Pierre Bourdieu

Non exchangeable & non refundable

non-exchangeable & non-refundable

Non exchangeable & non refundable

non-exchangeable & non-refundable

Αναλύοντας μια σειρά από μηχανισμούς και κοινούς τόπους της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, οι οποίοι έχουν ως χαρακτηριστικό το ότι αποκρύπτουν πως οι "οικονομικές" πραγματικότητες είναι κατ' ουσία κοινωνικά διακυβεύματα, ο Pierre Bourdieu καταδεικνύει με ποιον τρόπο η κυριαρχία των σχημάτων της νεοφιλελεύθερης σκέψης, εξαγνισμένη στην κολυμβήθρα του "πολιτισμικού οικουμενισμού" και του "οικονομιστικού καπιταλισμού", κατέληξε να αναδιαμορφώσει τις κοινωνικές σχέσεις και τις πολιτισμικές πρακτικές των περισσότερων κοινωνιών στη βάση του υποδείγματος της απόσυρσης του Κράτους, της εμπορευματοποίησης των δημόσιων αγαθών και της γενίκευσης της κοινωνικής ανασφάλειας. Η εξέταση της κυριαρχίας των σχημάτων της νεοφιλελεύθερης σκέψης συμπληρώνεται από μια πιο προταγματικού τύπου ανάλυσή του, η οποία οροθετείται με άξονα τα εξής ερωτήματα: Πώς είναι δυνατόν να αναχαιτιστεί η βίαιη επιβολή αυτής της πολιτικοοικονομικής κυριαρχίας της νεοφιλελεύθερης προοπτικής; Ποιες είναι οι νέες μορφές αντίστασης και ποιοι οι κοινωνικοί πρωταγωνιστές που θα μπορέσουν να συγκροτήσουν ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα ικανό να αντισταθεί στους μηχανισμούς μετατροπής της οικονομίας σε κοινωνική τεχνική κυριαρχίας; Υπό την οπτική αυτή, ο Pierre Bourdieu προτείνει μια σειρά από δράσεις, επιστημονικά και πολιτικά θεμελιωμένες, των οποίων ο πρωτεύων στόχος είναι να τεθούν και να υλοποιηθούν οι όροι και τα μέτρα πραγμάτωσης μιας πραγματικά κοινωνικής Ευρώπης.

Η συνήθης αντιδιαστολή «πολιτισμένων» και «πρωτόγονων» βασίζεται στην παραγνώριση της απόστασης που εγκαθιδρύουν οι κοινωνικές επιστήμες ανάμεσα στον παρατηρητή και το παρατηρούμενο. Η ανθρωπολογία μπορεί να ολοκληρωθεί ως επιστήμη μόνο αν εκλάβει επίσης ως αντικείμενό της τις δραστηριότητες και τα εργαλεία της επιστημονικής πρακτικής: πιο συγκεκριμένα, τη σχέση του ερευνητή προς το αντικείμενό του, μια ιδιαίτερη έκφανση των σχέσεων μεταξύ γνώσης και πράξης, ερμηνείας και χρήσης, συμβολικού και πρακτικού ελέγχου. Ο Πιερ Μπουρντιέ δείχνει εδώ ποιες δυνάμεις κρύβονται στο δεύτερο μέλος τέτοιων αντιθετικών ζευγών και τι σημαίνει να αναγνωρίζει και να ενσωματώνει κανείς την ίδια του τη θέση στην έρευνα.

Αυτό που αποκαλούμε «πρωτόγονη», «προ-λογική» ή «άγρια» σκέψη δεν είναι άλλο από την πρακτική λογική στην οποία προσφεύγουμε καθημερινά με τις πράξεις και τις κρίσεις μας. Αλλά ενώ μας φαίνεται πολύ φυσικό να χρησιμοποιούν οι εθνογράφοι τη γλώσσα του κανόνα και της τελετουργίας προκειμένου να μιλήσουν για το γάμο ή τη μαγεία στους λεγόμενους παραδοσιακούς λαούς, αντιδρούμε όταν οι κοινωνιολόγοι περιγράφουν τις δικές μας συμπεριφορές στην ίδια γλώσσα. Κι όμως η τελετουργική πρακτική, όπως και οι περισσότερες άλλες, είναι μια συμβολική γυμναστική, στην οποία το σώμα σκέφτεται για λογαριασμό μας.

Στο κλασικό αυτό έργο του, ο πρωτοπόρος γάλλος στοχαστής και ερευνητής ασκεί καταλυτική κριτική στη δομιστική παράδοση από τη σκοπιά της ανθρώπινης δράσης και της στρατηγικής, εισάγει την έννοια της έξης (habitus) στις κοινωνικές επιστήμες και προσφέρει την πιο ολοκληρωμένη διατύπωση της ρηξικέλευθης θεωρίας του για την πρακτική.

