Poésie

"... Γιατί άραγε οι φωνές τους έρχονται από μακρυά; Ούτε με τον τόπο τους με χωρίζουν οι μεγάλες αποστάσεις -δεν κατάγονται από εξωτικές και μυστηριώδεις χώρες, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ελβετία βρίσκονται κοντά μου (αν και η οποιαδήποτε πολιτισμική διαφορά είναι σίγουρο ότι απομακρύνει τη φωνή)- ούτε χρονικά έζησαν μακριά απ' την εποχή μας· είναι όλοι τους παιδιά του εικοστού αιώνα. (Από τον πιο νέο α' αυτούς, τον Claude Hammont -γέννηση 1936- απέχω μόλις δέκα χρόνια). Ωστόσο αυτοί πρόλαβαν να ζήσουν κάτι που τους έκανε να μιλήσουν μεσ' από τη σιωπή. Και αυτή σιωπή έρχεται από τον θάνατο, τον συσσωρευμένο θάνατο..."(από την εισαγωγή του ανθολόγου και μεταφραστή, "Σιωπηλή ποίηση")

Αρκετά νωρίς, κατά τα χρόνια της μαθητείας μου, ανακάλυψα ότι το κέντρο της ύπαρξης κάθε ανθρώπου καθορίζεται από την ικανότητά του να αξιολογεί τη σχέση του με την πόλη. Για το λόγο αυτό, όταν έφτασε η ώρα να γράψω για την Αθηναϊκή πρωτεύουσα, ήταν ζωτικής σημασίας να προσδιορίσω πρωτίστως τη δική μου θέση απέναντι στην πατρογονική μου πατρίδα. Συνειδητοποίησα τότε ότι, στην αναζήτηση των ορίων, όφειλα αναπόφευκτα να αναρωτηθώ ως προς τους δικούς μου περιορισμούς. Εξάλλου, καθένας αναγνωρίζει την αντανάκλασή του μες στο είδωλο της πόλης.

Η ποιητική συλλογή, όπως άλλωστε υπονοεί και ο τίτλος της, αποτελεί μια σειρά από στιγμιότυπα της καθημερινότητας, τα οποία αποτυπώνει με φωτογραφική διάκριση ο δημιουργός, μετουσιώνοντας τις εικόνες σε ποιητικό λόγο.
Ο Βαγγέλης Δρόσος στέκεται μπροστά στα θέματά του –με την όποια αποστασιοποίηση του εικονολήπτη– και χρησιμοποιεί τα εκφραστικά του μέσα ως φωτογραφικό φακό, για να καταγράψει με το δικό του βλέμμα οτιδήποτε ερεθίζει το δημιουργικό του αισθητήριο, γύρω του κι εντός του.
Μέσ’ από την παρατήρηση των διαφορετικών εκφάνσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας αναδύονται λέξεις και εικόνες, τις οποίες ο δημιουργός ωσάν φωτογράφος νιώθει την ανάγκη να κατακτήσει. H θεματολογία του ποικίλει: έρωτας, θάνατος, Θεός, απώλεια, φόβοι κι εμμονές του ατόμου, παρελθόν, παρόν και μέλλον συμπλέκονται για να αποτελέσουν υφάδια της προσωπικής του έκφρασης.

Εκατόν ενενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Μπάιρον παραμένει ένας γνωστός-άγνωστος. Ο Μπάιρον δεν ήταν απλώς φιλέλληνας· είχε πάθος με την Ελλάδα, ένα πάθος που πηγάζει από την κλασική του παιδεία. Δεν ήταν απλώς ένας ποιητής· υπήρξε ένας από τους πυλώνες του ρομαντισμού, ευφυής κληρονόμος της gothic λογοτεχνίας, μεγάλος διανοητής με αντισυμβατικές και ρηξικέλευθες απόψεις για τη ζωή. Και πλήρωσε ακριβά γι αυτό. Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε 10 ποιήματά του, στην αγγλική και ελληνική γλώσσα, που φέρνουν στο φως τις αρετές και τις αγωνίες του, αποκαλύπτοντας όψεις της προσωπικότητας του. Στα ποιήματα αυτά, ο αναγνώστης θα κατανοήσει την αγάπη του Μπάιρον για την Ελλάδα, μια αγάπη δύσκολη, μια αγάπη που δεν έπαψε ποτέ να είναι ποιητική, ακόμα κι όταν αυτός δρασκέλιζε το κατώφλι του θανάτου.

