Λογοτεχνία

Άλογα, ποντίκια, σκύλοι, τυφλοπόντικες, πίθηκοι: ζώα εμφανίζονται στα περισσότερα κείμενα του Κάφκα, αναλαμβάνοντας συχνά πρωταγωνιστικούς ρόλους, είτε συνυπάρχοντας –πάντοτε δύσκολα– με τους ανθρώπους είτε ζώντας σε έναν δικό τους, αμιγώς ζωικό κόσμο. Η παρούσα συλλογή συγκεντρώνει τα λιγότερο γνωστά διηγήματα ζώων του Κάφκα, καθώς και επιλεγμένα μικρά πεζά, τα οποία σκιαγραφούν ένα ψυχικό πανόραμα που εκτείνεται από την πλέον βασανιστική υπαρξιακή αγωνία ως την πιο παιγνιώδη διάθεση.

Η μετάφραση γίνεται από την κριτική έκδοση των έργων του Κάφκα, που βασίζεται στα χειρόγραφα και στις αρχικές εκδόσεις και αποκαθιστά τις παρεμβάσεις του Μαξ Μπροντ. Η μελέτη «Τα ζώα του Κάφκα», η οποία συμπληρώνει την παρούσα έκδοση, τοποθετεί τους ζωικούς πρωταγωνιστές του Κάφκα στο πλαίσιο του καφκικού έργου, αλλά και της ευρωπαϊκής γραμματείας, αναδεικνύει βασικούς προβληματισμούς και ιδιαιτερότητες και προτείνει ερμηνευτικά ανοίγματα –παράθυρα για τον αναγνώστη– στο πολυσχιδές έργο του μεγάλου Τσέχου συγγραφέα.

Με την "Λυσιστράτη" κερδίζεται ο αγών ανάμεσα στην Ιστορία και την Ποίηση με νικητή την δεύτερη, και η νίκη αυτή λέει και σημαίνει ότι, αν και ανακυκλώνεται ο κύκλος του αίματος και της βλακείας -η αιώνια επιστροφή του ΄Ιδιου-, με την Ποίηση ο κύκλος αυτός δέχεται μία συγκλονιστική κρούση, και παρόλο ότι η Ποίηση δεν καταργεί αυτόν τον κύκλο, μπορεί εντούτοις να τον εμφανίζει απροκάλυπτα γυμνό και να τον μετατρέπει σε υλικό για ποιητική χρήση. Η "Λυσιστράτη" είναι η καταστολή της σύνθλιψης από την τραγωδία της Ιστορίας και με αυτήν την έννοια αποκτά την δική της σημασία η Κωμωδία, γίνεται δηλαδή το λάλον αντίδοτο στον ιστορικό λοιμό.

Σκέπτομαι φίλοι που είστε όλοι εσείς μαζί μας απόψε εδώ σκέπτομαι το ρήμα επισκέπτομαι Ο Οιδίπους έρχεται εδώ επισκέπτης Επισκέπτεται τον τάφο του Αυτόν σκέπτεται Σκέπτεται και επισκέπτεται τον τάφο του Τον επισκέπτεται όχι σαν φίλος αλλά σαν ξένος Σαν ξένος έρχεται να ζητήσει φιλοξενία να φιλοξενηθεί στον τάφο του Ο Οιδίπους χρειάζεται προτού πεθάνει να γίνει πρώτα δε- κτός ως φιλοξενούμενος να φιλοξενηθεί εκεί όπου θα ταφεί Αυτήν την φιλοξενία φίλοι θα παρακολουθήσετε όλοι εσείς εδώ απόψε Και σάς φιλοξενώ σ’ αυτήν εγώ ένας Ξένος

Ο ΚΙΠΛΙΝΓΚ, μέσα στο σκηνικό της ζωής στην Ινδία, με τον τρόπο που ένας Άγγλος μπορούσε να την παρατηρήσει, γράφει τα διηγήματά του σε μια γλώσσα άμεση και δυναμική, πού τη διανθίζει η αργκό του βρετανικού στρατού. Ο συγγραφέας αποκαλύπτει την οξυδερκή παρατηρητικότητά του, ένα εφευρετικό πνεύμα και μια ιδιόμορφη ικανότητα να ζωγραφίζει ζωντανά τους χαρακτήρες του. Η βιωμένη λεπτομέρεια, η αφήγηση του ανεκδότου το βράδυ μέσα στη σκηνή, κρατούν όλη τη γοητεία τους χάρη σ' αυτόν τον κοφτερό και γρήγορο τόνο κι αυτόν το ρεαλισμό πού προμηνύει τον Stephen Crane και τον Χέμινγκουεϋ. Στον τόμο, που μετέφρασε αριστοτεχνικά το 1950 ο μεγάλος πεζογράφος Κοσμάς Πολίτης, περιέχονται η κλασική νουβέλα του Κίπλινγκ "Το ωραιότερο διήγημα του κόσμου ", καθώς και έξι θαυμάσιες ιστορίες με θέματα από την Ινδία: "Το τέλος του δρόμου", "Η πολιτεία της τρομαχτικής νύχτας", "Στο σπίτι του Σουντχού", "Χωρίς την ευλογία της εκκλησίας", "Ο γυρισμός του Ίμρεϋ" και "Ένας νεαρούλης".

