με συνοπτικό τρόπο τις σπουδαιότερες ποιητικές, καταδεικνύοντας έτσι πώς εντοπίζονται και διαμορφώνονται στην τέχνη τα μεγάλα πολιτισμικά θέματα των τελευταίων δύο αιώνων και προσπαθώντας να παράσχω επαρκή εικονογραφική τεκμηρίωση· και αφετέρου, οι σελίδες με την ανάλυση των έργων δεν στοχεύουν απλώς στο να προβάλουν την ποιοτική αξία των έργων που έχουν επιλεγεί ανάμεσα στα πιο σημαίνοντα, αλλά να δώσουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να παρακολουθήσει τις διεργασίες με τις οποίες οι σπουδαιότεροι σύγχρονοι καλλιτέχνες συνέβαλαν, με τη δική τους αυτόνομη έρευνα στον δικό τους ιδιαίτερο τομέα, στη διαμόρφωση του πολιτισμού». (Τζ. Κ. Αργκάν)
«Η τέχνη στην καμπή τον 21ου αιώνα»:
Συνεχίζοντας το κορυφαίο έργο του δασκάλου του, ο Ακίλε Μπονίτο Ολίβα συμπληρώνει την ιστορία της τέχνης από το 1970 μέχρι τις μέρες μας. 

Ως μουσικό ιδίωμα η σμυρναίικη μουσική την περίοδο της μεγάλης της άνθησης, από το 1850 και μέχρι το 1922, επηρεάζει σημαντικά τόσο τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους όσο και τις μεγάλες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας. Είναι ενταγμένη στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, που εκτείνεται από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή και είναι γεγονός, ότι περιέχει σημαντικά δάνεια τόσο από την Ανατολή, όσο και από τη δυτική Ευρώπη. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές ομάδες μουσικών και τραγουδιστών από διάφορες εθνότητες (Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι, Άραβες, και Ευρωπαίοι) δημιούργησαν μέσα από ζυμώσεις και ανταλλαγές, στη διάρκεια 70 χρόνων και πλέον, ίσως το σπουδαιότερο και χαρακτηριστικότερο ελληνικό μουσικό ιδίωμα, που ονομάστηκε "σμυρναίικο" τραγούδι.ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ CD:1. ΑΛΑΤΣΑΤΙΑΝΗ2. ΑΠΟ ΛΙΓΟ ΛΙΓΟ3. ΑΡΑΜΠΑΣ ΠΕΡΝΑ4. ΓΙΩΡΓΙΤΣΑ5. ΔΕΝ ΣΕ ΘΕΛΩ ΠΙΑ6. ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΑ ΜΟΥ7. ΕΧΕ ΓΕΙΑ ΠΑΝΤΑ ΓΕΙΑ8. ΘΑ ΣΠΑΣΩ ΚΟΥΠΕΣ9. ΚΑΚΟΥΡΓΑ ΕΛΛΗ10. ΚΑΝΑΡΙΝΙ ΜΟΥ ΓΛΥΚΟ11. ΜΑΤΙΑ ΜΟΥ ΜΑΤΙΑ12. ΜΗΛΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΜΑΝΤΑΡΙΝΙ13. ΜΙΑ ΣΜΥΡΝΙΑ ΣΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΙ14. ΟΙ ΨΑΡΑΔΕΣ15. ΠΕΡΒΟΛΑΡΙΑ16. Σ' ΑΓΑΠΩ ΓΙΑΤΙ ΕΙΣΑΙ ΩΡΑΙΑ17. ΣΑΝ ΠΑΣ ΣΤΑ ΞΕΝΑ18. ΣΤΟ 'ΠΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΞΑΝΑ ΛΕΩ19. ΣΥΡΕ ΝΑ ΠΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΣΟΥ20. ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ ΣΟΥ21. ΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑΣ ΤΑ ΦΥΛΛΑ22. ΤΙ ΣΕ ΜΕΛΕΙ ΕΣΕΝΑΝΕ23. ΤΙΚ ΤΑΚ24. ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΑΚΙ25. ΦΟΡΑ ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΦΟΡΑ ΤΑ