Μυθιστόρημα

Όταν δημοσιεύτηκε το βιβλίο, το 1949, και λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του από φυματίωση, ο
Όργουελ χρειάστηκε να το υπερασπιστεί στο αριστερό κοινό του ως εξής: «Το πρόσφατο μυθιστόρημά
μου ΔΕΝ επιτίθεται στον σοσιαλισμό ή στο Βρετανικό Εργατικό Κόμμα (του οποίου είμαι υποστηρικτής),
αλλά αναδεικνύει τις διαστροφές στις οποίες υπόκειται μια συγκεντρωτική οικονομία και οι οποίες έχουν
εν μέρει πραγματοποιηθεί στον κομμουνισμό και τον φασισμό». […]
Η εφιαλτική ατμόσφαιρα της πολιτικής καχυποψίας, της παρακολούθησης και του φόβου, που εκφράζεται στο Πεθαίνοντας στην Καταλωνία, είναι αναγνωρίσιμο χαρακτηριστικό και του 1984, και δεν
σχετίζεται τόσο με τους φασίστες όσο με τους σταλινικούς και την προσπάθειά τους να καταπνίξουν
όσους τους αντιστέκονταν. Τελικά, όπως παρατηρεί ο βιογράφος του Όργουελ, Μπέρναρντ Κρικ, η εμπειρία της Ισπανίας ήταν αυτή που τον έπεισε ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα δούλευε ενάντια στην επανάσταση και ότι ανάμεσα στον σταλινισμό και τον φασισμό υπάρχουν οι ομοιότητες που υπονοούνται
στα δύο γνωστότερα σήμερα έργα του, τη Φάρμα των Ζώων (1944) και το 1984 (ο τίτλος προκύπτει από
την αντιστροφή των δύο τελευταίων ψηφίων της χρονιάς που γράφεται το έργο, το 1948).
H δυσπιστία που ακολουθεί τον Όργουελ στον χώρο της αριστερής διανόησης (συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής) σχετίζεται με την εκ μέρους του διαπίστωση αυτής της ομοιότητας, σε συνδυασμό με ένα άλλο στοιχείο που έχει αποδοθεί στο 1984: την απουσία κάθε ορίζοντα πολιτικής ελπίδας
που θα λειτουργούσε ως αντίβαρο στον εφιαλτικό κόσμο του κειμένου. Η απουσία αυτή θεωρήθηκε μάλιστα υπεύθυνη για την ιδεολογική οικειοποίηση του μυθιστορήματος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ενάντια στον σοσιαλισμό γενικά, με στόχο την υπεράσπιση του καπιταλισμού ως μοναδικής ηθικής αντιπρότασης στον ολοκληρωτισμό

«Με λένε Γουινόνα». Έτσι αρχίζει την ιστορία της η νεαρή Ινδιάνα στα Χίλια φεγγάρια. «Παλιά μ’ έλεγαν Οτζιντζίντκα, που θα πει τριαντάφυλλο. Ο Τόμας ΜακΝάλτι έκανε μεγάλες προσπάθειες να το προφέρει αυτό το όνομα, μα δεν τα κατάφερνε, κι έτσι μου ’δωσε το όνομα της πεθαμένης ξαδέρφης μου, επειδή του ερχόταν πιο εύκολα στο στόμα. Γουινόνα θα πει πρωτότοκη. Εγώ δεν ήμουνα πρωτότοκη». Η Γουινόνα γλιτώνει από τη σφαγή της φυλής της, και υιοθετημένη από τον Τζον Κόουλ και τον Τόμας ΜακΝάλτι μεγαλώνει στο χάος της μετεμφυλιακής Αμερικής. Το φτωχό αγρόκτημα έξω από το Πάρις του Τενεσί μοιάζει με ουτοπικό καταφύγιο σ’ έναν κόσμο που ακόμα σφαδάζει πιασμένος στις δίνες του πολέμου.

