Αντώνης Κλάψης

Το 1974 σηματοδότησε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής και την απαρχή μιας εντελώς νέας. Ο μεταβατικός χαρακτήρας του αποτυπώθηκε με τον πιο γλαφυρό τρόπο στις αντιφάσεις του. Ήταν ταυτόχρονα annus horribilis και annus mirabilis. Ολέθριο, διότι το πρώτο μισό του σημαδεύτηκε από την πιο σκοτεινή εκδοχή του δικτατορικού καθεστώτος που προκάλεσε την ανεπανόρθωτη εθνική συμφορά στην Κύπρο, η οποία με τη σειρά της οδήγησε στην κατάρρευσή του. Καταπληκτικό, διότι πάνω στα ερείπια της χούντας ανοικοδομήθηκε με σχεδόν απίστευτη ταχύτητα και οπωσδήποτε με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα η πιο επιτυχημένη εκδοχή ομαλής δημοκρατικής ζωής στο ελληνικό κράτος. Διευθετήθηκε με τρόπο αδιαμφισβήτητο και κατά συνέπεια οριστικό το χρονίζον πολιτειακό ζήτημα. Επιπλέον, τέθηκαν ξανά οι βάσεις για την ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας, στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το 1974 υπήρξε καθοριστικό και σε ένα άλλο επίπεδο. Εκείνο της διαμόρφωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Σχεδόν όλες οι αξιώσεις που εγείρει μέχρι σήμερα η Τουρκία έναντι της Ελλάδας έχουν τη ρίζα τους στο μεταίχμιο μεταξύ του 1973 και του 1974. Η τομή του 1974 αποτυπώθηκε εύγλωττα ακόμα και στην καθημερινή γλώσσα, στην οποία η διαίρεση «πριν από το 1974» και «μετά το 1974» έγινε σημείο αναφοράς, μέχρι και σήμερα.

«...Ο αιώνας που μεσολάβησε από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης συνδυάστηκε με μεγάλες δυσχέρειες: στρατιωτικά κινήματα, ανατροπές κυβερνήσεων, εναλλαγές Συνταγμάτων, εκθρονίσεις βασιλιάδων, χρεοκοπίες, πολέμους, διχασμούς. Όμως τα ακόμα πιο δύσκολα ακολούθησαν αμέσως μετά τη συμπλήρωση της εκατονταετηρίδας: στην 101η επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης ο ελληνικός στρατός βρισκόταν ανεπτυγμένος βαθιά στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας· στην 102η αυτός ο στρατός όχι μόνο είχε συντριβεί, αλλά επιπλέον σχεδόν 1.000.000 πρόσφυγες είχαν συρρεύσει στο ελληνικό κράτος...»
Το βιβλίο ανατέμνει έναν αιώνα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, με σκοπό να καταδείξει ότι οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και οι διπλωματικοί προσανατολισμοί του ελληνικού κράτους υπήρξαν δοχεία συγκοινωνούντα και, κατά συνέπεια, πεδία όχι απλώς αλληλοεπηρεαζόμενα, αλλά απολύτως αλληλεξαρτώμενα. Το αίτημα της εδαφικής επέκτασης του μικροσκοπικού ελληνικού κράτους υπήρξε σε τελική ανάλυση καθοριστικό για τη φυσιογνωμία του, για την τοποθέτησή του στο διεθνές περιβάλλον, για την ίδια την ύπαρξή του.