Μυθιστόρημα

Τ Ο «ΧΡΥΣΟΨΑΡΟ» (1929) είναι ένα μυθιστόρημα για τις ποικίλες εκδοχές της ομοερωτικής επιθυμίας, για τη ρευστότητα των έμφυλων ταυτοτήτων, αλλά και για τις ηδονές και τη μνήμη του σώματος. Σταθμός στην ομοερωτική λογοτεχνία, όπως δείχνουν και οι σύγχρονες εκδόσεις του σε ευρωπαϊκές γλώσσες, μιλά με τόλμη και απροσποίητα για τους αποκλεισμούς και τη σεξεργασία, για τις βαθύτατες ταξικές διακρίσεις και την πατριαρχική οπτική που διαχέει παντού την υποκρισία της. Το μεγάλο ταλέντο του Alec Scouffi έγκειται στη ζωντάνια με την οποία περιγράφει τον κόσμο του «Χρυσόψαρου». Μας καλεί να ακολουθήσουμε τους ήρωες στα νυχτερινά κέντρα της Μονμάρτρης και της Πιγκάλ, να αισθανθούμε την ατμόσφαιρα του πρόσκαιρου πανηγυριού, ν’ ακούσουμε τον απόηχο της τζαζ, να νιώσουμε την έξαψη των σωμάτων, αλλά και να καταδυθούμε στο σκοτάδι και στη σιωπή, να τρέξουμε μαζί με τους φευγαλέους ίσκιους, να γίνουμε μάρτυρες του εσωτερικού διχασμού προσώπων έωλων και ξεριζωμένων, που δεν είναι μόνο θύτες ή μόνο θύματα, αλλά παραδέρνουν διαρκώς σε μια αμφιθυμική κρίση, κατατρύχονται από ανεκπλήρωτα πάθη, περιδινούνται στον κρατήρα των ηδονών, σε μια φρενήρη κίνηση χωρίς δυνατότητα εξόδου.

Εννέα ιστορίες αποχαιρετισμών που συντρίβουν και αποχαιρετισμών που απελευθερώνουν, για την ευόδωση και την αποτυχία της αγάπης, για την πίστη και την προδοσία, για τις ανελέητες αναμνήσεις και για εκείνες που έχουμε συμφιλιωθεί μαζί τους, για το πώς από κάτι σωστό μπορεί να προκύψει κάτι λάθος και από ένα λάθος να γεννηθεί κάτι σωστό. Ιστορίες που περιγράφουν τα διαφορετικά στάδια της ζωής, τις ανησυχίες, τις περίπλοκες σχέσεις αντρών και γυναικών, τις ελπίδες των ανθρώπων. Στην ωριμότητά του, ο Μπέρνχαρντ Σλινκ, ο συγγραφέας του μπεστ σέλερ "Διαβάζοντας στη Χάννα", επιστρέφει με μια συλλογή διηγημάτων για την απώλεια και τα αντίο της ζωής μας που βιώνουμε κατ' επανάληψη.

Εννέα ιστορίες αποχαιρετισμών που συντρίβουν και αποχαιρετισμών που απελευθερώνουν, για την ευόδωση και την αποτυχία της αγάπης, για την πίστη και την προδοσία, για τις ανελέητες αναμνήσεις και για εκείνες που έχουμε συμφιλιωθεί μαζί τους, για το πώς από κάτι σωστό μπορεί να προκύψει κάτι λάθος και από ένα λάθος να γεννηθεί κάτι σωστό. Ιστορίες που περιγράφουν τα διαφορετικά στάδια της ζωής, τις ανησυχίες, τις περίπλοκες σχέσεις αντρών και γυναικών, τις ελπίδες των ανθρώπων.
Στην ωριμότητά του, ο Μπέρνχαρντ Σλινκ, ο συγγραφέας του μπεστ σέλερ "Διαβάζοντας στη Χάννα", επιστρέφει με μια συλλογή διηγημάτων για την απώλεια και τα αντίο της ζωής μας που βιώνουμε κατ' επανάληψη. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Ελάχιστοι συγγραφείς είναι ικανοί να γράψουν ένα βιβλίο με τέτοια λεπτότητα.» (Gunter Keil, Landshuter Zeitung)