Ο Γκονσάλο είναι ένας «κακός ποιητής» που ονειρεύεται μια μέρα να γίνει αληθινός ποιητής, αλλά κι ένας πατριός που συμπεριφέρεται σαν να είναι ο βιολογικός πατέρας του Βισέντε, ενός αγοριού εθισμένου στις γατοτροφές. Χρόνια αργότερα, ο Βισέντε αρνείται να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο γιατί το όνειρό του είναι να γίνει κι αυτός ποιητής, παρά τις συμβουλές της Κάρλας, της περήφανης και μοναχικής του μητέρας, και του Λεόν, ενός μέτριου πατέρα που έχει αφοσιωθεί στη συλλογή του από μινιατούρες αυτοκινήτων. Ο ισχυρός μύθος της χιλιανής ποίησης (όπως σημειώνει ένας χαρακτήρας του βιβλίου, «οι Χιλιανοί, σύμφωνα με την Σουηδική Ακαδημία, είναι δις παγκόσμιοι πρωταθλητές της ποίησης») τίθεται υπό αμφισβήτηση από την Πρου, μιαν αμερικανίδα δημοσιογράφο που εμπλέκεται τυχαία σε μια πολυπληθή και σπαρταριστή κοινότητα λογοτεχνικών ηρώων και καμποτίνων. Ο Χιλιανός ποιητής πραγματεύεται τα πάνω και τα κάτω του έρωτα και της οικογένειας (επίμονο μοτίβο στις μυθοπλασίες του Zambra), την πάντα παρούσα δυσπιστία στους θεσμούς και την εξουσία, την εμπειρία της συγγραφής και της ανάγνωσης σ’ έναν κόσμο εχθρικό που μοιάζει να καταρρέει.

Κουμπί, κούτελο, τάφος, Βράχος ασκήσεις για δυνατούς λύτες. Ήταν όντως αινίγματα ή ο άγριος θάνατος την είχε κλονίσει τόσο που έχανε το νόημα του τετέλεσται και το μέτρο των τετελεσμένων; Άγγιξε το άσπρο πουκάμισο του Στέλιου, άπλυτο από το καλοκαίρι. Μύρισε λαίμαργα τις κιτρινίλες του ιδρώτα του στις μασχάλες, φίλησε τον γιακά σαν να φιλούσε τον λαιμό του. Εσένα, δεν έχω σκοπό να σε μπουγαδιάσω, ψιθύρισε κι αμέσως μετά κόλλησε στον καθρέφτη. Λαχταρούσε να βρει κατάφατσα εκεί το πρόσωπο του άντρα της, να δει τα ματόκλαδά του να παίζουν, τις φλέβες του λαιμού να φουσκώνουν και να ξεφουσκώνουν ολοζώντανες. Θα ακουμπούσε τα δάχτυλά της στο κεφάλι του, θα μετρούσε σωστά το πλάτος του μετώπου, την απόσταση από τα φρύδια ως τις ρίζες των μαλλιών του. Περίμενε, περίμενε, στο τζάμι υπήρχε μόνο το σπασμένο μούτρο της και το θολωμένο βλέμμα της. Αυτή, η Πηγή Βογιατζή, αυτή που διάβαζε τα μάτια των άλλων, καρφώθηκε εκεί για είκοσι λεπτά και δεν μπορούσε να διαβάσει τα δικά της. Ένιωσε το στήθος και το κεφάλι της να καίνε την ίδια στιγμή που τα πόδια της είχαν ολότελα ξυλιάσει, άλλος άνθρωπος από τη μέση και πάνω, άλλος από τη μέση και κάτω. Έκλεισε τα μάτια και ψιθύρισε πέντε λέξεις κοφτά. Δεν ξέρω πού να είμαι.

