Μυθιστόρημα

«Ο πόλεμος είναι επινόηση του ανθρώπου. Μία από τις αρχαιότερες και μακροβιότερες επινοήσεις μας. Και αποκλειστικής χρήσεως, συν τοις άλλοις. Θέλω να πω, άγνωστη σε όλα τα άλλα πλάσματα που κατοικούν στον πλανήτη. Τα ζώα ενός είδους μπορεί να μάχονται εναντίον ζώων άλλου είδους. Μπορεί να συμβαίνει. Συμβαίνει. Αυτό, όμως, έχει να κάνει με την ανάγκη τροφής ή επιβίωσης. Ακόμα και τα φυτά μπορεί ν' αγωνίζονται εναντίον άλλου είδους φυτών για να κερδίσουν ένα χώρο πιο ευνοϊκό ώστε ν' αναπτυχθούν και να πολλαπλασιαστούν επιτυχώς. Αλλά δεν πολεμούν μεταξύ ομοίων. Ποτέ.» Το Σάββατο 28 Μαρτίου 1942, στο Σεν-Ναζέρ, ξέσπασε μία απ' τις σκληρότερες μάχες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου: η Επιχείρηση Chariot. Βρετανοί καταδρομείς επιτέθηκαν στο γαλλικό λιμάνι όπου οι γερμανοί κατακτητές είχαν εγκαταστήσει τη μεγαλύτερη βάση υποβρυχίων τους στον Ατλαντικό Ωκεανό, ένα χαλύβδινο τερατούργημα, σχεδιασμένο για την αιωνιότητα του Τρίτου Ράιχ. Εναντίον του, ένα παλιό αντιτορπιλικό, το HMS Campbeltown, εντεταλμένο να προσκρούσει και να εκραγεί πάνω στην κεντρική του δεξαμενή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, προβάλλονται στην Αργεντινή τα επεισόδια της ασπρόμαυρης τηλεοπτικής σειράς "Μάχη". Εκεί, ο μικρός Φεδερίκο Ζανμέρ παρακολουθεί μαζί με τον πατέρα του τις περιπέτειες μιας αμερικανικής περιπόλου, η οποία, μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, έχει ξεμείνει στην Ευρώπη και εξοντώνει όποιους Γερμανούς πετυχαίνει στο δρόμο της. Αυτή η ανάμνηση απ' τα παιδικά του χρόνια ακολουθεί τον συγγραφέα σ' όλη τη διάρκεια της παραμονής του στο Σεν-Ναζέρ, όπου και έγραψε αυτό το βιβλίο. Η ιδέα του πολέμου ως τρόπου επικράτησης του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο συναντιέται με την εξιστόρηση των γεγονότων αυτής της 28ης Μαρτίου 1942, σ' ένα μυθιστόρημα που αποτελείται από τόσα κεφάλαια όσα και οι πεσόντες βρετανοί και γάλλοι μαχητές. Ένα σπαρακτικό βιβλίο για τον ηρωισμό, τη βαρβαρότητα, την επιβίωση, το θάνατο. Ένας βαθύς αντιπολεμικός στοχασμός.

Συρία. Μέσα σε µια βάρκα, ένας ηλικιωµένος άντρας, o ποιητής Μαχµούντ Ελµάσι, κωπηλατεί, µόνος στη µέση µιας αχανούς έκτασης νερού. Κάτω από τη βάρκα του, το σπίτι των παιδικών του χρόνων, βυθισµένο στα νερά της λίµνης Αλ Άσαντ που δηµιουργήθηκε το 1973, όταν κατασκευάστηκε το φράγµα της Τάµπκα. Κλείνοντας τα µάτια στον πόλεµο που µαίνεται, εφοδιασµένος µε µια µάσκα κι έναν αναπνευστήρα, βουτάει και ξαναβλέπει όλη του τη ζωή, τα παιδιά του προτού ακόµη φύγουν για να πολεµήσουν, τη Σάρα, τη γυναίκα του που ήταν τρελά ερωτευµένη µε την ποίηση, τη φυλακή, την πρώτη του αγάπη, τη δίψα του για ελευθερία.

