Sciences

Σε ύφος λογοτεχνικό και ρηξικέλευθο, ο Adam Phillips εξετάζει μερικά φαινομενικώς συνηθισμένα ζητήματα με τα οποία η ψυχανάλυση δεν έχει ασχοληθεί αρκετά:το γαργάλημα, το φίλημα, την ανησυχία, την πλήξη, τον κίνδυνο, τη μοναξιά, την αταραξία, ακόμα και το πέρδεσθαι. Φωτίζοντας αυτές τις κατά τα άλλα κοινές πτυχές της καθημερινής ζωής, υποστηρίζει ότι η ψυχανάλυση ξεκίνησε ως ένας δεξιοτεχνικός αυτοσχεδιασμός εντός της ιατρικής επιστήμης, ο οποίος όμως υποχώρησε μπροστά στο όνειρο της επιστήμης που αξιώνει πως μόνο τον "εξετασμένο βίο" αξίζει να ζει κανείς. Ο Phillips δείχνει πώς η ορμή για παντογνωσία αποδείχτηκε δυσοίωνη τόσο για την ψυχανάλυση όσο και για τη ζωή και αποκαλύπτει ότι μεγάλο μέρος της ψυχικής υγείας εξαρτάται από την καθιέρωση μιας ζωής που αντιστέκεται επιτυχώς στην εξέταση. Όπως λέει, την ψυχανάλυση -ως μορφή συζήτησης- αξίζει να την έχουμε μόνον αν καθιστά τη ζωή μας πιο ενδιαφέρουσα ή πιο αστεία ή πιο θλιβερή ή πιο βασανισμένη ή οτιδήποτε θεωρούμε ότι έχει αξία και θέλουμε να προαγάγουμε· και ιδίως αν μας βοηθά να βρούμε νέα πράγματα για τον εαυτό μας στα οποία δεν γνωρίζαμε ότι θα μπορούσαμε να δώσουμε αξία.

Από το 1927 έως το 1934 ο Μπένγιαμιν καταγράφει και ερευνά την επήρεια του χασίς και άλλων ναρκωτικών ουσιών μέσα από ιδιότυπα πειράματα με φίλους του. Αυτή η διαδικασία τον οδηγεί στο "αποκορύφωμα της πεζογραφικής δύναμης" και μας αποκαλύπτει την αντιδιαστολή και τη σύνδεση μεταξύ αντικειμενικού και υποκειμενικού νοήματος κάθε φράσης. Ταυτόχρονα ο λόγος του διανθίζεται από ξαφνικά νευρικά γέλια, παρανοϊκές σκέψεις και μια "περίεργη" επιθυμία για πλάκες σοκολάτας. Ο Μπένγιαμιν θα περιπλανηθεί στο λιμάνι της Μασσαλίας, θα παρατηρήσει αντιδράσεις σε σπίτια φίλων και θα καταγράψει τη μοναξιά του ναρκωτικού σε προσωπικές στιγμές, για να βρει τη θλίψη μιας πραγματικότητας τυλιγμένης σε "δίχτυ" και την ελπίδα στην αναμονή μιας "πνοής να το φυσήξει". Έχοντας συνείδηση ότι ακολουθεί τη μακρά παράδοση κειμένων που αναφέρονται σε ναρκωτικά, από τον Μπωντλαίρ μέχρι τον Έσσε, ο Μπένγιαμιν "αντλεί την ομοιομορφία από την καθημερινότητα με το κουτάλι" και στο κυρτό, ασημένιο κάτοπτρό του αντανακλάται ένας διαφορετικός τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα. Άλλοτε κωμικός, άλλοτε τραγικός, ποτέ όμως τετριμμένος, η ματιά του είναι μια πρόσκληση να κινηθούμε προσεκτικά προς ψεύτικους αντικατοπτρισμούς της μέθης αλλά και πρόκληση για την ανακάλυψη μιας νέας πραγματικότητας.

"Η γιαγιά μου ήταν μια παράξενη γυναίκα. Λεγόταν Φλόρα Τριστάν..." Ιδού η καταγωγή του από τη μητέρα του. Ο πατέρας του, ο Κλοβίς Γκωγκέν, είναι δημοσιογράφος. Πεθαίνει στο δρόμο για το Περού, το 1849. Ο Πωλ είναι ενός έτους. Σ' όλη την παιδική του ηλικία θα διατηρήσει τη νοσταλγία των Τροπικών. Στη συνέχεια θα κάνει μια ζωή περιπετειωδών αναχωρήσεων: Κοπεγχάγη, Ποντ-Αβέν, Μαρτινίκα, Αρλ και, το 1891, η μεγάλη αναχώρηση για την Ταϊτή. "Αναχωρώ για να είμαι ήρεμος, για να γλιτώσω από τις επιδράσεις του πολιτισμού. Δεν θέλω παρά να κάνω απλή τέχνη, πολύ απλή". Αυτός ο "άθελά του άγριος" πεθαίνει στα νησιά Μαρκίζες στις 8 Μαΐου 1903.