Η ποίηση του Καρντούτσι εκφράζει την κατάφαση της ζωής, το φως, τη χαρά, το τραγούδι. Μ' αυτό δεν θέλω να πω ότι δεν εκφράζει και συναισθήματα θλίψης, όταν όμως συμβαίνει αυτό γίνεται στον τόνο των αρχαίων δασκάλων του, με γνώση του μέτρου, του σκοπού και της κατάληξης της ζωής. Το δε κλασικό ελληνο-ρωμαϊκό παρελθόν και η προσήλωσή του σε αυτό, μαζί με την αγάπη του στη ζωή, την φιλοπατρία και την επαναστατική του συνείδηση, δίνουν ορμή και ένταση στην ποίησή του. Επίσης, απετέλεσε ένα νέο ξύπνημα στον καιρό του, μια νέα αναγέννηση, αφού η άλλη πνίγηκε από τον παπικό καθολικισμό και τους Σαβοναρόλα του? έφτασε δε σε μια καίρια στιγμή: την εποχή των επαναστατικών κινημάτων για την κατάκτηση της ελευθερίας της Ιταλίας από τον γερμανικό ζυγό. Ήταν εκείνη την εποχή που, ύστερα από έναν ύμνο στον Διόνυσο-Βάκχο, έγραψε και τον ύμνο "Στο Σατανά". Το ποίημα αυτό ταρακούνησε στην κυριολεξία ολόκληρη την Ιταλική χερσόνησο, και μελοποιημένο τραγουδήθηκε από το Φριούλι ίσαμε τη Σικελία. Ένας κριτικός εκείνων των χρόνων έγραψε: "Από τώρα και στο εξής δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε την ποίηση των αγίων, δηλαδή αυτών που χάνονται στην έρημο για να κρύψουν τις αρετές τους να μην τις χαρούν οι άλλοι, τώρα έχουμε την ποίηση αυτών που δεν ντρέπονται για τις χαρές της ζωής και δεν αποφεύγουν κανένα δρόμο που οδηγεί σε αυτές. Όχι πια πνευματικά εγκώμια, ο αναγνώστης θα βρει εδώ ("Στο Σατανά") έναν υλιστικό ύμνο. Και εξορκίζω όλες τις κατάρες που η κατήχηση ρίχνει στον κόσμο της σάρκας και στον Σατανά".

Η επετειακή έκδοση αυτού του βιβλίου, που έμελλε να αποδειχτεί "προφητικό", προλογίζεται από τον Γιάννη Μακριδάκη, και συνοδεύεται από κείμενα των: Μανώλη Αναγνωστάκη, Τάσου Βουρνά, Ανάστου Παπαπέτρου, Αγγελικής Κώττη, Γιώργου Σκούρτη, Άγγελου Ελεφάντη, Κώστα Μπαλάσκα, Χρήστου Γ. Λάζου, Βασίλη Ραφαηλίδη, Μιχάλη Μόσχου, Ροζέ Μιλιέξ. Ακριβώς τριάντα χρόνια πριν, ο Χρόνης Μίσσιος έγραφε: "Τους νεκρούς μας τους θυμόμαστε, βέβαια, δε λέω, αλλά σαν νεκρούς, όχι σαν εκφραστές των μεγάλων οραμάτων, του ονείρου της ανθρωπότητας. Έτσι, και όταν τους θυμόμαστε, είναι σα να τους σκοτώνουμε δυο φορές, είναι σα να τους βάζουμε στο κρεβάτι του Προκρούστη για να τους φέρουμε στα μέτρα της σημερινής αριστεράς". "Εκείνο που μ’ εξοργίζει κυριολεκτικά, είναι η ανθρώπινη ποιότητά μας, η ανθρώπινη πορεία μας... Σήμερα βέβαια όλοι έχουν αποκατασταθεί, και οι περισσότεροι είναι στο κόμμα, αντάμα με τους χτεσινούς διώκτες και βασανιστές τους. Τι να πεις... Ολόκληρη η αριστερά πρέπει να περάσει από ψυχιατρείο... Μωρέ, καμιά φορά λέω, καλά που δε νικήσαμε..."

Στο "... Κάτι ν' αλλάξει! Μα πώς;" παρακολουθούμε τη ζωή της Ειρήνης στα χρόνια 1979-1984, μια εποχή που η κοινωνία διψούσε για "αλλαγή". Η Ειρήνη, μόνη σε μια άγνωστη πόλη, στη Θεσσαλονίκη, περνάει δύσκολες μέρες, ώσπου μέσα από τη συμμετοχή της στη νεολαιίστικη οργάνωση Ρήγας Φεραίος ενσωματώνεται στη φοιτητική κοινωνία.

