Βασίλης Αλεξάκης

Ένα μυθιστόρημα με ηρωίδα την ίδια τη γλώσσα, ένα ταξίδι μαθητείας για τον έρωτα, την πατρίδα και τον θάνατο, μια στοχαστική περιδιάβαση στην ιστορία και στον πολιτισμό. Το μυθιστόρημα είναι το δεύτερο βιβλίο που έγραψε ο Αλεξάκης στα ελληνικά, από το οποίο αναδεικνύονται το μοναδικό του ύφος και η δύναμη της γραφής του, καθώς και κάποια από τα βασικά ερωτήματα που τον απασχολούν ως συγγραφέα και ως άνθρωπο: αν ανήκουμε κάπου, πού και γιατί.

Ο Μιλτιάδης, καθηγητής της συγκριτικής φιλολογίας στο Παρίσι, θα ήθελε πολύ να μάθει, πριν τον θάνατό του, ποια ήταν η πρώτη λέξη που ξεστόμισε ο άνθρωπος. «Έτσι θα φύγω πιο ήσυχος», λέει. Δυστυχώς πεθαίνει πριν προλάβει να την ανακαλύψει. Την ημέρα της κηδείας του η αδελφή του του υπόσχεται να λύσει το αίνιγμα για λογαριασμό του. Θα συναντήσει επιστήμονες κάθε λογής, που θα της μιλήσουν για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, τη γλώσσα των βρεφών, τους χιμπατζήδες και τους Homo sapiens, τον Δαρβίνο και τους δημιουργιστές, τον Φρόιντ και το πείραμα του φαραώ Ψαμμήτιχου. Επίσης, θα διασταυρωθεί με μια σειρά χαρακτήρες, οι οποίοι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα φωτίσουν κάποια πτυχή του μυστηρίου της ανθρώπινης επικοινωνίας, χαρίζοντας στην ίδια πλήθος νέες γνώσεις και εμπειρίες.

Θα προχωρήσει την έρευνά της μέχρι το τέλος, γιατί αυτή η υπόσχεση είναι από αυτές που δεν μπορεί να μην κρατήσει κανείς. Ξέρει καλά ότι ο αδελφός της περιμένει μια απάντηση. Θα τα καταφέρει άραγε να του τη δώσει;

Το μυθιστόρημά μου που είχε τη μεγαλύτερη απήχηση το οφείλω κατά κάποιον τρόπο σ' εσένα. Είναι ένα ταξίδι διαμέσου της ελληνικής γλώσσας, όπου χρησιμοποιώ σαν πυξίδα το μυστηριώδες γράμμα Έψιλον που κρεμόταν πάνω από την είσοδο του ναού των Δελφών. Η περιπλάνηση καταλήγει στο αλφαβητάρι που χρησιμοποιούσες για να με μάθεις να διαβάζω όταν ήμουν τριών χρονών. Κέρδισε ένα όχι ευκαταφρόνητο βραβείο στη Γαλλία. Ήμουν στην Αθήνα όταν έμαθα το νέο και έφυγα αμέσως για το Παρίσι. Ενώ πλησιάζαμε στο Ορλί, κοίταξα από το παράθυρο τη σκιά του αεροπλάνου που διέσχιζε τα χωράφια. Έκανα τη σκέψη ότι είχα ζήσει όλα αυτά τα χρόνια μακριά απ' τη σκιά μου. Πήγα άρον άρον στο ξενοδοχείο όπου θα γινόταν η απονομή και όπου με περίμενε ο εκδότης μου. Λυπάμαι που δεν συναντηθήκατε ποτέ. - Θα προτιμούσα να είχατε γνωριστεί, του ομολόγησα κάποτε. - Μα την ξέρω από τα βιβλία σου! μου απάντησε. Η λογοτεχνία είναι βέβαια μεγάλο βάσανο. Σαν τη γυναίκα των ονείρων σου: απαιτεί όλο σου το χρόνο, ένα αποκλειστικό δόσιμο χωρίς τέλος, που ενίοτε γίνεται σαράκι και σε τρώει σιγά σιγά. Ο Αλεξάκης γνωρίζει καλά τη σημειολογία της. Ο λόγος του είναι "μια μνήμη που επανέρχεται". Ορμητικός, θυμίζει τον αέρα της Τήνου τα καλοκαίρια. Δείχνει να δυναμώνει με τα χρόνια, ακουμπώντας στην ωριμότητά του. Σαν να παίζει φυσαρμόνικα.