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας γράφτηκε για να απαντήσει στα βασικά ερωτήματα:•Πού βρισκόμαστε σήμερα; Ποιες είναι οι γνώσεις μας σχετικά με τα νοσήματα που προκαλούνται από τους ιούς των ανθρώπινων θηλωμάτων, τους HPV;•Δικαιολογούνται ο φόβος και ο πανικός; Κινδυνεύουν η σύγχρονη γυναίκα και τα παιδιά της από τους HPV;•Πώς γίνεται η πρόληψη των νοσημάτων από τους HPV;•Πώς γίνονται η διάγνωση και η θεραπεία των νοσημάτων από τους HPV;Όταν θα διαβάσετε αυτό το βιβλίο, θα πειστείτε ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος πανικού. Δε χρειάζεται να αγχώνεται η σύγχρονη γυναίκα για την υγεία τη δική της και των παιδιών της, εάν ακολουθεί πιστά τις οδηγίες πρόληψης.

Η κατανόηση του ανθρώπου για τον φυσικό κόσμο είναι γεμάτη χάσματα. Όχι μικρά κενά που μπορούμε να αγνοήσουμε, αλλά τεράστιες ελλείψεις στις βασικές μας αντιλήψεις για το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Ο δημιουργός του διαδικτυακού κόμικphdcomics.com Χόρχε Τσαμ και ο σωματιδιακός φυσικός Ντάνιελ Γουάιτσον ενώνουν τις δυνάμεις τους για να εξερευνήσουν όλα όσα ξέρουμε για το σύμπαν: τις πελώριες τρύπες που υπάρχουν στις γνώσεις μας για τον κόσμο. Χρησιμοποιώντας ευρηματικά πληροφοριογραφικά και καρτούν, και ασυνήθιστα διασκεδαστικές και γλαφυρές επιστημονικές εξηγήσεις, μας δίνουν τις καλύτερες απαντήσεις που υπάρχουν αυτή τη στιγμή για πολλά ερωτήματα που εξακολουθούν να μπερδεύουν τους επιστήμονες, όπως:
• Γιατί υπάρχει ένα όριο ταχύτητας στο σύμπαν;
• Γιατί δεν είμαστε όλοι φτιαγμένοι από αντιύλη;
• Τι (ή ποιος) επιτίθεται στη Γη με μικροσκοπικά, υπερταχέα βλήματα;
• Τι είναι η σκοτεινή ύλη, και γιατί επιμένει να μας αγνοεί;
Παρότι το σύμπαν είναι γεμάτο από αλλόκοτα πράγματα που δεν βγάζουν κανένα νόημα, οι Τσαμ και Γουάιτσον υποστηρίζουν πειστικά ότι τα ερωτήματα πAυ δεν μπορούμε να απαντήσουμε είναι εξίσου ενδιαφέροντα με εκείνα που μπορούμε.

Η Δεύτερη Φύση, το τελευταίο και λιγότερο τεχνικό από τα βιβλία του συγγραφέα, συνιστά την επιτομή της σκέψης του σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Σε μια σύνθεση Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας, Ψυχανάλυσης, Εξελικτικής Βιολογίας και Νευροεπιστημών θέτει τα θεμέλια για μια Νευροβιολογική Γνωσιολογία ως θετική επιστήμη. Στη βάση της θεμελίωσης αυτής συναντά κανείς κλασικούς και σύγχρονους στοχαστές: Καρτέσιος, Δαρβίνος, Καντ, William James, Πιαζέ, Φρόυντ, Schrödinger, Popper, Chomsky, Turing, Sperry, Changeux,Damasio, Dawkins, Gould, Wilson, όλοι παρελαύνουν στο αφήγημα του συγγραφέα.

Ο Edelman υποστηρίζει ότι ο διαχωρισμός των θετικών επιστημών και των ανθρωπιστικών σπουδών, καθώς και της διαφορετικής προσέγγισης των ζητημάτων του κόσμου από αυτές, μπορεί να εξαλειφθεί, αν αναζητήσει κανείς τις κοινές ρίζες τους στη λειτουργία του εγκεφάλου. Φρονεί πως δεν μπορεί να υπάρξει ολοκληρωμένη επιστήμη, αν δεν εξηγηθεί η συνείδηση με βιολογικούς όρους.