Η πικρά σκωπτική του διάθεση, αλλά και η γνήσια τρυφερότητα απέναντι στον άνθρωπο και τα κουσούρια του, είναι πού κατατάσσει τον ρέμπελο αντιήρωα Μπεκρή Μουσταφά στο πάνθεο των Οθωμανών ευφυολόγων και καλαμπουρτζήδων, ομοτράπεζο του ιδιοφυή προπάτορά του Νασρεντίν Χότζα.
Ακούγοντας ετούτους τους πλούσιους πραματευτάδες, ο Μπεκρής σηκώνει κι εκείνος τα χέρια προς τον ουρανό και λέει:
"Βάστα γερά, Θεέ μου!... Οι έμποροι αψώσανε! Τώρα ακριβώς είν' η στιγμή για νταραβέρι. Μην κοπάσεις τη φουρτούνα και τα ταξίματα θα πέσουνε βροχή. Και μαζί μ' εμάς τους φουκαράδες, θα βγάλεις κι εσύ το κατιτίς σου..." . 

Δώδεκα ιστορίες που ισορροπούν ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, στον σαρκασμό και στο χιούμορ, στο παράδοξο και στο μαθηματικώς ευεξήγητο. Ιστορίες που εφάπτονται της μαθηματικής σκέψης η οποία διαπερνά τα συμβάντα της ζωής, τις υπόρρητες φιλοδοξίες ή τις συγκαλυμμένες προσδοκίες των ηρώων τους. Δώδεκα διηγήματα που δεν χρειάζεται να γνωρίζεις αν αυτό που περιγράφουν έχει συμβεί αλλά που σε προκαλούν να το αποδεχτείς. Έτσι, Χωρίς Απόδειξη.

Μόνο αυτοκίνητα και τρένα υπάρχουν. Μ' αυτά διασχίζουν την Ευρώπη προσπαθώντας να ξεφύγουν. Είναι κυνηγημένοι, πίσω και πέρα απ' όλα, από τους ίδιους τους τους εαυτούς τους. Στην Αθήνα και στις Βρυξέλες έχουν όλα πουληθεί κι έτσι το ταξίδι αρχίζει. Σόφια by night (ο άγγελος τα πίνει στο ίδιο τραπέζι με το διάολο)· Καρλσρούη by day (δεν έχει και διαφορά by night)· Τεργέστη δίπλα στα σκουπίδια· Λουκέρνη δίπλα στο όνειρο· Βασιλεία μέσα στις φλόγες· Όφενμπουργκ μέσα στο autobahn· Κοπεγχάγη πάνω απ' όλα, πάνω απ' το νερό... Και χιλιόμετρα, πολλά χιλιόμετρα, οι λευκές διαχωριστικές γραμμές γίνονται μια ευθεία χωρίς τέλος. Θα καταφέρουν να ελιχθούν, αλλά για να ξεφύγεις, πρέπει να υπάρχει και ο τόπος της τελικής διαφυγής: η dreamland. Υπάρχει τέτοιο μέρος στην πραγματικότητα; Πώς να το περιγράψεις σε ποια γλώσσα; Κι αν υπάρχει το μέρος και δεν υπάρχει η γλώσσα;

