Grèce

Ποιά είναι η δική μας αντίδραση απέναντι στην αρχαία τραγωδία; [...] Ο Ναπολέων είχε πει στον Γκαίτε πως ό,τι ήταν το πεπρωμένο για τον αρχαίο κόσμο ήταν η πολιτική για τον νεότερο, και ο Μπενζαμέν Κονστάν έλεγε πως η σημασία του υπερφυσικού στην αρχαία τραγωδία θα μπορούσε να μεταφερθεί στο νεότερο θέατρο μόνο με πολιτικούς όρους. [...] Η αρχαία τραγωδία αρνείται να παρουσιάσει ανθρώπινα όντα ιδανικά εναρμονισμένα με τον κόσμο τους, και δεν έχει χώρο για έναν κόσμο ο οποίος, αν γινόταν επαρκώς κατανοητός, θα μπορούσε να μας διδάξει πώς να εναρμονιστούμε με αυτόν. Υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτό που είναι ο τραγικός ήρωας [...] και στους τρόπους με τους οποίους επενεργεί πάνω του αυτός ο κόσμος. Σε ορισμένες περιπτώσεις το χάσμα αυτό μπορούμε να το αντιληφθούμε με όρους σύγκρουσης ανάμεσα σε ανθρώπινους σκοπούς διαφορετικούς μεταξύ τους. Σε άλλες περιπτώσεις δεν μπορούμε να αντιληφθούμε πλήρως και δεν ελέγχεται. Αυτό μπορεί να ισχύει εξίσου για την κοινωνική πραγματικότητα και για έναν κόσμο που περιέχει υπερφυσικές πραγματικότητες. Η αλληλεπίδραση του ήρωα [...] με δυνάμεις, δομές ή καταστάσεις που μπορούν να τον καταστρέψουν μπορεί να διατηρεί τη σημασία της χωρίς την παρουσία θεών ή χρησμών.

Το βιβλίο «Σοφοκλής Αντιγόνη» του Ι. Μπάρμπα περιλαμβάνει κείμενο κατά τις εκδόσεις Oxford, φιλολογική μετάφραση, σχόλια ποικίλα και ερμηνευτική προσέγγιση μορφής και περιεχομένου. Η τραγωδία αυτή και ο «Οιδίπους Τύραννος» θεωρούνται ως οι σημαντικότερες του Σοφοκλή.
Η τραγωδία αρχίζει με τον διάλογο και τη σύγκρουση των δύο αδελφών, της Αντιγόνης και της Ισμήνης. Η Αντιγόνη μετά την ενημέρωση της αδελφής της ζητεί τη συνδρομή αυτής. Η παράκλησή της όμως δεν εισακούεται. Και απέρχεται οργισμένη.
Ακολουθεί η εμφάνιση του Κρέοντα και η σύγκρουσή του με την Αντιγόνη, αφού έχει προηγηθεί ο ενταφιασμός του Πολυνείκη από την Αντιγόνη. Η Αντιγόνη υψώνεται στην αναμέτρησή της με το εγωπαθή Κρέοντα.
Αυτός δεν σέβεται κανένα. Ούτε τον μάντη Τειρεσία ούτε τον γιο του Αίμονα ούτε άλλον κανένα. Εξαιτίας του εγωισμού του τα πράγματα οδηγούνται στην καταστροφή. Η Αντιγόνη, ο αγαπημένος της Αίμων, η σύζυγος του Κρέοντα πεθαίνουν. Ο χορός και ο θεατής οδύρονται για τα τραγικά συμβάντα. Ο Κρέων τιμωρήθηκε για την τύφλωση των παθών του. Γιατί όμως τόσος θρήνος;
Οι αναγνώστες θα παρακολουθήσουν από κοντά τη σύγκρουση των χαρακτήρων. Και θα διδαχθούν

