Γιάννης Βαϊτσαράς

Ο νεαρός ήρωας του Αγαπητέ μου κύριε Ψ αποφασίζει να γράψει ένα μυθιστόρημα για την προσωπική και ερωτική ζωή του ψυχαναλυτή του, για την οποία όμως δεν διαθέτει παρά ελάχιστα στοιχεία. Επηρεάζεται άραγε η φαντασία του από τη δική του προσωπική ιστορία; Πόσα από τα πρόσωπα του δικού του παρελθόντος, το καθένα με τις ξεχωριστές του ιδιαιτερότητες και συνήθειες,θα ζωντανέψουν, θα συνυφαίνονται και θα συναναστρέφονται με τους ήρωες του έργου του; Παλινδρομώντας συνεχώς ανάμεσα σε μυθοπλασία και πραγματικότητα, γράφει τελικά μια «μυθιστορηματική επιστολή» προς τον ψυχαναλυτή του. Στη συναρπαστική αυτή διαδρομή αποκαλύπτονται μυστήρια και μυστικά που σφράγισαν ανεξίτηλα και γοητευτικά την ύπαρξη του νεαρού ήρωα. Η εύγλωττη αφήγηση επιτρέπει στον υποψιασμένο αναγνώστη να διακρίνει την ψυχαναλυτική σκέψη και πρακτική, αλλά και τη μοναχικότητα αυτού του επαγγέλματος…

...Συνειδητοποιώ λοιπόν ότι είμαι ξαπλωμένος μπροστά στην καρέκλα του πατέρα μου όπως όταν είμαι στο ντιβάνι σας, μπροστά στην πολυθρόνα του ψυχαναλυτή μου. Με τη διαφορά ότι εδώ είμαστε και οι δυο ολόγυμνοι. Ψυχαναλυτής και ψυχαναλυόμενος. Πατέρας και γιος. Συγκινήθηκα με αυτές τις σκέψεις. Θυμήθηκα πόσο με είχε εντυπωσιάσει εκείνος ο πίνακας που έχετε στην είσοδο, με έναν γυμνό νέο άντρα ξαπλωμένο σε ψυχαναλυτικό ντιβάνι. Του είχα βρει τότε διάφορες ερμηνείες, που δεν θυμάμαι. Εδώ, στα ιαματικά λουτρά της Σαμοθράκης, βρίσκομαι τώρα αναλυόμενος του πατέρα μου. Τρομερή φαντασίωση, έτσι;... Σε ένα γραφείο του κέντρου της Θεσσαλονίκης ο ψυχαναλυτής ακούει τις εκμυστηρεύσεις των αναλυόμενων, που συχνά τον βαραίνουν και τον προβληματίζουν. Από τη δυσκολία του να απαντήσει στο πιεστικό τους αίτημα ανακούφισης, να σταθεί ακλόνητος στις ψυχικές τους καταιγίδες, γεννιέται η ιδέα ενός ημερολογίου. Ελπίζει πως έτσι θα τους καταλάβει, μα προπαντός πως θα καταλάβει τον εαυτό του. Πως με το μέσο της γραφής θα φωτίσει λίγο την τόσο ιδιαίτερη σχέση που τον συνδέει με τους αναλυόμενούς του. Καθημερινά καταγράφει τους φόβους και τις ελπίδες που τον κατακλύζουν στις συνεδρίες, ενώ το υποσυνείδητό του τον οδηγεί σε τοπία εντελώς αναπάντεχα. Έτσι γράφονται έξι ψυχαναλυτικές ιστορίες, των οποίων το σύνολο θα μπορούσε να αποτελεί μέρος της δικής του προσωπικής ψυχανάλυσης.

