Essais & Culture

Η δεκαετία ξεκίνησε την 01.01.2011 γιατί στην Ιστορία δεν υπήρξε ποτέ έτος μηδέν. Μια δεκαετία που μπήκε με τον Γιώργο Παπανδρέου να έχει μόλις γυρίσει από το Καστελλόριζο και κατέληξε με τον κορονοϊό να έχει γυρίσει μόλις από την Κίνα. Από τα μνημόνια και τους Αγανακτισμένους, το δημοψήφισμα και τα capital controls, στη διακυνέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, το Μακεδονικό και τη πανδημία του κορονοϊού, η πρωτοποριακή ηλεκτρονική εφημερίδα Το Κουλούρι παρουσιάζει τα κορυφαία γεγονότα των τελευταίων χρόνων σε ένα βιβλίο που θα συζητηθεί.

Οι σελίδες αυτού του βιβλίου συνιστούν ένα "επιστημονικό ζάπινγκ" στην ιστορία της ιδιωτικής τηλεόρασης. Δελτία ειδήσεων, εκπομπές δημοσιογραφικής έρευνας, ριάλιτι σόου, Κάραλη, Λαζόπουλος, Ράδιο Αρβύλα, Κορομηλά, Μενεγάκη, Στεφανίδου, Μικρούτσικος, Πάνια, Αυθαίρετοι, Απαράδεκτοι, Και οι παντρεμένοι έχουν ψυχή, Παρά πέντε, Ευτυχισμένοι Μαζί, Το Σόι Σου, Χάι Ροκ, Αίθουσα του θρόνου, το 10, το Νησί, Φώσκολος, Δαλιανίδης, Κοκκινόπουλος, Παπακαλιάτης και πολλά ακόμη εμβληματικά πρόσωπα και εκπομπές που σφράγισαν την τηλεοπτική πραγματικότητα των τελευταίων τριών δεκαετιών μπαίνουν για πρώτη φορά σε έναν πολυπρισματικό ερευνητικό φακό. Το συλλογικό αυτό βιβλίο επιχειρεί να ανοίξει το "κουτί", εκείνη την τηλεόραση που, τόσο από την έρευνα όσο και από την κριτική, σχολιάστηκε υποτιμητικά. Τόσο το ενημερωτικό όσο και το ψυχαγωγικό μέρος της ιδιωτικής τηλεόρασης από το 1989 και ύστερα απεικονίζει και διαμορφώνει νοοτροπίες και πρακτικές της ελληνικής κοινωνίας. Άλλοτε εντείνει τις πιο πλουραλιστικές, σύγχρονες και δημοκρατικές τάσεις της, άλλοτε τις πιο συσκοτιστικές, αντιδραστικές και αναχρονιστικές. Πολλές φορές αυτές οι τάσεις συνυπάρχουν στο ίδιο κανάλι, στην ίδια εκπομπή, στο ίδιο πρόσωπο. Το "κουτί" της ιδιωτικής τηλεόρασης ανοίγει, όχι μόνο για να ειπωθεί μια ιστορία του μέσου αλλά και για να αναδειχθεί ο εσωτερικός δυϊσμός της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Για να κοιτάξουμε, κριτικά αλλά όχι αποδοκιμαστικά, τον καθρέφτη της σύγχρονης κοινωνικής μας ιστορίας.

Σε αυτό το βιβλίο, βλέπουμε πώς κινείται η Ψυχολογία, μοιραία κι αναπόφευκτα, προς μια ολοένα βαθύτερη εξερεύνηση των βιολογικών συνόρων. Βλέπουμε πώς οι αδέξιες τομές του Μονίζ μετατράπηκαν ή, ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός, μεταμορφώθηκαν στην αποστειρωμένη, αναίμακτη χειρουργική επέμβαση που ονομάζεται προσαγωγιοτομή. Ακούμε για τις εσωτερικές διεργασίες του νευρώνα και πως τα γονίδια κωδικοποιούν πρωτεΐνες που δημιουργούν εκείνα τα γαλάζια μάτια, εκείνη τη μνήμη. …