Για όποιον ξέρει να διαβάζει Ιστορία, το έγκλημα -τατουάζ χτυπημένο σε κλειστά βλέφαρα- αποκαλύπτεται στους επερχόμενους μόνο όταν τα μάτια του θύτη σφαλίσουν. Και για όποιον δεν φοβάται να διαβάσει τη Μοίρα, θεός και άνθρωπος πεθαίνουν στο όνομα της αγάπης μαχαιρώνοντας ο ένας τον άλλον πισώπλατα...Τ' απογεύματα (όταν δεν βρέχει ή δεν κάνει πολύ κρύο) ανεβαίνει στο Λυκαβηττό. Κάθεται μόνος, σαν το βοσκό Σοτιμίδη, σε μιαν ασήμαντη άκρη του λόφου -έτη φωτός από το κέντρο του κόσμου που ονειρευόταν να κατακτήσει κάποτε-, παρατηρεί την πόλη του μηρυκάζοντας τον ίδιο μονόλογο, αναμασώντας τις ίδιες αναμνήσεις, σκηνοθετεί την ίδια παράσταση με πρωταγωνιστές φαντάσματα και σκηνικό το ηλιοβασίλεμα... Ένας Αληθεινός αιρετικός. Και όταν γράφει.Ένα καταιγιστικό μυθιστόρημα όπου εναλλάσσονται η ποίηση κι η ομορφιά της ζωής με τον απόλυτο κυνισμό, ο έρωτας με τον έρωτα σ' όλα τα ντεσιμπέλ και τις αποχρώσεις, μπίζνες, απάτες κι αυταπάτες, μεγάλες αλήθειες και ψέματα, λευκή και μαύρη μαγεία, λευκές, σοκολατένιες και μαύρες γυναίκες, η αθωότητα με φρικαλεότητες.

Ο Κα, εξόριστος στη Γερµανία Τούρκος ποιητής, επιστρέφει στην πατρίδα του για να ταξιδέψει σε µια αποµακρυσµένη πόλη κοντά στα σύνορα µε την Αρµενία, το Καρς. Σκοπός του είναι η πραγµατοποίηση µιας δηµοσιογραφικής έρευνας για τις µαζικές αυτοκτονίες κοριτσιών που τους απαγορεύεται να φορούν την ισλαµική µαντίλα. Στο Καρς όµως τον οδηγούν επίσης οι αναµνήσεις του για τη λαµπερή Ιπέκ, την προσφάτως διαζευγµένη παλιά του συµφοιτήτρια. Εν µέσω διαρκούς χιονόπτωσης και καθολικής καχυποψίας, ο Κα θα βρεθεί στο επίκεντρο της σύγκρουσης των ισλαµιστών µε το κεµαλικό κατεστηµένο και θα µπει στο στόχαστρο του πρώην συζύγου της Ιπέκ, ενός τροµοκράτη και άλλων.

Η ζωή της Πέτρα Μάροβα κυλά μονότονα: βρίσκεται σε συνεχή κόντρα με την έφηβη κόρη της, εργάζεται σε μια δουλειά που δεν την ενδιαφέρει και εραστής δεν υπάρχει στη ζωή της. Όλα αλλάζουν ξαφνικά με τη «βελούδινη επανάσταση», όταν επιστρέφει από το εξωτερικό ο πρώην εραστής της, καθηγητής Βίκτορ Κραλ, που σκοπεύει να γίνει οικονομικός σύμβουλος του νέου καθεστώτος. Όμως το όνομα του Κραλ βρίσκεται στους καταλόγους των συνεργατών των μυστικών υπηρεσιών, και η Μάροβα προσπαθεί να ξεδιαλύνει την αλήθεια. Στην προσπάθειά της αυτή θα συναντήσει δύο άλλους άντρες, έναν επίσης πρώην εραστή της και ένα νεαρό που θα τη συγκινήσει ερωτικά.