"Αγαπούσα παράφορα την Κόμισσα ντε... Ήμουν είκοσι χρόνων, ήμουν άπειρος, με απατούσε, θύμωσα, με εγκατέλειψε... Ήμουν άπειρος, την επιθύμησα πάλι, ήμουν είκοσι χρόνων, με συγχώρησε. Είκοσι χρόνων, άπειρος, με απατούσε διαρκώς και δεν με εγκατέλειπε πια. Πίστευα ότι ήμουν ο εραστής των εραστών, ο πληρέστερος των ανδρών." Ο Μίλαν Κούντερα, στο έργο του "Η τέχνη του μυθιστορήματος", θεωρεί ότι το μυθιστόρημα του Βιβάν Ντενόν "ξεκινάει με την ωραιότερη παράγραφο της γαλλικής μυθιστορίας". Η αρχή του "Χωρίς επαύριον" επιβάλλεται ως αριστούργημα ύφους και ειρωνείας. Οι προτάσεις είναι σύντομες και περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα. Καμία συνδετική λέξη δεν επιβαρύνει το κείμενο. Οι λιμπερτίνοι φαίνεται πως ξέρουν να προσπερνούν τους διακοσμητικούς συνδέσμους, όπως ακριβώς και τα συναισθήματα. Ο έρωτας περιορίζεται σε επιθυμία και η ευπρέπεια σε κώδικα καλής συμπεριφοράς. Η γλώσσα τέλεια, εξαγνισμένη από τον πεσιμισμό των κλασικών ηθικολόγων, έχει την ακρίβεια νυστεριού. Πρόκειται για την αφήγηση μιας ερωτικής νύχτας μετά το θέατρο στο περίπτερο μιας κόμισσας που εκμαυλίζει έναν νέο ιππότη. Μια νύχτα σαν διαδρομή σε τρία στάδια: στην αρχή, κάνουν περίπατο στο πάρκο· ύστερα, κάνουν έρωτα στο περίπτερο· τέλος, συνεχίζουν ν' αγαπιούνται σ' ένα μυστικό δωμάτιο του πύργου. Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1777 ανωνύμως, ακολούθησαν διάφορες εκδόσεις με παραλλαγές από αγνώστους, και επανεκδόθηκε το 1812. Θεωρείται από τα αριστουργήματα της ερωτικής λογοτεχνίας του γαλλικού 18ου αιώνα, δίπλα στις "Επικίνδυνες σχέσεις" του Λακλό. Η έκδοση περιέχει την εκδοχή του 1777 και του 1812, εκτενή πρόλογο ("Η τέχνη του έρωτα και ο έρωτας για την τέχνη") και εισαγωγή, το περίφημο κείμενο του Ανατόλ Φρανς "Ο βαρόνος Ντενόν", αναλυτικό χρονολόγιο και σχέδια του συγγραφέα. "Απορείτε: πού, σ' όλον αυτό τον τόσο οργανωμένο, σηματοδοτημένο, ιχνηλατημένο, υπολογισμένο, μετρημένο χώρο, πού υπάρχει περιθώριο για αυθορμητισμό, για "τρέλα", πού είναι το παραλήρημα, πού είναι η τύφλωση του πόθου, ο "τρελός έρως" που λάτρεψαν οι υπερρεαλιστές, πού είναι η αυταπάρνηση; Πού είναι όλες εκείνες οι ιδιότητες του παραλογισμού που διαμόρφωσαν την ιδέα μας για τον έρωτα; Εδώ δεν έχουν καμιά δουλειά, όχι. Διότι η μαντάμ ντε Τ. είναι βασίλισσα της λογικής. Όχι της ανελέητης λογικής της μαρκησίας ντε Μερτέιγ [στις "Επικίνδυνες σχέσεις" του Λακλό], αλλά μιας γλυκιάς και τρυφερής λογικής, μιας λογικής που υπέρτατη αποστολή της είναι να προστατεύει τον έρωτα. Τη βλέπω να οδηγεί τον ιππότη μες στη φεγγαρόφωτη νύχτα. Τώρα σταματάει και του δείχνει το περίγραμμα μιας στέγης που διαγράφεται μπροστά τους στο ημίφως. [...] Τα πάντα είναι κανονισμένα, κατασκευασμένα, τεχνητά, τα πάντα είναι σκηνοθετημένα, τίποτα δεν είναι ειλικρινές, ή, για να το πούμε αλλιώς, τα πάντα είναι τέχνη· σ' αυτή την περίπτωση: τέχνη να παρατείνεις την αγωνία, κι ακόμα καλύτερα, τέχνη να μένεις όσο το δυνατόν περισσότερο σε κατάσταση ερεθισμού". Μίλαν Κούντερα, "Η βραδύτητα", Εστία 1996