Το εκτενές αφηγηματικό ποίημα Χαρτιά υιοθεσίας χωρίζεται ή συντίθεται από τρεις φωνές: της υιοθετημένης κόρης, της θετής μητέρας και της βιολογικής μητέρας. Οι φωνές των τριών γυναικών πλέκονται, καθρεφτίζοντας τις τεμνόμενες διαδρομές τους. Η κόρη, γεννημένη από Σκωτσέζα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα, μιγάδα, υιοθετήθηκε κατά τη βρεφική της ηλικία από ζευγάρι λευκών Σκωτσέζων μεσοαστών. Aρχικά το έργο γράφτηκε και μεταδόθηκε στο ραδιόφωνο του BBC Radio 3 και στη συνέχεια αποτέλεσε μέρος της πρώτης, ομότιτλης, ποιητικής συλλογής της Κέι (1991), για την οποία απέσπασε τρία σημαντικά βραβεία στη χώρα της. Ολόκληρη η σύνθεση διατρέχεται από μουσικότητα και ρυθμό, που αντλεί από το μπλουζ και την τζαζ. Με αφορμή τα Χαρτιά υιοθεσίας η αναζήτηση και η εδραίωση της ταυτότητας της Τζάκι Κέι ως μιγάδας, ως υιοθετημένης κόρης, ως ομοφυλόφιλης γυναίκας και ως ποιήτριας μέσα στη συντηρητική, ρατσιστική κοινωνία της Σκωτίας των δεκαετιών του 1970-1980 αποκτά ένα ειδικό βάρος συλλογικό, που ξεφεύγει από τα όρια της αυτοβιογραφικής αφήγησης.

Απρόβλεπτος και εξαιρετικά ταλαντούχος ως ζωγράφος. Για τον δικηγόρο Σιδέρη, την άλλη ιδιότητά του, δεν έχω να πω. Άνθρωποι όπως ο Κώστας και ο Αργύρης δείχνουν έναν δρόμο που υπολανθάνει στο υποσυνείδητό μου, λίγο ομιχλώδης, λίγο απόκοσμος. Για μένα, αν επιτρέπεται, τέτοιοι άνθρωποι είναι δάσκαλοί μου. Ο Κώστας μοιάζει ένας περιφερειακός άγγελος. Πετάει πάνω από τη χώρα της Βόρειας Ελλάδας, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Κατερίνη, Φλώρινα, με τη βαθύτητα κάποιου που αγαπάει την Τέχνη και αφήνει να περνάει ανάμεσα ένα αεράκι αγνότητας και αθωότητας, καθώς είναι ένας επαγγελματίας ερασιτέχνης, απλός και ουσιαστικός, σαν τραγουδιστής και σαν μπουζουκτσής. Και όπως λέει συχνά η φίλη και σύζυγός μου: "Γιαννάκη, μην ωραιοποιείς τα πράγματα. Άσε το υλικό σου να αναπνεύσει". Αυτό κάνει ο Σιδέρης. Κάνει απλές και καλές ζωγραφιές. Είναι μεγάλη τιμή που ο Αργύρης μου έστειλε το βιβλίο του Κώστα με τον εικαστικό σχολιασμό των στίχων του και μου ζήτησε να γράψω δυο λόγια.