Ένας μεταπτυχιακός φοιτητής στην προσωκρατική φιλοσοφία αναλαμβάνει να συγκεντρώσει πληροφορίες για το Άγιο Όρος, κατά παραγγελίαν της οικοδέσποινάς του, η οποία εξετάζει το ενδεχόμενο να αφήσει την περιουσία της στους μοναχούς. Το οδοιπορικό του και η συλλογή στοιχείων για τη μοναστική ζωή παρουσιάζονται σε αντίστιξη με τις κορυφαίες ρήσεις αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Δεν αμφισβητώ ότι οι πατέρες της Εκκλησίας δανείστηκαν κάποια ρητορικά σχήματα από τους αρχαίους συγγραφείς, απάντησε ο Βεζιρτζής. Υπήρξαν ωστόσο θανάσιμοι εχθροί της κλασικής παιδείας και του πολιτισμού των αρχαίων. [...] Ο διασυρμός του ελληνισμού από την Εκκλησία υπήρξε τόσο συστηματικός ώστε οι Έλληνες αναγκάστηκαν ν' αλλάξουν όνομα, να μετονομαστούν σε Ρωμαίους, Ρωμιούς ή Γραικούς. Σε ορισμένες τοιχογραφίες του Αγίου Όρους απεικονίζονται μαζί με τους αγίους και τους αγγέλους διάφοροι φιλόσοφοι, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, ο Σωκράτης, ο Πυθαγόρας. Όλοι φορούν στέμμα, έχουν μακριές γενειάδες και είναι ντυμένοι σαν Βυζαντινοί πρίγκιπες. [...] Είναι γνωστό ότι η Εκκλησία επιδίωξε να προσεταιριστεί τους αρχαίους σοφούς, αυτούς τουλάχιστον που δεν κατάφερε να θάψει, παραποιώντας τη σκέψη τους. Αυτό άλλωστε δεν διδάσκονται οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ότι η αρχαιότητα παρέδωσε τη σκυτάλη του πολιτισμού στο Βυζάντιο; Ο χριστιανισμός, αγαπητέ μου φίλε, δεν συνεχίζει την αρχαιότητα, απλά την ακολουθεί όπως η νύχτα ακολουθεί τη μέρα. Η θεολογία αναιρεί τη φιλοσοφία. Η πρώτη απαντά σε όλα, ενώ η δεύτερη ξέρει κυρίως να ρωτά.

Γιατί τιτλοφόρησα αυτό το κείµενο Πριν; Κανονικά θα έπρεπε να το ονοµάσω Μετά. Αλλά συµβαίνουν λίγα πράγµατα εδώ. Πού και πού ακούγεται το µετρό που περνάει: είναι η κυριότερη ψυχαγωγία µας. Το ακούµε πολύ αµυδρά. Σε ποια απόσταση περνάει; Στα εκατόν πενήντα µέτρα; Στα πεντακόσια µέτρα; Πόσος καιρός θα µας χρειαστεί για ν’ ανοίξουµε µια στοά τέτοιου µήκους; Το συζητάµε συχνά αυτό το θέµα. ?ιακρίνουµε τη µέρα από τη νύχτα χάρη στον ήχο του µετρό. Όταν δεν το ακούµε για µεγάλο διάστηµα, υποθέτουµε ότι είναι νύχτα ή ότι οι οδηγοί κάνουν απεργία. Ακούµε επίσης το άνοιγµα και το κλείσιµο της καγκελόπορτας του νεκροταφείου.