Η απολογία του Σωκράτη στη σημαντικότερη πνευματική Δίκη των αιώνων απ' την πέννα του κορυφαίου μαθητή του, του Πλάτωνα. Η ουσιαστική δικαίωση του φιλοσόφου που ώρισε την πορεία της Σκέψης εσαεί, και το ανέκκλητο γεγονός της θανατικής του καταδίκης: Τραγικές αντινομίες που βασανίζουν κ' ύστερα από δυόμιση χιλιετίες τις συνειδήσεις, μ' επακόλουθο να συγκροτούνται ακόμα "υποδειγματικά" δικαστήρια ανά τον κόσμο, με την ελπίδα μιας δικαιότερης επιτέλους ετυμηγορίας... Μπρος στο κριτήριο, ο Σωκράτης υπερασπίστηκε ανυποχώρητος τις Αλήθειες του, επιμένοντας ότι "την ώρα της πράξης ένα μόνο να κοιτάη κανείς, αν δίκαια ή άδικα ενεργή κι όχι να λογαριάζη τα ρίσκα της ζωής ή το θάνατον, με μόνο οδηγό τον Ορθό Λόγο - άλλο που κατά βάθος το 'ξερε και το φώναζε ανοιχτά, πως: "Η κακογλωσσιά κι ο φθόνος θα με φάνε, που κ' ένα σωρό ενάρετους ανθρώπους φάγαν και θενά φάνε - σιγά σ' εμένανε μη σταματήσουν"! Μια μοναδική ευκαιρία προσπέλασης της αρχαίας πηγής, με παράλληλη νεοελληνική απόδοση, αναλυτικά σχόλια για την κατανόηση των ύψιστων φιλοσοφικών νοημάτων που αποκαλύπτονται, κ' εμπεριστατωμένη εισαγωγή για τη μορφή του Σωκράτη, τις ιδέες του, καθώς και τα νομικά, δικονομικά και φιλολογικά ζητήματα που θέτει η Απολογία.

Η δίκη του Σωκράτη αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός που δε σημάδεψε μόνο την πολιτική ιστορία της Αθήνας. Δημιουργώντας, ή μάλλον ολοκληρώνοντας, το μύθο του Σωκράτη οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου λογοτεχνικού είδους, των σωκρατικών διαλόγων, διαλόγων με πρωταγωνιστή το Σωκράτη. Ταυτόχρονα, η δίκη αυτή, ωθώντας στη φιλοσοφία τον Πλάτωνα, επηρέασε βαθιά την ιστορία αυτού που ονομάζουμε δυτική φιλοσοφία. Στην Απολογία ο Πλάτωνας παρουσιάζει τον αυτοϋπερασπιστικό λόγο του δασκάλου του, που όπως μας λέει, τον άκουσε ο ίδιος. Στον Κρίτωνα ο Σωκράτης, θεωρώντας ότι αδικήθηκε από τους ανθρώπους και όχι από τους νόμους της Αθήνας, εξηγεί στο στενό του φίλο γιατί η απόδρασή του θα ήταν αντίθετη στο δίκαιο και μένει στη θέση του για να εκτελεστεί.

Το βιβλίο Λάμβδα —το οποίο εκδίδεται εδώ κριτικά, εξηγείται και μεταφράζεται— αποτελεί την κορύφωση της πραγματείας Μετά τα φυσικά, αφού σε αυτό ο Αριστοτέλης μάς δίνει γνώση αναφορικά με τη θεϊκή πρώτη αρχή, από την οποία, όπως ο ίδιος λέει, εξαρτάται ο ουρανός και η φύση. Ύστερα από μια μακρά διερεύνηση για το πώς μπορούμε να οδηγηθούμε στην ανακάλυψη μιας αυθύπαρκτης αιώνιας και αμετάβλητης ουσίας, ο Αριστοτέλης μάς διδάσκει στο βιβλίο Λάμβδα ποιες και πόσες είναι αυτές οι θεϊκές ουσίες. Μας οδηγεί από τα ουράνια σώματα, τα οποία είναι υπεύθυνα για την εύρυθμη και ατελεύτητη γένεση των φθαρτών ουσιών, στις ψυχές τους, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τις αιώνιες κινήσεις τους, και από τις ψυχές των ουράνιων ουσιών μας οδηγεί στις ακίνητες αιώνιες ουσίες, δηλαδή στις αυθύπαρκτες νοήσεις, η πρώτη από τις οποίες είναι το Αγαθό καθαυτό, η έσχατη τελική αιτία και η αρχή της αιτιακής κοσμικής αλυσίδας.

