Φιοντόρ Ντοστογέφσκι

Ἕνας ἄνθρωπος πλήρως απογοητευμένος ἀπὸ τὸν ἑαυτό του καὶ την ζωή, τὸν ὁποίο ὁ Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι μετατρέπει ὄχι ἁπλώς σὲ αἰσιόδοξο, ἀλλὰ καὶ ἕτοιμο νὰ ἀλλάξει τον κόσμο.

Σε αυτό το βιβλίο που γράφτηκε το 1877, ο Ντοστογιέφσκι νιώθει την ανάγκη να προβεί σε μία απολογία και σε μία εις βάθος ανασκαφή των όσων τον απασχολούν όλα τα χρόνια της περιπλάνησής του στους δρόμους της ανακάλυψης του είναι του. Γιατί ο συγγραφέας ποτέ δεν απόλαυσε την ευτυχία και την επιτυχία, σαν επαίτης και σαν παίκτης προσπάθησε να σταθεί μέσα στα θηρία που ήταν έτοιμα να τον κατασπαράξουν. Αιχμάλωτος των αδυναμιών του μετουσίωσε αυτές σε έμπνευση για να αποδράσει από τις ανείπωτες του μάχες με τον ίδιο του τον εαυτό, που τελικά τον έχανε και τον κέρδιζε. Το μόνο βέβαιο είναι πως για όλους εμάς η ανάμνηση του ήταν και είναι τα κείμενά του που "προδίδουν" τον πλούτο που ίσως ακόμα να μην έχει ολοκληρωτικά εκτιμηθεί. Αν το έγκλημα και η τιμωρία του ήταν τα χειρόγραφά του αυτή ήταν παράλληλα και η συγχώρεσή του. "Η συνείδηση της ζωής αξίζει περισσότερο από τη ζωή, η συνείδηση των νόμων της ευτυχίας αξίζει περισσότερο από την ευτυχία" Από culturenow.gr

Ο Ντοστογέφσκι είναι από τους πιο γνωστούς και αγαπητούς συγγραφείς σε παγκόσμια κλίμακα. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν διαβάσει τα έργα του που, γραμμένα πριν ενάμιση αιώνα, είναι πάντα στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος του μεγάλου αναγνωστικού κοινού -και θα εξακολουθήσουν να είναι. Το έργο του αποτελεί τον πιο καθαρό καθρέφτη μιας μεγάλης εποχής για όλο τον κόσμο και για τη Ρωσία (για τη Ρωσία είναι η εποχή του Διαφωτισμού που προηγήθηκε έναν αιώνα στην Ευρώπη) με τους κλασικούς της συγγραφείς - Πούσκιν, Γκόγκολ, Τολστόι κ.ά. Στον Ντοστογέφσκι δεν ισχύει η αρχή η ποσότητα είναι εις βάρος της ποιότητας. Υπήρξε πολυγραφότατος, και κάθε έργο του, μικρό ή μεγάλο, είναι ένα αριστούργημα. Στο Όνειρο του θείου μου σαρκάζει τις αδυναμίες των ηλικιωμένων και συμμερίζεται τα όνειρα και τις λαχτάρες των νέων με χιούμορ και συμπάθεια. Απολαύστε Το όνειρο του θείου μου! Ο Μικρός ήρωας έχει κι αυτός το μερίδιο του από την πλημμυρίδα των έργων του μεγάλου ρώσου συγγραφέα, με την τόλμη και την αγνότητα που διακρίνει τον έφηβο.

Το βιβλίο αυτό, γραμμένο το 1864, είναι το πρώτο και το πιο παράξενο από τα αριστουργήματα του Ντοστογιέβσκη και συνάμα προάγγελος όλων των έργων που ακολούθησαν. Αποτελεί την κρίσιμη καμπή γιατί προαναγγέλλει τις ηθικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες με τις οποίες θα ασχοληθεί με μνημειώδη τρόπο στο Έγκλημα και Τιμωρία, στον Ηλίθιο, στους Αδελφούς Καραμαζόβ και στους Δαιμονισμένους. Ξεφεύγοντας από τον καθιερωμένο τρόπο γραφής με τρόπους πρωτόγνωρους, αυτό το κλασικό μυθιστόρημα μάς μιλάει για την «απόδραση» από την κοινωνία και την «κάθοδο» στον υπόκοσμο -Υπόγειο- ενός Ρώσου αξιωματούχου του 19ου αιώνα. «Είμαι άρρωστος άνθρωπος... Είμαι κακός άνθρωπος», φωνάζει απεγνωσμένα ο ανώνυμος ήρωας του βιβλίου. Και από το «Υπόγειο» αναδύεται η γεμάτη πάθος εξομολόγηση ενός ανθρώπου που υποφέρει. Η χωρίς έλεος αυτή αυτοκριτική έχει αναδείξει έναν από τους μεγαλύτερους αντι-ήρωες της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας.