Το ζήτημα της ανθρώπινης συνείδησης βρίσκεται στο επίκεντρο της εξερεύνησής του. Γεφυρώνει τη μελέτη των φαινομένων από την επιστήμη («τρίτο πρόσωπο») με την υποκειμενικότητα του βιώματος από το άτομο («πρώτο πρόσωπο»).Έτσι, διακρίνει δύο αλληλένδετες «φύσεις», τη Φύση του έξω κόσμου και τη «δεύτερη φύση», η οποία περικλείει τόσο την ανθρώπινη φύση συνολικά όσο και την έννοια της αυθόρμητης πράξης.

Τα «Στοιχεία» του Ευκλείδη είναι το αρχαιότερο σωζόμενο ολοκληρωμένο επιστημονικό σύγγραμμα. Σήμερα, 2.300 χρόνια μετά τη συγγραφή του, εξακολουθεί να αποτελεί το αδιαμφισβήτητο πρότυπο γραφής μαθηματικού, αν όχι και γενικότερα επιστημονικού, κειμένου. Αξίζει, λοιπόν, όχι μόνο οι μαθηματικοί αλλά και όσοι ενδιαφέρονται γενικότερα για την ιστορία των ιδεών να μελετήσουν τα «Στοιχεία». Μόνο που, 2.300 χρόνια μετά τη συγγραφή τους, κάτι τέτοιο είναι αρκετά δύσκολο χωρίς κάποια βοήθεια. Μπορεί οι έννοιες να παρέμειναν οι ίδιες, άλλαξαν όμως η γλώσσα (και δεν εννοούμε απλώς τη μετάβαση από τα αρχαία ελληνικά στις σύγχρονες γλώσσες), η διατύπωση, ο συμβολισμός. Το βιβλίο του Beppo Levi είναι ένας απαραίτητος οδηγός, ένας πολύτιμος σύντροφος στην ανάγνωση του Ευκλείδη. Ωστόσο είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο που θα μπορούσε να διαβαστεί και ανεξάρτητα, προσφέροντας στον αναγνώστη πολύτιμες και ουσιαστικές πληροφορίες και ιδέες. Ερευνητής μαθηματικός πρώτης γραμμής, ο Beppo Levi είναι κυρίως γνωστός για το λήμμα που φέρει το όνομά του και αναφέρεται στα ολοκληρώματα μονότονων ακολουθιών συναρτήσεων. Είχε ωστόσο σημαντική συνεισφορά τόσο στη θεμελίωση της θεωρίας των συνόλων όσο και στη μελέτη των αλγεβρικών επιφανειών. Ο Levi εκτός από ερευνητής μαθηματικός ήταν εξαιρετικός δάσκαλος και άνθρωπος με ευρύτατη μόρφωση. Στο «Διαβάζοντας τον Ευκλείδη» συνδυάστηκαν και οι τρεις αυτές ιδιότητές του με αποτέλεσμα ένα ευανάγνωστο και ταυτόχρονα βαθύ και διεισδυτικό πόνημα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά πρωτότυπο έργο που, ενώ αποτελεί την ιδανική εισαγωγή στο σύγγραμμα του Ευκλείδη, έχει να προσφέρει πολλές καινοτόμες ιδέες ακόμα και στον έμπειρο μελετητή. Αν και ηλικίας άνω των εξήντα ετών, το «Διαβάζοντας τον Ευκλείδη» δεν έχει χάσει τίποτα από το νεανικό του σφρίγος. Γλαφυρό, ζωντανό, αναλυτικό όπου χρειάζεται αλλά και εξαιρετικά επιδέξιο στο να παρακάμπτει τα τετριμμένα και επουσιώδη, είναι ένα έργο χρήσιμο όσο και ευχάριστο.

«Επιχείρησα στον σύντομο αυτό πρόλογο να επισημάνω τις πιο επαναστατικές εξελίξεις στη φυσική της δεκαετίας του '80. Μέσα από τις εξελίξεις αυτές αναδεικνύεται όλο και πιο συγκεκριμένα η ενότητα της ύλης μέσα στη διαφορότητα των μορφών της, η οντική ενότητα "ύλης" και πεδίου, το αέναο κοσμικό γίγνεσθαι που πραγματοποιείται μέσα από τη γενετική συσχέτιση αντιθετικών δομών και διεργασιών, η ανάδειξη της αλληλεπίδρασης σε θεμελιώδη οντολογική κατηγορία. Η σχέση εμφανίζεται όλο και πιο καθοριστικά ως συστατική του αντικειμένου, ενώ την ίδια στιγμή το αντικείμενο είναι η πηγή των συστατικών του σχέσεων».