«Ο συγγραφέας απέναντι στο χάος: Ποίηση ή βαρβαρότητα; Ανέχεται ακόµα ο αγριέµενος κόσµος µας την αγκαλιά της αγάπης, έστω και στα όνειρά µας; Αυτό είναι το ερώτηµα που θέτει αυτό το υπέροχο βιβλίο, που καθιερώνει τον Αντουάν Γουοτέρς ως έναν αληθινό ποιητή της δικής µας ανθρώπινης κατάστασης».  Le Monde des livres
«Απέριττο, νηφάλιο, ωραίο, βαθύ!»  Livres Hebdo
«Ωραία γραφή, συνειρµική, κοµµατιασµένη, σαν τη ζωή αυτών που γεννήθηκαν εκεί. Και στον πυρήνα αυτή η εκπληκτική αφηγηµατική διαδικασία, που είναι στην κυριολεξία βουτιά στις αναµνήσεις».  Le Nouvel Observateur

Αλγέρι, Σεπτέμβριος του 1972. Ένας άνεμος κακός, που έρχεται από τη Σαχάρα, καλύπτει με κόκκινη άμμο την πόλη. Σε ένα βιβλιοπωλείο, ο Σαΐντ, διάσημος συγγραφέας, παρουσιάζει το πολυσυζητημένο βιβλίο του, «το μεγαλύτερο αλγερινό μυθιστόρημα». Εκθέτει την πλοκή: οι διασταυρούμενες ζωές ανθρώπων, που κατάγονται από το ίδιο χωριό, καθώς παρασύρονται στη δίνη των γεγονότων της σύγχρονης Αλγερίας. Η Λεϊλά και ο Ταρέκ, παιδικοί φίλοι του συγγραφέα, όταν συνειδητοποιούν ότι, εν αγνοία τους, χρησιμοποιήθηκαν από τον Σαΐντ ως πρωταγωνιστές του βιβλίου του, νιώθουν τις ζωές τους κατεστραμμένες, λεηλατημένες. Τότε η συγγραφέας παίρνει τη σκυτάλη, για να αφηγηθεί και να αποκαταστήσει την αληθινή, τη μη μυθιστορηματική, ζωή του Ταρέκ και της Λεϊλά. Αρχές της δεκαετίας του 1920: Τρία παιδιά μεγαλώνουν μαζί σ’ ένα χωριό της Ανατολικής Αλγερίας. Η Λεϊλά, και τα δύο αγόρια που είναι παράφορα ερωτευμένα μαζί της: ο Ταρέκ, λιγομίλητος, μελαχρινός, γλυκός και συνεσταλμένος, που προορίζεται για βοσκός, και ο Σαΐντ, άριστος χειριστής της αραβικής γλώσσας, από πιο ευκατάστατη οικογένεια, ανοιχτόχρωμος, που προετοιμάζεται να φύγει στην Τυνησία για σπουδές και κάνει όνειρα για το μέλλον. Η Λεϊλά, που η οικογένειά της την παντρεύει πολύ νέα και παρά τη θέλησή της, βρίσκει το κουράγιο να εγκαταλείψει τον άντρα της και επιστρέφει στο πατρικό της μαζί με τον γιο της, προκαλώντας τη γενική αποδοκιμασία. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στέλνει τα δύο αγόρια στο μέτωπο. Ο Σαΐντ θα γίνει, αργότερα, επιτυχημένος συγγραφέας. Ο Ταρέκ επιστρέφει στο χωριό, παντρεύεται τη Λεϊλά και υιοθετεί τον γιο της. Θα αποκτήσουν μαζί τέσσερα κορίτσια. Ο Ταρέκ θα πάρει μέρος στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, θα εργαστεί στα γυρίσματα της ταινίας του Τζίλο Ποντεκόρβο Η μάχη του Αλγερίου, θα δουλέψει σε εργοστάσιο στη Γαλλία, θα βρει δουλειά σε μια υπέροχη βίλα στην Ιταλία, με πολύ σημαντικά έργα ελληνορωμαϊκής τέχνης. Η Λεϊλά μεγαλώνει τα παιδιά, κρατάει το σπίτι, περιμένει τον άντρα της –που επιστρέφει κάθε δύο χρόνια– και αγωνίζεται να μάθει γραφή και ανάγνωση. Μετά, όμως, την έκδοση του μυθιστορήματος του Σαΐντ, ο Ταρέκ και η Λεϊλά θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και αυτόν τον «κακό άνεμο». Η Καουτέρ Αντιμί δημιουργεί μια εντυπωσιακή τοιχογραφία της ιστορίας της Αλγερίας, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι το καλοκαίρι του 1992: πρωταγωνιστούν η γαλλική αποικιοκρατία, ο αγώνας για την ανεξαρτησία, η ενίσχυση των ισλαμιστών και ο εμφύλιος πόλεμος.