Πάνω σε έναν καβγά με τη μητέρα του, ο 23χρονος Διονύσης αυτοπυροβολείται. Επιζεί, αλλά το μισό του πρόσωπο έχει διαλυθεί. Θα ζήσει στη σκιά, χωρίς μύτη, στόμα, μάγουλα, με μόνη συντροφιά τους γονείς του. Δυσκολεύεται να φάει και να μιλήσει και για αρκετό καιρό ζει μέσα στα σόσιαλ μίντια, κρυμμένος πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του. Ώσπου ένα βράδυ τον βρίσκει η ελπίδα, μια γιατρός τού στέλνει υλικό για την εγχείρηση που θα τον σώσει — μεταμόσχευση προσώπου. Μπορεί όμως το πρόσωπο ενός άλλου να σου δώσει πίσω τα χαμένα χρόνια;

Χωρίς πυξίδα, με έλλειψη προσανατολισμού, με συνεχείς διαμάχες ανάμεσα στον κατακερματισμό και τη συνοχή – αυτή είναι η καθημερινότητα του μικρόκοσμου μιας αριστερής εφημερίδας. Στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα η Ευρώπη είναι σε νευρικό κλονισμό. Η οικονομική κρίση, η πανδημία, οι πολιτικές εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα ελληνοτουρκικά, το μεταναστευτικό, όλα αυτά επηρεάζουν τις ανθρώπινες και συναδελφικές σχέσεις του μοναχικού Μορφίδη, της δραστήριας Νίκης, του παλαιοκομματικού Μπάρκα, του ισορροπιστή Πάλλη, του αντιεξουσιαστή Θοδωρή, του ανήσυχου Ανδρέα. Οι ίδιοι μέσα από τις σχέσεις τους εξελίσσονται και αναμορφώνονται. Σε αυτή την ταραγμένη περίοδο, περνώντας μέσα από προσωπικές ανατροπές και ζώντας στα απόνερα των πολιτικών ανακατατάξεων, οι ήρωες του βιβλίου ασυναίσθητα μεταπλάθονται και γλυκόπικρα ωριμάζουν. Η Νίκη άδειαζε το πλυντήριο πιάτων και έβλεπε τώρα πεντακάθαρα ότι από τα φοιτητικά της χρόνια οι παρέες της περνούσαν μέσα απ’ το πρίσμα της πολιτικής. Αφού τα πάντα είναι πολιτική, πώς αλλιώς να γίνει, αναρωτιόταν βάζοντας τα μαχαιροπίρουνα στη θέση τους. Θέλει και ρώτημα; Μπορείς να κάνεις χωριό με ανθρώπους που έχουν συμπεριφορά αποκλίνουσα απ’ τη δική σου σε θεμελιώδη ζητήματα – στην κοινωνική ηθική, την οργάνωση της κοινωνίας, της χώρας, στην αγωγή του πολίτη; Δεν γίνεται! Παρέα κάνεις με πολλούς, αλλά η φιλία είναι άλλο πράγμα. Φιλία σημαίνει δέσμευση, αφοσίωση, έγνοια, η φιλία σού προσφέρει μια ψυχική παρηγοριά, μια διανοητική εγρήγορση, μια συναισθηματική πληρότητα. Και οι φίλοι ξεκινούν από τις ίδιες βάσεις και χτίζουν μαζί τη σκέψη τους, συμπληρώνοντας ή και προκαλώντας ο ένας τον άλλο.

Τίποτε πια δε μου προξενούσε έκπληξη: τα ονόματα των δικών του τα ξεστόμιζε λες και ήταν παλιοί μου φίλοι, ανακάτευε χώρες, κινήματα και καπνιστές ρέγγες με την ίδια ευκολία που περνούσε από το ένα τσιγάρο στο άλλο -χωρίς να αφήνει περιθώρια για ερωτήσεις- και έσμιγε στην ίδια ιστορία το ροκφόρ με τον εξπρεσιονισμό, τον καπνιστό σολωμό με τον Μπακούνιν, το μπωζολέ με την τριλογία του Τσίρκα, και την Πάτμο με το Γκούμπιο. Στα μεσοδιαστήματα βέβαια κατέβαζε τις γουλιές του - περιεκτικότητα σε αλκοόλ σαράντα τοίς εκατό κατ ελάχιστον.