Ο Ντοστογιέβσκη είναι ο προφήτης που μας αποκάλυψε τις ύστατες εκείνες αλήθειες, που τις ζούμε σήμερα, βυθομέτρησε με καινούργιο τρόπο τα βάθη του ανθρώπου, εισχώρησε μέσα στο μυστήριο της ψυχής πιο βαθιά απ’ οποιονδήποτε προγενέστερό του· αλλά, πράγμα θαυμαστό, όσο κι αν πλαταίνει τη γνώση του εαυτού μας, ποτέ δε μας επιτρέπει να ξεχνάμε το ευγενικό αίσθημα της ταπεινοφροσύνης, της δαιμονικής αντίληψης της ζωής. Tο ότι γίναμε πιο συνειδητοί χάρη σ’ αυτόν, δε σημαίνει πως λυτρωθήκαμε – γίναμε ίσα ίσα πιο σκλάβοι. Mε το να ξέρει ο σύγχρονος άνθρωπος πως ο κεραυνός είναι ένα ηλεκτρικό φαινόμενο, μια τάση και μια εκκένωση ατμοσφαιρική, δε θα πει πως ο κεραυνός του κάνει λιγότερη εντύπωση από όση έκανε στους πρωτόγονους. Έτσι, και η μεγαλύτερή μας γνώση του μηχανισμού της ανθρώπινης ψυχής δε μειώνει καθόλου το σεβασμό μας για την ανθρωπότητα. O Nτοστογιέβσκη, αυτός ο αναλυτής και ανατόμος της ψυχής, που μας την αποκάλυψε ως τις ύστατες λεπτομέρειές της, μας δίνει ταυτόχρονα ένα αίσθημα του κόσμου πιο καθολικό και πιο βαθύ απ’ ό,τι μας δίνουν όλοι οι άλλοι σύγχρονοι δημιουργοί. Kανένας ποτέ δεν είχε μια πιο βαθιά γνώση του ανθρώπου· κανένας δεν ένιωσε ποτέ πιο βαθύ σεβασμό για το ασύλληπτο που δημιουργεί, για το θείο, για τον Θεό.

Νόμιζες τέλος, πως όλος αυτός ο κόσμος με τους δυνατούς ή αδύνατους κατοίκους του, και όλες εκείνες οι κατοικίες, καταφύγια δυστυχισμένων ή πολυτελή μέγαρα των ισχυρών της γης - πως όλα αυτά, μέσα στην ώρα εκείνη του δειλινού ήσαν σαν ένα φαντασμαγορικό όνειρο που θα έσβηνε σε μια στιγμή, σαν ανάλαφρος ατμός, στο μαυρογάλανο ουρανό...

Κάποια παράξενη τότε σκέψη γέμισε το μυαλό του εγκαταλελειμμένου συντρόφου του Βάσια. Ανατρίχιασε, ένα ζεστό αίμα πλημμύρισε την καρδιά του που χτυπούσε και μια δυνατή συγκίνηση, που δεν την ένιωσε ποτέ έως τότε, δυνάμωνε τ' ανάβρυσμά του.

Καταλάβαινε για πρώτη φορά όλη την αγωνία γύρω, όλη τη μελαγχολία του κόσμου, εκείνη την ιλιγγιώδη ατμόσφαιρα, θλίψη κι ευτυχία ανακατωμένη, που μέσα της είχε ναυαγήσει το μυαλό του φτωχού του φίλου.

Τα χείλη του Αρκάδη τρεμούλιασαν, τα μάτια του έκλαψαν, χλώμιασε, και την ίδια στιγμή, μισοξεχώρισε κάτι φοβερά μεγάλο και νέο...