Με βλέπεις;
Προσπαθώ να με βρω σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μαθαίνω ξανά την πόλη, ανακαλύπτω νέους θορύβους, βλέπω εφιάλτες, τρέμω τον θάνατο, χάνω το θάρρος μου και το ξαναβρίσκω, άλλοτε βουλιάζω στην αδράνεια κι άλλοτε στύβω την πέτρα, κάνω όνειρα, ελπίζω.
Με βλέπεις;
Δυο γυναίκες παρατηρούν τους άλλους και τους εαυτούς τους, κάνουν βουτιές στο μέσα τους, συλλογίζονται, εξομολογούνται - και συνομιλούν.
Με βλέπεις;
Ένα πλάσμα που θυμάται είναι ο άνθρωπος.
Υποκλίνεται σε ό,τι έχει χαθεί.
Αλλιώς δεν υπάρχει αύριο.

«Αν είχες δει αυτά που έχουν δει τα μάτια μου…»: Αυτή τη φράση θυμάται η Βοντίν να επαναλαμβάνει η μητέρα της που αυτοκτόνησε όταν εκείνη ήταν 10 χρονών. Πάνω από μισό αιώνα αργότερα, η γεννημένη το 1945 σε γερμανικό στρατόπεδο συγγραφέας το μόνο που ξέρει για τους γονείς της είναι ότι έφυγαν από την Ουκρανία στο πλαίσιο του προγράμματος καταναγκαστικής εργασίας των Ναζί. Σαν παιχνίδι γκουγκλάρει το όνομα της μητέρας της και, με τη βοήθεια ενός μέλους του Συλλόγου Ελλήνων Αζοφικής, συγκεντρώνει στοιχεία για την οικογένεια και τα βάσανά της, άμεσα συνδεδεμένα με τον τόπο καταγωγής της, τη Μαριούπολη. Βήμα βήμα συνθέτει τις ιστορίες συγγενών χαμένων χρόνια για τους οποίους πόλεμοι, επαναστάσεις, ακόμα και η ειρήνη σήμαιναν απλώς αλλαγή διώκτη. Η ιστορία της Ουκρανίας τον 20ό αιώνα σαν μυθιστόρημα, μέσα από τις ιστορίες πολλών μελών της οικογένειας της Βοντίν. Ξεκινά από τη Μαριούπολη στα τέλη του 19ου αιώνα, μια πόλη πλούσια και κοσμοπολίτικη, με κατοίκους ελληνικής, ιταλικής, εβραϊκής, ουκρανικής και ρωσικής καταγωγής, και φτάνει μέχρι τo 1960 περίπου. Παράλληλα η άγνωστη ιστορία των «ανατολικών εργατών», ανδρών και γυναικών από διάφορες χώρες της ανατολικής Ευρώπης που μεταφέρθηκαν σε εργοστάσια της ναζιστικής Γερμανίας και πολλοί από αυτούς παρέμεναν σε στρατόπεδα χρόνια μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. «Μαρτυρία, αλλά και σπουδαία λογοτεχνία» (FAZ), «μνημειώδες έργο για τις φρικαλεότητες του 20ού αιώνα και, παράλληλα, μια πολύ προσωπική ιστορία» (Die Welt). Το Με καταγωγή από τη Μαριούπολη τιμήθηκε με το βραβείο της Έκθεσης της Λειψίας.