Δεκαετία του 2000. Θεσσαλονίκη. Το σκηνικό: Το ψυχαναλυτικό ντιβάνι, πίσω του η πολυθρόνα του ψυχαναλυτή, ένα παράθυρο με φιλτραρισμένο φως. Τα πρόσωπα: Ο Νικηφόρος Φωκάς, μερικές γυναίκες, λίγοι άντρες, οι αναλυόμενοί του. Και η σύντροφός του, η Έλλη. Οι ιστορίες: όλα τα πρόσωπα, εκτός του Φωκά, έχουν να διηγηθούν ένα στιγμιότυπο, μια σκηνή, δραματική, συγκινητική ή αστεία από την εμπειρία τους πλάι σ' αυτόν τον άνθρωπο με το τόσο ιδιαίτερο επάγγελμα: Είναι ψυχαναλυτής. Η Ρένα, απελπισμένη και αποτυχημένη σαρανταπεντάρα αποφασίζει να βάλει τέλος στα αδιέξοδα της ζωής της. Στο γραφείο του ψυχαναλυτή της θα ζήσει το ταξίδι που θα αλλάξει τα δεδομένα. Στο τέλος του ταξιδιού, μετά από σαράντα κύματα, θα στείλει ένα ιδιότυπο ευχαριστήριο γράμμα στον θεραπευτή της χρησιμοποιώντας σαν ταχυδρόμο την Έλλη που συναντάει τυχαία. Όπως η Ρένα, οι άλλοι αναλυόμενοι, η καθηγήτρια, η μαθήτρια, ο φοιτητής, ο αναισθησιολόγος, μιλούν στον Φωκά, προσπαθώντας να βάλουν τάξη στην ψυχή τους και στα πάθη τους. Οι ιστορίες μπλέκονται μεταξύ τους καθώς έχουν τον ίδιο συνομιλητή και τον ίδιο παρονομαστή: την δίψα για την ζωή και τον έρωτα. Η ερωτευμένη ¨Έλλη, δίνει την δική της κατάθεση για τον ψυχαναλυτή-σύντροφό της. Εκείνη δεν ξέρει από ψυχανάλυση. Ξέρει όμως ότι ο Φωκάς, πριν, μετά και πέρα από ψυχαναλυτής είναι ένας ευαίσθητος και γενναιόδωρος άνθρωπος. φορτωμένος κι εκείνος με τις αδυναμίες και τα φορτία της ανθρώπινης διάστασης.

Δύο συνονόματες γυναίκες αποφασίζουν να συγκατοικήσουν. Αγοράζουν ένα διαμέρισμα στην παραλία της Θεσσαλονίκης, πλάι στο γραφείο ενός υπερήλικα ψυχαναλυτή, και συνδέονται οι τρεις τους με στενή φιλία. Δημιουργείται ένα ιδιαίτερο κλίμα, απομονωμένο από την πραγματικότητα, μια εσωτερική καθημερινότητα που μοιάζει να βγήκε από άλλη εποχή. Εκτός από την καλή συντροφιά θα ανακαλύψουν μέσα από τις αναμνήσεις τους πως οι ιστορίες τους συνδέονται. Φαντασιώσεις και οικογενειακά μυστικά θα έρθουν στην επιφάνεια. Ο ψυχαναλυτής εμπνέεται από τις δυο φίλες και συγχρόνως ταρακουνάει τα ήσυχα νερά της συγκατοίκησης με ασαφή υπονοούμενα για συγγένεια των δυο φιλενάδων. Οι γιοι των γυναικών και η κόρη του ψυχαναλυτή εμπλέκονται σε σχέσεις περίπλοκες καθώς η συγκατοίκηση των μεγαλυτέρων γεννά και σε κείνους πρωτόγνωρα και απρόσμενα συναισθήματα, με απρόβλεπτη εξέλιξη. Οικογενειακά μυστήρια... τριγωνικές, μη συμβατικές σχέσεις... και η αξία της αδελφικής φιλίας

Είναι πια γνωστή η επίδραση του υποσυνείδητου στη ζωή μας. Παραμένει όμως ασαφής ο ρόλος του στη σχεδίαση και κατασκευή των κατοικιών μας, καθώς και στη διαμόρφωση και χρήση των σπιτιών από τους ενοίκους. Με την συλλογή κειμένων "Καταφύγια Ονείρων" ο συγγραφέας στήνει έναν διάλογο ανάμεσα στην Αρχιτεκτονική και την Ψυχανάλυση. Μέσα από προσωπικά βιώματα αλλά κι από λόγια ειπωμένα σε ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, έρχεται στο φως η σύνδεση ανάμεσα στα δυο πεδία. Χώρος και ψυχισμός επιδρούν ο ένας στον άλλον. Τα «καταφύγια των ονείρων μας», τα σπίτια μας, χρησιμοποιούνται από την ψυχή για να προστατεύσουν μέσα τους τα συναισθήματα, τα όνειρα και τις φαντασιώσεις. Ανάμεσα σε δοκίμιο και μυθοπλασία τα "Καταφύγια Ονείρων" προσπαθούν να αναδείξουν την αμφίδρομη σχέση χώρου και ψυχής.