Mια εξαιρετική ιστορία από τη «μεταβελούδινη» Πράγα που περιγράφει με μοναδικό τρόπο (και αρκετό χιούμορ) το πέρασμα από τον «υπαρκτό» σοσιαλισμό στο καπιταλιστικό καθεστώς, και το πώς οι χθεσινοί δραπέτες του μαρξισμού «μεταλλάσσονται» σε καπιταλιστές χωρίς ηθικούς ενδοιασμούς και, μερικές φορές, σε απλούς πολιτικούς σαλταδόρους.

Ένα αληθινό ταξίδι στο χρόνο, μια γιορτή της φαντασίας και των αισθήσεων. Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, ο Μεγάλος Βεζίρης του Ιμπραήμ και η σύζυγος του Χιουρρέμ, η Σουλτάνα, αν και ιστορικά πρόσωπα τα νιώθουμε πολύ κοντά μας, έτσι όπως αναπλάθει τις ζωές τους η συγγραφέας, παρά τα πεντακόσια χρόνια που μας χωρίζουν. Ο Ιμπραήμ και η Χιουρρέμ ήταν ξεριζωμένοι από τη χώρα και τη γλώσσα τους, από τη θρησκεία τους, από τη χαρά της ζωής. Μετά την αρπαγή τους, την ύπαρξή τους θα σημαδέψει η απώλεια, ο χωρισμός, η χαμένη αγάπη, τα ανομολόγητα πάθη, η σιωπηρή εξέγερση που πυρπολεί τα όνειρά τους, βίαιη και κόκκινη σαν τα μαλλιά τους. Όλα σ' αυτό το υπέροχο βιβλίο ανακαλούν τη φωτιά και το νερό, τα όνειρα ενός ανεκπλήρωτου έρωτα, τις απόπειρες απόδρασης. Διεισδύοντας σ' αυτό τον παράξενο και συγκλονιστικό ποιητικό κόσμο, θυμάται κανείς εκείνους τους άλλους έγκλειστους της αιωνιότητας -έγκλειστους του πόθου, της μοναξιάς, των τειχών και της παράδοσης-, τον Τριστάνο, την Ιζόλδη και τον βασιλιά Μάρκο.

Στις 12 Απριλίου 1945, περίπου τριάμισι χρόνια από την είσοδο των Αμερικανών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ρούζβελτ πεθαίνει. Ο Χάρι Τρούμαν, ο οποίος τον διαδέχεται, δεν γνωρίζει καν την ύπαρξη του Σχεδίου Μανχάταν για την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας. Με ρυθμό κατασκοπικού θρίλερ, ξεδιπλώνεται η πληρέστερη αποτύπωση μιας από τις πιο σημαντικές στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Οι βραβευμένοι δημοσιογράφοι Chris Wallace και Mitch Weiss δεν αρκούνται στην περιγραφή των βομβαρδισμών και του ολέθρου που προκάλεσαν, αλλά εστιάζουν στις αντιπαραθέσεις και τους ηθικούς και άλλους ενδοιασμούς της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας και στους προβληματισμούς των μελών της επιστημονικής κοινότητας. Ταυτόχρονα, φωτίζουν τα γεγονότα από την οπτική γωνία όσων πρωταγωνίστησαν στη λήψη και την εκτέλεση της σχετικής απόφασης, ενώ με αμεσότητα και ευαισθησία παρουσιάζουν το χρονικό της ζωής των απλών αμερικανών και ιαπώνων πολιτών τον καιρό του πολέμου: από τα «Calutron girls» στο Όουκ Ριτζ του Τενεσί ως τη δεκάχρονη Χιντέκο Ταμούρα που επιζεί στη Χιροσίμα αλλά χάνει τη μητέρα της και αργότερα μεταναστεύει στις ΗΠΑ, καθώς και τους αμερικανούς στρατιώτες που μάχονταν στον Ειρηνικό, περιμένοντας με φόβο τη διαταγή για μια πιθανή εισβολή στην Ιαπωνία.