Θα ήταν κοινοτοπία να πούμε ότι εδώ ο Φαζαρντί ξεπερνάει τον εαυτό του στον τομέα της φρίκης... αφού τον ξεπερνάει πάντα. Ας σημειώσουμε απλώς ότι σε αυτό το τρίτο μυθιστόρημά του με ήρωα τον αστυνόμο Παντοβάνι (που γράφτηκε το 1982), ο λεπτός συνδυασμός ρομαντικής αλληλεγγύης και ανατριχιαστικής ωμότητας που χαρακτηρίζει την τεχνική του, όπως την αναδεικνύει η γνωστή στεγνή, κοφτή και ακριβής γραφή του, κάνει και πάλι θαύματα. Κροάτες φασίστες Ούστασι δολοφονούν ανθρώπους με φρικτό τρόπο στη Γαλλία. Γιατί; Ποιος είναι ο Πογκλάβνικ; Ποιος είναι ο τρελός, αιμοσταγής Μακεδόνας που συνυπάρχει με τους Κροάτες; Ποια η σχέση όλων αυτών με τη ναζιστική κατοχή και την αντίσταση στη Γιουγκοσλαβία; Ο Φαζαρντί σ' αυτό το μυθιστόρημα δίνει τα ρέστα του προσπαθώντας με μαεστρία να ξεδιαλύνει μια καλοανακατεμένη βαλκανική σαλάτα...

"Κάθε ζωγραφιά μάς αφηγείται μιαν ιστορία". Εννέα χειμωνιάτικες μέρες στην Ιστανμπούλ του 1591. Ο Σουλτάνος, ενόψει της χιλιοστής επετείου της Εγίρας, ζητά από τους καλύτερους μικρογράφους και καλλιγράφους της αυλής του να φιλοτεχνήσουν, με άκρα μυστικότητα, ένα βιβλίο που θα δοξάζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία - θέλει, όμως, οι ζωγραφιές του έργου να γίνουν σύμφωνα με τις τεχνοτροπίες των Φράγκων, κάτι που συνιστά προσβολή για το Ισλάμ. Η Σεκιουρέ, μητέρα δυο ατίθασων μικρών αγοριών, επιθυμεί να ξαναπαντρευτεί, καθώς η τύχη του συζύγου της, που πήγε στον πόλεμο, αγνοείται επί τέσσερα χρόνια. Στο σπίτι της παρακολουθεί τους μικρογράφους να ζωγραφίζουν, υπό την επίβλεψη του πατέρα της. Σύντομα, ένας μικρογράφος θα δολοφονηθεί, και τότε ο Αρχιμικρογράφος θα κληθεί να ανακαλύψει τον δολοφόνο μέσα σε τρεις ημέρες, σύμφωνα με τη διαταγή του Σουλτάνου. Εν τω μεταξύ, οι μικρογράφοι και οι καλλιγράφοι συγκεντρώνονται τα βράδια σ'ένα καφενείο και διασκεδάζουν με τις ιστορίες που αφηγείται με αιχμηρή γλώσσα ένας λαϊκός παραμυθάς. Άραγε η δολοφονία να οφείλεται σε επαγγελματικό ανταγωνισμό, σε ερωτική αντιζηλία ή στον θρησκευτικό φανατισμό; Το "Με λένε Κόκκινο" -ένα βιβλίο του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας Ορχάν Παμούκ για την τέχνη και την καλλιτεχνική αφοσίωση, τον έρωτα και τον θάνατο, καθώς και τη σχέση της Ανατολής με τη Δύση- συνδυάζει με συναρπαστικό τρόπο το φιλοσοφικό με το αστυνομικό μυθιστόρημα. Η έκδοση αυτή συνοδεύεται, για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα, από το Επίμετρο που έγραψε ο συγγραφέας δώδεκα χρόνια αφότου πρωτοεκδόθηκε το βιβλίο, καθώς και από Χρονολόγιο με τα ιστορικά γεγονότα που αναφέρονται στο μυθιστόρημα.

«Kάποιος είπε: “Τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου”.

Έτσι είναι· γι’ αυτό, όσο πιο τσακισμένα τα ελληνικά, ο κόσμος γύρω μας, ο κόσμος μέσα μας είναι έτοιμος να καταρρεύσει. Oι λέξεις και τα πρόσωπα και τα πράγματα. H βαθύτερη, η κρυφή σχέση που έχουν μεταξύ τους. Φύσει ή θέσει; Aυτή ήταν η αρχαία έριδα, από την εποχή του Aριστοτέλη. Aυτό είναι το βαθύ και επίμονο ερωτηματικό.