Το δέκατο τρίτο βιβλίο της Λουίζ Γκλικ είναι από τις πλέον υποβλητικές ποιητικές της συλλογές, από εκείνες που σε κατατρύχουν. Όπως στη συλλογή Η άγρια ίρις έτσι και εδώ, υπάρχει μια χορωδία, μια συνήχηση φωνών – όμως εδώ οι ομιλητές είναι εντελώς ανθρώπινοι, φασματικοί και ταυτόχρονα αρχαίοι. Οι Χειμωνιάτικες συνταγές από την κοινότητα είναι μουσική δωματίου, μια πρόσκληση σ’ εκείνο το προνομιούχο βασίλειο που είναι αρκετά μικρό ώστε να ακούγεται κάθε μεμονωμένο όργανο –dolente– με τη μελωδική του γραμμή να παρατείνεται, και στη συνέχεια να μεταφέρεται ζωηρά στο επόμενο όργανο –animoso– και συνάμα αρκετά μεγάλο ώστε να περιέχει μια ολόκληρη ζωή, τα ασύλληπτα δώρα και τις απώλειες των γηρατειών, τα παιχνιδάκια που κουδουνίζουν στο πίσω μέρος ενός αυτοκινήτου, ένα παρατημένο διαβατήριο, τα συστατικά ενός αναζωογονητικού σάντουιτς μέσα στον χειμώνα, την ευφρόσυνη παρουσία του ήλιου η λαμπρότητα του οποίου είναι ευθέως ανάλογη με το σκοτάδι του. «Κάποιοι από εσάς θα καταλάβετε τι εννοώ», λέει η ποιήτρια εννοώντας κάποιοι από σας θα με ακολουθήσουν. Δική της είναι η επίμονη παρουσία, δική της η φωνή που περιέχει όλες τις ζωές μας, «όλους τους κόσμους, ο καθένας πιο όμορφος από τον προηγούμενο». Αυτό το υπέροχο βιβλίο δεν θα μπορούσε να γραφεί από κανέναν άλλο ούτε όμως και από την ποιήτρια σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ζωής της.

Ο Άγγελος Σιλέσιος με τα ευθύβολα, σύντομα ποιήματα που δημοσίευσε για πρώτη φορά στα 1657, ποιήματα μεστά νοημάτων και ανταποκρίσεων, κατάφερε να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο ποιητικό έργο που συνεχίζει να διατηρεί, έπειτα από τρεις και πλέον αιώνες, τη λάμψη και την αλήθεια του. Έχοντας ζήσει τη φρίκη του Τριαντακονταετούς Πολέμου, που στερέωσε μέσα του την απόφαση να εγκαταλείψει τα εγκόσμια, αφιερώθηκε στην ενατένιση ενός κόσμου φωτεινότερου, αυτόν που ύμνησε με απαράμιλλη χάρη στον "Χερουβικό οδοιπόρο", στο ένα και μοναδικό ποιητικό έργο που δημοσίευσε και τον έκανε γνωστό όχι μόνο στα ευρωπαϊκά γράμματα αλλά σ' ολόκληρο τον κόσμο. Ο "Χερουβικός οδοιπόρος", που μεταφράζεται για πρώτη φορά στη γλώσσα μας, είναι ένα ταξίδι στις μέσα δύσβατες και αχανείς εκτάσεις, εκεί που κατοικεί ο αληθινότερός μας εαυτός και οι βαθύτερες πηγές της ύπαρξής μας. Εμπεριστατωμένα σχόλια και ένα κείμενο του μεταφραστή, που γράφτηκε ειδικά για την παρούσα μετάφραση, αποκαλύπτουν έναν μεγάλο ποιητή του 17ου αιώνα και ένα αξεπέραστο έργο της ευρωπαϊκής ποιητικής παράδοσης. Η παρούσα, δίγλωσση, έκδοση παρουσιάζει το πρωτότυπο κείμενο στην αυθεντική του μορφή.