Το νέο βιβλίο του Θεόδωρου Παπακώστα (aka Archaeostoryteller) είναι ένα ταξίδι που σαν roller coaster πετάγεται από τη μια άκρη της αρχαιότητας στην άλλη. Οι εβδομήντα εννιά ιστορίες που απλώνονται στα πέντε κεφάλαια του βιβλίου αποτελούν μία συναρπαστική εναλλαγή συναισθημάτων και εικόνων. Κάθε κεφάλαιο κι ένα στάδιο μέχρι την αποδοχή, γιατί αυτά που βιώνουμε για να αποδεχτούμε το ατομικό παρελθόν, ίσως είναι το κλειδί και για το συλλογικό μας παρελθόν. Μέσα από τις αφηγήσεις του Archaeostoryteller για διάσημους και παντελώς άγνωστους ανθρώπους συνειδητοποιούμε ότι, όσο άγνωστοι κι αν είμαστε μεταξύ μας, μας συνδέει η ανθρώπινη εμπειρία. Κι αυτό μπορεί να συμβεί και μέσα σε ένα ταξί. Πέντε άτομα, διαφορετικά μεταξύ τους, συζητούν και ταξιδεύουν μαζί σε μια διαδρομή από τη μια άκρη της πόλης στην άλλη και ταυτόχρονα σε όλα τα μήκη και πλάτη του αρχαίου κόσμου. Ιστορίες μυθολογίας, σκλαβιάς και δεισιδαιμονίας, γλυπτικής, ζωγραφικής, θεάτρου και διασκέδασης, ιστορίες για την ποίηση, τη φιλοσοφία και, το σημαντικότερο όλων, τον έρωτα. Είχε αγαπημένο εργολάβο ο Περικλής; Υπήρχε «Σπάρτακος» λίγο πριν από τον Σπάρτακο; Υπήρχε «Όμηρος» πολύ πριν από τον Όμηρο; Πότε άρχισαν να κυκλοφορούν γυμνόστηθες οι Μινωίτισσες στην Κνωσό; Πώς βίωσε το body shaming ο Ηρακλής; Είχε η αρχαία Αθήνα στοιχειωμένα σπίτια; Ghostbuster είχε; (Spoiler alert: είχε.) Ένας παράνομος έρωτας στη Σπάρτη, ένας γάιδαρος σομελιέ στη Χαλκιδική κι ένα φλεγόμενο βέλος που πετάχτηκε μέσα στο Αιγαίο, έσκισε το σκοτάδι και έσωσε ζωές. Ο αρχαίος κόσμος ξεδιπλώνεται σαν καλειδοσκόπιο, αποκαλύπτοντάς μας αυτό που πάντα ψάχνουμε σκάβοντας στο χώμα: τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η συλλογή (που κυκλοφορεί ήδη στα αγγλικά με τίτλο Words of Wisdom) με σπουδαία λόγια φιλοσόφων, ιστορικών, λογοτεχνών της Αρχαίας Ελλάδας, από
το 800 π.Χ μέχρι το 200 μ.Χ., κυκλοφορεί πλέον και στα κινέζικα.
Η δίγλωσση αυτή έκδοση (κινεζικά και αρχαία ελληνικά) κοσμείται με σχέδια του ζωγράφου Παναγιώτη Σταυρόπουλου.

Πώς γίνεται ολόκληρος θεός του πολέμου να είναι δειλός; Πόσο σκληρή μπορεί να γίνει η εκδίκηση μιας απατημένης θεάς που ψάχνει να ξεσπάσει; Πόσο κακό είναι ικανή να κάνει μια μητέρα που αναζητά τη χαμένη της κόρη; Ποιο μυστικό μπορεί να κρύβει ένα διάσημο τέρας που, μέχρι να τιμωρηθεί σκληρά και άδικα, ήταν μια κοπέλα ξακουστή για την ομορφιά της; Τι ανάγκασε τους πανίσχυρους θεούς του Ολύμπου να εγκαταλείψουν το παλάτι τους φοβούμενοι για τη ζωή τους; Αν νομίζετε ότι οι αρχαίοι μύθοι ανήκουν στο παρελθόν, κάνετε λάθος. Η ελληνική μυθολογία μπορεί να είναι αρχαία, αλλά είναι πάντα επίκαιρη και βρίσκεται παντού γύρω μας. Δεν το πιστεύετε; Στις σελίδες αυτού του βιβλίου παρελαύνουν μύθοι μια συλλογή με περισσότερους από τριάντα αρχαίους μύθους για κάθε σημαντική πτυχή της ζωής μας. Πριν ο πόλεμος, το μίσος, η εκδίκηση, ο πλούτος, η φιλία ή ο θάνατος παιδέψουν εμάς, είχαν απασχολήσει τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι κατέγραψαν τις σκέψεις τους μέσα στους μύθους, που επιβίωσαν μέχρι σήμερα. Μετά από 1.000.000 ώρες προβολών στο YouTube και τη μεγαλύτερη παρέα μυθολογίας και αρχαιολογίας του ελληνικού διαδικτύου με πάνω από 125.000 ακόλουθους, αυτό το βιβλίο υπόσχεται να σας πείσει ότι, όπου και να κοιτάξετε, θα δείτε τα απομεινάρια μιας πανάρχαιας ιστορίας και ότι… για όλα υπάρχει ένας μύθος!