H σχέση με τις λέξεις είναι η σχέση με τους ανθρώπους, με τα πράγματα, είναι η σχέση με τη ζωή».

Η συγγραφέας Μαρία Μήτσορα, εξηγώντας τη σχέση της με τις λέξεις, γράφει μια μυθιστορηματική αυτοβιογραφία.

Δεκαοχτώ ιστορίες που ανασυνθέτουν μνήμες της Δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης, μέσα από τα μάτια μιας παρέας εφήβων οι οποίοι μεγαλώνουν, ονειρεύονται, ερωτεύονται, ωριμάζουν βίαια και πολιτικοποιούνται εκείνα τα χρόνια.

Τα Γιάννενα προσφέρουν τον καμβά όπου υφαίνει τις ιστορίες του ο Βαγγέλης Σιαφάκας. Ακολουθεί τους εφήβους στα σχολικά θρανία, στα χαμόσπιτα που γκρεμίζονται για να γίνουν πολυκατοικίες, στα σοκάκια και στα τσιπουράδικα, στα σινεμά και στα καφέ. Αναζητεί τα ίχνη μιας πόλης που αλλάζει δραματικά, σε μια εποχή που όλα ανασυντίθενται, με μίτο τον Δημήτρη Χατζή και τον Νίκο Χουλιαρά· και σε έναν παλιό καφενέ "συναντά" τον Σιούλα τον ταμπάκο, τη Μαργαρίτα Περδικάρη και τον Λούσια.

Ιστορίες πικρές, αστείες και βαθιά ερωτικές, μιας ανύποπτης γενιάς που κλήθηκε να πρωταγωνιστήσει σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές, μας ταξιδεύουν στη Φλωρεντία του Μικελάντζελο και τη Μαδρίτη του Γκόγια, στα βήματα του Μπερλινγκουέρ και του Καρίγιο.

Νοσταλγικός και ειρωνικός, μιλώντας για την "ιστορία που γράφουν οι παρέες", ο συγγραφέας παρακολουθεί τους ήρωές του, μεσήλικες πια, να αποχαιρετούν, με αφορμή τη συντρόφισσα "που έφυγε νωρίς", τον "Ρήγα Φεραίο" και την "πρώτη, αδάμαστη νεότητά" τους...

 

 

Μνήμη και πολλή αγάπη χρειάστηκε για να γράψω την ιστορία της ζωής μου. Στο μυθιστόρημα μπορείς να λες ό,τι φαντάζεσαι, να κινείς τους ήρωές σου όπως θέλεις, να τους βάζεις να λένε ό,τι σκέφτεσαι εσύ. Όταν όμως τα πρόσωπα είναι αληθινά, δεν γίνεται ούτε τοσοδά να λαθέψεις, μια και κανείς τους δεν μπορεί πια να σε επιβεβαιώσει ή να σε διαψεύσει. Ευτυχώς που υπάρχει η αδελφή μου και η μνήμη της είναι αλάνθαστη και η ζωή της μπλέκεται με τη δική μου. Μόλις διάβασε αυτά που έγραψα μου είπε: «Έτσι ζήσαμε, έτσι ήταν αυτοί που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε». «Τώρα» της λέω, «που ξαναθυμήθηκες την ιστορία μας θα ‘θελες να είχαμε ζήσει μια άλλη ζωή;» «Με τίποτα» μου αποκρίθηκε αυθόρμητα. «Με τίποτα» συμπλήρωσα κι εγώ.Η Άλκη Ζέη αφηγείται την ιστορία των νεανικών της χρόνων, «το παραμύθι της ζωής της», που ξεδιπλώνεται από τη Σάμο ως την Αθήνα, από τη δικτατορία του Μεταξά και τα Δεκεμβριανά, έως το 1945, τη μέρα του γάμου της με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου. Η συναρπαστική της αφήγηση διανθίζεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2013 και έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 38.000 αντίτυπα. Στην έκδοση περιλαμβάνεται παράρτημα με αποσπάσματα κριτικών.