Το σχολείο δημιουργεί αυταπάτες που τα αποτελέσματά τους δεν είναι διόλου απατηλά: στην ψευδαίσθηση της σχολικής ανεξαρτησίας και ουδετερότητας θεμελιώνεται η κυριότερη συμβολή του στην αναπαραγωγή της καθεστηκυίας τάξης. Γι` αυτό και η προσπάθεια να έρθουν στο φως οι νόμοι σύμφωνα με τους οποίους το σχολείο αναπαράγει δομικά την κατανομή του πολιτισμικού κεφαλαίου, την κοινωνική κληρονομικότητα των προνομίων και των `αναπηριών`, δεν σταματάει στην κατανόηση των αντιφάσεων που διατρέχουν σήμερα τα εκπαιδευτικά συστήματα. Προχωρά επίσης σε μια θεωρία της πρακτικής, η οποία ξεπερνάει τόσο τον υποκειμενισμό της δημιουργικής ελευθερίας όσο και τον αντικειμενισμό που προσυπογράφουν, στη σκιά του στρουκτουραλισμού, η γλωσσολογία, η κυβερνητική και η ψυχανάλυση.
Ξεκινώντας από εμπειρικές έρευνες γύρω από την παιδαγωγική σχέση, τη λόγια ή κοινή χρήση της γλώσσας και της κουλτούρας, τα οικονομικά και συμβολικά αποτελέσματα των εξετάσεων και του διπλώματος, η Αναπαραγωγή -το αξεπέραστο αυτό κοινωνιολογικό `long-seller`- συνθέτει μια γενική θεωρία των πράξεων συμβολικής βίας και των κοινωνικών συνθηκών της συγκάλυψής της.

Στους Πασκαλιανούς διαλογισµούς, ο Πιερ Μπουρντιέ, τοποθετούµενος υπό την αιγίδα του Μπλαιζ Πασκάλ, επιχειρεί µια συστηµατική κριτική της σχολαστικής σκέψης, καθιστώντας ρητές τις προπαραδοχές που απορρέουν από την κατάσταση της σχολής, του ελεύθερου χρόνου, του απελευθερωµένου από τις απαιτήσεις του κόσµου και της καθηµερινής ύπαρξης. Καταδεικνύει πώς αυτή η αποστασιοποιηµένη θέαση του κόσµου, ίδιον της σχολαστικής σκέψης, γίνεται συχνά πηγή λαθών, συστηµατικών, επιστηµολογικών, ηθικών ή αισθητικών, µε σοβαρές συνέπειες στον τρόπο µε τον οποίο κατανοούµε τον κοινωνικό και ιστορικό κόσµο, πώς οικουµενικοποιεί την ιδιαίτερη περίπτωση, αποσιωπώντας τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες δυνατότητάς της.

Ο Μπουρντιέ επιλέγει τον Πασκάλ, ακριβώς επειδή αυτός µε τη σκέψη του προσέγγισε τα χαρακτηριστικά εκείνα της ανθρώπινης ύπαρξης που η σχολαστική σκέψη συστηµατικά αγνοεί –εξουσία, συνήθεια, σώµα, αυτόµατο, φαντασία, ενδεχοµενικότητα, πιθανότητα–, επειδή απορρίπτει την έρευνα των θεµελίων και καλεί σε µια συµβολική επανάσταση την οποία οι κοινωνικές επιστήµες πρέπει να φέρουν σε πέρας, προκειµένου να επιτύχουν την πλήρη χειραφέτησή τους.

Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την ανθρωπολογική θεωρία που ο Pierre Bourdieu θεώρησε αναγκαίο να συγκροτήσει προκειμένου να θεμελιώσει την επιστημονική του έρευνα. Είτε αντιστρέφει, έτσι ώστε να λύσει ή να διαλύσει τελείως τα ερωτήματα που έθεσαν στον εαυτό τους οι "δομιστές" φιλόσοφοι, όπως είναι λόγου χάριν το πρόβλημα του "υποκειμένου" της πράξης, είτε θέτει σε δοκιμασία τις αναλύσεις των Strawson, Austin, Wittgenstein, Kripke -ή φιλοσόφων, κλασικών, που εσκεμμένα στρατολόγησαν για ιδιοτελή χρήση- ο κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu, παρόλο που αρνείται ότι "παριστάνει τον φιλόσοφο", χειρίζεται με έναν εντελώς νέο τρόπο ορισμένα ουσιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα. Και το εννοιολογικό διάγραμμα που αναδύεται από το αναδρομικό αυτό σχόλιο εμφανίζει, κάτω από μία εντελώς νέα οπτική, ένα από τα σημαντικότερα έργα του καιρού μας.