Σε τούτο το βιβλίο αναδεικνύονται οι στιβαρές ρίζες του Όσκαρ Ουάιλντ ως ενός κλασικού φιλολόγου από την Ιρλανδία, προτού ακόμη κατακτήσει τους θεατές με τις κωμωδίες του και το αναγνωστικό κοινό με το σκανδαλώδες Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι. Ο ίδιος είναι περισσότερο γνωστός σε όλους μας για το χιούμορ, την ευφυή ετοιμολογία και την προκλητικότητά του. Σε αυτόν τον ξεχωριστό, δίγλωσσο τόμο συναντούμε τον νεαρό φοιτητή και αρχαιολάτρη Ουάιλντ. Στις Γυναίκες του Ομήρου (1876) τον παρακολουθούμε να ζωγραφίζει με τα δικά του χρώματα τις θηλυκές μορφές της Οδύσσειας και της Ιλιάδας, να θαυμάζει τη Ναυσικά και να παινεύει την Ελένη. Στον Ελληνισμό (1877) η λατρεία του για το κάλλος και η ωραιοπάθεια των αισθητιστών φαίνεται να υποχωρεί μπροστά στην προσπάθειά του να εξετάσει την αντανάκλαση της Ιμπεριαλιστικής Βρετανίας μέσω της αρχαίας Αθήνας και Σπάρτης. Ο Ουάιλντ είχε γράψει και τα δύο δοκίμια κατά την περίοδο των διακοπών του. Νωρίτερα είχε ταξιδέψει στην Ελλάδα και είχε ντυθεί φιλέλληνας αγωνιστής του '21. Τι σήμαινε όμως για αυτόν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, τι ακριβώς θαύμαζε σε εκείνον τον κόσμο και τι κράτησε από τις σχετικές σπουδές του στην Οξφόρδη; Τα σπάνια πρωτόλεια ενός εκκολαπτόμενου καλλιτέχνη.

Ο Θουκυδίδης με τις δημηγορίες του απευθύνεται στους αναγνώστες του κι όχι στους ακροατές των λόγων. Παρουσιάζει τους ρήτορες να εκφράζουν ιδέες που ίσως ούτε καν να τις σκέφτηκαν ή, κι αν τις σκέφτηκαν, δεν τις εξωτερίκευσαν, να βλέπουν τα γεγονότα με μάτι καθάριο, κι ας μην το είχαν πάντοτε. Κι αυτό γιατί ο Θουκυδίδης είναι που σκέφτεται και βλέπει έτσι. Οι ρήτορες των δημηγοριών δεν εκφράζουν γνώμη ατομική. Στις δημηγορίες αναζητείται η πλοκή των ιστορικών γεγονότων, τα αίτια και οι αφορμές που τα προκάλεσαν, τα κίνητρα και οι συνέπειές τους. Γι’ αυτό και εκφωνούνται σε κρίσιμες καμπές της ιστορικής αφήγησης. Θα βρούμε δημηγορία, όπου υπάρχει ανάγκη αιτιολογίας. Συχνά μάλιστα σε μια δημηγορία ο Θουκυδίδης περιλαμβάνει τα κύρια σημεία πολλών δημηγοριών που εκφωνήθηκαν σε διάφορους τόπους και από διάφορα πρόσωπα, για να δώσει με συμπύκνωση τους παράγοντες που οδήγησαν στην πορεία των γεγονότων που αφηγείται σ’ ένα σημείο του έργου του. Οι δημηγορίες -που καλύπτουν πάνω από το ένα πέμπτο όλου τού έργου του (περνούν τις 40) και που περίπου το ένα τρίτο τους βρίσκεται στα 4 πρώτα βιβλία- μας δίνουν το αληθινό ανάστημα του μεγάλου ιστορικού. Είναι συμπύκνωση σκέψεων, αισθημάτων συλλογισμών, ψυχολογικών καταστάσεων ατόμων και κοινωνιών ολόκληρων που μόνο Θουκυδίδης μπορούσε να συγκεράσει με τον δικό του λόγο. (…)