Στο "Κρυφό ηµερολόγιο του Χίτλερ" ο Χάρης Βλαβιανός ανασυνθέτει µε αριστοτεχνικό τρόπο την περίοδο του εγκλεισµού του Χίτλερ στη φυλακή (1923-1924) µετά το αποτυχηµένο "Πραξικόπηµα της Mπιραρίας" και ταυτόχρονα σκιαγραφεί την προσωπικότητα του ανθρώπου που έµελλε να αφήσει την αιµοσταγή σφραγίδα του στον 20ό αιώνα. Γραµµένο σε ηµερολογιακή µορφή, συνδυάζοντας τη µυθοπλασία µε την ιστορική τεκµηρίωση, το βιβλίο παρουσιάζει έναν συναισθηµατικά ανάπηρο, πνευµατικά ρηχό και εγωπαθή άνθρωπο να εξελίσσεται σε έναν απίθανο µνηστήρα της εξουσίας, την οποία επιµένει να κατακτήσει και µέσω των γραπτών του, αφού στη φυλακή συγγράφει τον πρώτο τόµο του διαβόητου µανιφέστου του Ο Αγών µου. Πάθη, φοβίες, µίση, εµµονές, συµπλέγµατα υφαίνουν τον ιστό των νοσηρών ιδεοληψιών του Χίτλερ, οι οποίες λίγα χρόνια αργότερα θα υλοποιηθούν στο σφαγείο του πολεµικού µετώπου και στα κρεµατόρια. Ο Βλαβιανός, µε την ακρίβεια του ιστορικού και τη διορατικότητα του συγγραφέα, µας δίνει ένα συναρπαστικό βιβλίο που µας βοηθάει να κατανοήσουµε πώς ένας δηµαγωγός, εξαπολύοντας µια ρητορική του µίσους, κατάφερε να αναρριχηθεί στην εξουσία και σαγηνεύοντας εκατοµµύρια ανθρώπους να τους οδηγήσει στην άβυσσο.

Το δοκίμιο αυτό είχε ολοκληρωθεί, σε μεγαλύτερη έκταση και μέσα σε ευρύτερη συνθετική τοποθέτηση, πριν από αρκετό καιρό. Λόγοι περιστασιακοί -περίοδος Χούντας κλπ.- δεν επέτρεψαν τότε την δημοσίευσή του. Μια εντελώς συνοπτική παρουσίαση της κεντρικής ιδέας του είχε δει το φως το 1974 στον 10ο τόμο της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών (σ. 366-7) την οποία μπορεί ο αναγνώστης να αναζητήσει τώρα στο τέλος του δοκιμίου.

Αν έχετε αισθανθεί ποτέ ότι σας κυριεύει η βασανιστική ανάγκη να ανταγωνίζεστε για περισσότερα ή να είστε οι καλύτεροι, το βιβλίο αυτό είναι για εσάς: θα ανακαλύψετε τι πραγματικά μάς ωθεί στην τελειομανία, τις επιπτώσεις της στο πώς μαθαίνουμε, εργαζόμαστε, μεγαλώνουμε τα παιδιά μας και καταλαβαίνουμε εμάς και τους άλλους. Βασισμένο σε παραπάνω από μία δεκαετία έρευνας και γεμάτο αληθινές ιστορίες, το επίκαιρο αυτό βιβλίο αποκαλύπτει πώς το κυνήγι της τελειότητας επιδρά στην υγεία μας και την ψυχολογική μας κατάσταση και προσφέρει πρακτικές τεχνικές και πολιτικές προτάσεις που θα μας βοηθήσουν να σπάσουμε τα δεσμά.

Ας αντισταθούμε στην πίεση να είμαστε τέλειοι, απολαμβάνοντας τις χαρές της ατέλειας!

«Καθώς γράφω, βαθιά πολιτισμένοι άνθρωποι πετούν από πάνω μου, προσπαθώντας να με σκοτώσουν». Έτσι αρχίζει το εκτενές δοκίμιο του Τζορτζ Όργουελ, υπηρετώντας διπλό ρόλο καθώς μας βάζει και στο κλίμα των αρχών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στο λογοτεχνικό ύφος του συγγραφέα, με την αμεσότητα, την καρτερία και το λεπτεπίλεπτο χιούμορ. Είναι οι βομβαρδισμοί του Λονδίνου από τα γερμανικά αεροπλάνα ενώ ο ναζισμός απλώνεται στην Ευρώπη, απειλώντας ολόκληρο τον κόσμο, μαζί και την αγγλική ψυχή. Σ’ αυτό το κατ’ εξοχήν πολιτικό κείμενο που δημοσιεύτηκε λίγες εβδομάδες πριν να εισβάλουν τα ναζιστικά στρατεύματα στην ΕΣΣΔ, ο Όργουελ αναλύει τις έννοιες του εθνικισμού και του πατριωτισμού, αναζητώντας συγχρόνως διεξόδους «οικουμενικότητας». Το Λιοντάρι και ο Μονόκερως είναι ένα μεγάλο μάθημα πολιτικής σκέψης.