Το Τάλγκο είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Βασίλη Αλεξάκη γραμμένο απευθείας στα ελληνικά. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1982. Έναν χρόνο αργότερα, δημοσιεύθηκε και στα γαλλικά, μεταφρασμένο από τον συγγραφέα. Βραβεύθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία. Μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο, με τίτλο Ξαφνικός έρωτας και πρωταγωνιστές την Μπέτυ Λιβανού και τον Αντώνη Θεοδωρακόπουλο. Έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 200.000 αντίτυπα. Έκλεισα πίσω μου την πόρτα του διαμερίσματος, ακούμπησα το πακέτο στο τραπέζι, το κοίταξα κάμποση ώρα. Μετά βάλθηκα να λύσω τον σπάγκο, δεν τα κατάφερα, τον έκοψα μ’ ένα ψαλίδι. Μέσα στο πακέτο βρήκα ένα γυάλινο μπουκαλάκι, σαν αυτά του φαρμακείου, μ’ ένα διαφανές υγρό. Επάνω στο μπουκαλάκι είχες γράψει με σινική μελάνι: ΠΑΡΙΣΙΝΗ ΒΡΟΧΗ. Βρήκα κι αυτό το σημείωμα: Τη μάζεψα με μια κατσαρόλα, απ’ το παράθυρο. Το μανίκι μου έγινε μούσκεμα. Γρηγόρης. Κι όταν θα πάψω να είμαι ερωτευμένη μαζί σου, Γρηγόρη, να ξέρεις ότι θα σ’ ευγνωμονώ που μου έκανες αυτό το δώρο. Μ’ ανέβασες στα ίδια μου τα μάτια, μ’ έκανες να αισθάνομαι θεά. Όταν γεράσω και με ρωτούν τι σημαντικό συνέβη στη ζωή μου, αυτό μόνο θα λέω: «Μου έκαναν κάποτε δώρο λίγη βροχή».

Ο συγγραφέας ταξιδεύει από το Παρίσι -όπου αντιμετωπίζει τη μοιραία ασθένεια του φίλου και εκδότη του- στην Ελλάδα της κρίσης - όπου γνωρίζεται με ανθρώπους τσακισμένους από την οικονομική ανέχεια.

Ανάμεσα στη ζεστασιά των ημερών και τη θλίψη της απουσίας· ανάμεσα στο Παρίσι και την Αθήνα· ανάμεσα στη μητρική γλώσσα και τη γραφή ξεφυτρώνει αναπάντεχα το ερώτημα: Γιατί ξεχνάμε;

- Υπάρχει άραγε κάτι που δεν διαγράφεται ποτέ από τη μνήμη μας; σε ρώτησα.
Δεν χρειάστηκε να σκεφτείς πολύ.
- Η θάλασσα, είπες. Μπορεί κανείς να ξεχάσει τα βουνά, τις κοιλάδες, τα δάση, τα ποτάμια, ακόμη και τους καταρράκτες παρά τον θόρυβο που κάνουν, όχι όμως τη θάλασσα. Περικλείει όλα τα μυστήρια και ξέρει όλα τα παιχνίδια, είναι παμπάλαιη κι απίστευτα νέα. Κανένα άλλο τοπίο δεν μοιάζει τόσο με τη ζωή, να γιατί δεν μπορούμε να την ξεχάσουμε, επειδή θυμάται την παιδική ηλικία του κόσμου. Πρέπει να τη σεβόμαστε όσο και τη ζωή, και να την ατενίζουμε όρθιοι. Με κάνουν έξαλλο οι παραθεριστές που ξαπλώνουν στην άμμο, θέλω να τους πλακώσω στις κλοτσιές για να τους αναγκάσω να σηκωθούν, οφείλουμε όλοι να στεκόμαστε όρθιοι στις ακρογιαλιές.