Καταρρέει πράγματι ο κόσμος μας; Είναι ξεπερασμένη η ιδέα της προόδου;
Ο επιστήμονας και διανοούμενος Steven Pinker μας καλεί να αποστασιοποιηθούμε από τους φρικιαστικούς τίτλους των ειδήσεων και τις αποκαλυπτικές προφητείες που παίζουν με τους φόβους και τις προκαταλήψεις μας.
Κι αντί γι’ αυτό να δούμε τα γεγονότα: σε εβδομήντα πέντε εντυπωσιακά διαγράμματα, ο Pinker δείχνει ότι σήμερα υπάρχει βελτίωση από κάθε άποψη –μακροζωία, υγεία, ευημερία, ασφάλεια, ειρήνη, γνώση και ευτυχία– όχι μόνο στη Δύση, αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Αυτή η πρόοδος δεν είναι αποτέλεσμα παρέμβασης κάποιας μυστηριώδους δύναμης.
Είναι ένα δώρο του Διαφωτισμού: η απόδειξη ότι η λογική και η επιστήμη μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων.

Ο Διαφωτισμός, όπως γνωρίζουμε πλέον, δεν ήταν απλώς μια ελπίδα, παρήγαγε αποτελέσματα. Αλλά σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται σθεναρή υπεράσπιση.
Ο Διαφωτισμός αντιτίθεται σε πράγματα που είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση –τον απολυταρχισμό, τη δαιμονοποίηση, τη «μαγική σκέψη»–, τα οποία οι δημαγωγοί είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν.
Πολλοί θεωρητικοί, λόγω πολιτικών, θρησκευτικών ή ρομαντικών πεποιθήσεων, τον πολεμούν.
Το αποτέλεσμα είναι ένας διαβρωτικός φαταλισμός και η τάση να καταστρέφουμε τους πολύτιμους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της παγκόσμιας συνεργασίας.

Με ικανότητα εμβάθυνσης και προικισμένη γραφή, ο Pinker υπερασπίζεται τη λογική, την επιστήμη και τον ουμανισμό: τα ιδανικά που χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας και να συνεχίσουμε την πρόοδο.

«Εάν γνωρίζεις το επιστημονικό αντικείμενο, τότε μπορείς και να το διδάξεις». Για όσους ενδεχομένως ασπάζονται αυτή την άποψη, το παρόν βιβλίο έρχεται να προβάλει ένα ισχυρό αντεπιχείρημα: «Όχι, δεν είναι έτσι». Παρατηρούμε συχνά, σε όλον τον κόσμο, εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας, με επιστημονική κατάρτιση, να μην αντιμετωπίζουν με επιστημονικό τρόπο τη διδασκαλία τους: «Είναι αποτελεσματικός ο τρόπος που διδάσκω; Μπορώ να το ελέγξω εμπειρικά;» Δεν υπάρχει πιο εύκολη δικαιολογία για μαθησιακά αποτελέσματα που δεν είναι ικανοποιητικά από την απόδοση της ευθύνης στους μαθητές, ή στο εκπαιδευτικό υλικό. Ωστόσο, η αποτελεσματική διδασκαλία δεν πρέπει να θεωρείται ούτε δεδομένη, ούτε εύκολο να επιτευχθεί. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ανάγκη τόσο από επιστημονική όσο και από παιδαγωγική κατάρτιση προκειμένου να επιτύχουν στο διδακτικό τους έργο. Σκοπός της εκπαίδευσης είναι η μάθηση, όχι απλώς η διδασκαλία. Όμως, η αποτελεσματική διδασκαλία προϋποθέτει τη μελέτη ποικίλων θεμάτων όπως τις προαντιλήψεις των μαθητών, τη διδασκαλία με στόχο την εννοιο­λογική αλλαγή, τα αναλυτικά προγράμματα, τον επιστημονικό εγγραμματισμό και πολλά άλλα. Το βιβλίο αυτό, γραμμένο από Έλληνες ερευνητές της διδακτικής της βιολογίας με διεθνή παρουσία, έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία, προσεγγίζοντας σχετικά θέματα, αλλά και δίνοντας το στίγμα της διδακτικής της βιολογίας ως πεδίου της εκπαιδευτικής έρευνας. Στόχος του είναι να αποτελέσει διδακτικό βιβλίο στα σχετικά προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα, αλλά κυρίως ένα σημείο αναφοράς για κάθε εκπαιδευτικό, πρωτίστως αλλά όχι αποκλειστικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που ενδιαφέρεται να διδάξει ουσιαστικά και αποτελεσματικά τη βιολογία, και όχι απλώς να μεταδώσει τις πληροφορίες που περιέχουν τα σχολικά βιβλία.