- Ένα επεισόδιο από τη ζωή του Μαρέν Μαραί - Ένας νεαρός Μακεδόνας (Ο Αριστοτέλης) αποβιβάζεται στο λιμάνι του Πειραιά - Το τελευταίο μάθημα μουσικής του Τσενγκ Λιεν Το "Μάθημα μουσικής" του Πασκάλ Κινιάρ κινείται ανάμεσα στο μυθιστόρημα και το δοκίμιο, αναζητώντας την χαμένη ηχητική πατρίδα μας. Γιατί υπάρχουν τόσο λίγες γυναίκες που γράφουν μουσική; αναρωτιέται ο Κινιάρ. Ίσως επειδή τα αγόρια στην εφηβεία αναγκάζονται να αλλάξουν δέρμα σαν το φίδι, να χάσουν τη φωνή τους, μαζί και την παιδικότητά τους. Το "σπάσιμο" της φωνής, η απώλεια των σοπράνο τόνων του παιδιού, δημιουργούν ένα κενό και μια ανάγκη επιστροφής όχι μόνο στον οικείο ήχο αλλά και στα συναισθήματα που κρύβονται μέσα του. Κι αναπαράγουν - ή έστω προσπαθούν - τον ήχο αυτό, που εμπεριέχει το παιδί και τη μητέρα, αντικαθιστώντας τη φωνή τους με όργανα μουσικά. Και μετατρέπονται σε ανθρώπινα πλάσματα με δύο φωνές. Το μάθημα μουσικής είναι ένα βιβλίο που αναμειγνύει συνέχεια τη γνώση και την απόλαυση.

"Το Μανιφέστο της χαρούμενης παιδικής ηλικίας" είναι μια συναρπαστική ματιά στην παιδική ηλικία της εποχής μας και στο πώς μεγαλώνουμε μια γενιά από κουρασμένα παιδιά - φορτωμένα με υποχρεώσεις και στόχους. Εδώ και πολλές γενιές, η ανατροφή των παιδιών έμοιαζε αρκετά απλή υπόθεση: πήγαιναν στο σχολείο μερικές ώρες την ημέρα, ασχολούνταν με τον αθλητισμό και τα χόμπι τους και τον υπόλοιπο χρόνο έπαιζαν ή, πολύ απλά, ονειρεύονταν... Αυτή η προσέγγιση έχει πλέον αλλάξει: τα παιδιά μας έχουν λιγότερο ελεύθερο χρόνο, είναι πιο ευαίσθητα, πιεσμένα και λιγότερο χαρούμενα. Πολλές φορές, κάτω από ένα πιεστικό πρόγραμμα κρύβονται οι υπερβολικές γονεϊκές προσδοκίες. Αν αφήσουμε τα παιδιά μας να ανακαλύψουν ποια είναι, αντί να τους επιβάλλουμε να γίνουν όπως εμείς θέλουμε να είναι, αν δεν πιέζουμε τα πράγματα και αποδεχτούμε πως η πιο σημαντική γνώση και εμπειρία συχνά δεν αποτιμώνται με ένα καλό βιογραφικό, τότε ίσως τα παιδιά μας μπορέσουν να απολαύσουν πραγματικά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Εξετάζοντας τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες και παίρνοντας συνεντεύξεις από ειδικούς και οικογένειες σε όλο τον κόσμο, ο Καρλ Ονορέ αποδεικνύει πως η ανατροφή των παιδιών μας δεν χρειάζεται να μοιάζει με αγώνα ταχύτητας. Το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα ακόμη εγχειρίδιο για γονείς, αλλά ένα κάλεσμα για κινητοποίηση: οφείλουμε να κάνουμε κάτι καλύτερο για τα παιδιά μας.

Όσο ο Φαλλός και η φαλλική απόλαυση βρίσκονται στο κέντρο της ψυχοσεξουαλικής μας διαμόρφωσης, έχουμε μόνο τη συνεχή αναπαραγωγή και επανάληψη του ίδιου – δε μπορούμε να βγούμε από την Ιστορία (His-Story). Χρειάζεται επειγόντως να αποδράσουμε σε ένα Άλλο ψυχοσεξουαλικό μοντέλο οργάνωσης του φύλου και της επιθυμίας μας που να βασίζεται στο Πραγματικό – δηλαδή όχι στον Φαλλό. O Φαλλός είναι μια απάτη. Το Πραγματικό που ψάχνουμε έχει έμφυλη σφραγίδα και όνομα· είναι το Θηλυκό, και είναι ήδη εδώ: Η θηλυκοποίηση είναι ο δρόμος του και η φανέρωσή του.