Ζει τη φοιτητική ζωή: σινεμά, ταβερνεία, φιλίες, έρωτες ή ερωτικές δοκιμές· εκδίδει ένα περιοδικό· μετά την αρχική απώθηση προς τα αμφιθέατρα και τα μαθήματα, ανακαλύπτει τη χαρά της μάθησης, ενώ ταυτόχρονα προβληματίζεται για τους θεσμούς και την εκπαιδευτική διαδικασία. Μπορεί άραγε κάτι να αλλάξει σε αυτόν τον τόπο; Πριν από μερικά χρόνια απαντούσε: "Και βέβαια αλλάζει!". Τώρα συνειδητοποιεί τη δυσκολία, σκέφτεται όμως πως δεν πρέπει να παραιτείται κανείς από την επιθυμία "κάτι ν' αλλάξει".

Στο βιβλίο συμβάλλουν με τις αφηγήσεις τους παλιοί φίλοι, συμφοιτητές, καθηγητές και "βοηθοί", αλλοτινοί σύντροφοι στον ίδιο πολιτικό χώρο, που μετακινήθηκαν είτε προς τη σοσιαλδημοκρατία είτε προς τη "ριζοσπαστική Αριστερά", και αλλοτινοί αντίπαλοι. Όλοι μαζί συνθέτουν ένα ψηφιδωτό για τα χρόνια της Μεταπολίτευσης με τις μεγάλες προσδοκίες, τα κάποια βήματα μπροστά, αλλά και την αρχή των μελλοντικών δεινών.

Αυτοβιογραφία, μυθοπλασία και μαρτυρία συγχρόνως, με αιχμές προς το σήμερα, το αφήγημα αυτό αποτελεί τη συνέχεια του "Και βέβαια αλλάζει!" (2014), διαβάζεται όμως και ανεξάρτητα.

Ένα βιβλιαράκι που γράφτηκε με πολύ κέφι και ουρανοκατέβατη έμπνευση. Με την χαρακτηριστική παιγνιώδη και χιουμορίζουσα γραφή του Νίκου Δ. Πλατή.

Αποτελείται από 32 (κάπως μεταφυσικές) συναρπαστικές (κι ενίοτε ρεαλιστικές) μικρές ιστορίες∙ μια δε από αυτές διαδραματίζεται στο Χούνγκα, το Τόνγκα, το Τουγκατάπου, τη Νουκουαλόφη και τις νήσους Κόκος, αλλά και στην καρδιά της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, τις ημέρες εκείνες που ο Κάρολος Δαρβίνος και ο μέγας βοτανολόγος Τζόζεφ Ντάλτον Χούκερ αλληλοδέρνονταν ανηλεώς: «Φημολογείτο, μάλιστα, πως ο Τζόζεφ πέρασε ένα βήμα μπροστά αυτή τους την αντιπαράθεση, όταν, ένα συννεφιασμένο και βροχερό απόγευμα του 1861, εκεί πίσω από την Κρατική Όπερα της Βιέννης, του έβαλε μια περιποιημένη τρικλοποδιά. Ο Κάρολος, όμως, αφού μετεωρίστηκε για κάνα δίλεπτο, κατάφερε και ισορρόπησε, αποσοβώντας έτσι το ενδεχόμενο να βρεθεί φαρδύς πλατύς στην παρακείμενη λιμνούλα με τα λασπόνερα. Εν συνεχεία, αντεπετέθη με ορμή, λογχίζοντας με την ομπρέλα του τον πρώην φίλο του στα παΐδια. […]»

ΜΑΡΚ: Πώς μπορείς να λες, μπροστά μου, ότι αυτά τα χρώματα σε συγκινούν;…
ΥΒΑΝ: Γιατί είναι αλήθεια.
ΜΑΡΚ: Αλήθεια; Αυτά τα χρώματα σε συγκινούν;
ΥΒΑΝ: Ναι. Αυτά τα χρώματα με συγκινούν.
ΜΑΡΚ: Αυτά τα χρώματα σε συγκινούν, Υβάν;
ΣΕΡΖ: Αυτά τα χρώματα τον συγκινούν! Είναι δικαίωμά του!
ΜΑΡΚ: Όχι, δεν είναι δικαίωμά του.
ΣΕΡΖ: Τι εννοείς «δεν είναι δικαίωμά του»;

 

 

Βασικό στοιχείο της δραματουργίας της Γιασμίνα Ρεζά είναι η εστίαση σε φαινομενικά ασήμαντα στοιχεία της πραγματικότητας, στις ελάχιστες εκείνες ρωγμές που γίνονται χάσματα και την καταβροχθίζουν. «Μου αρέσει να πηγαίνω από το πιο μικρό στο πιο μεγάλο», λέει η συγγραφέας, «γιατί πιστεύω πως η μεταφυσική του ανθρώπου δεν κρύβεται στις μεγάλες ηρωικές στιγμές. Η απόγνωση και τα μυστικά του κρύβονται στις αόρατες λεπτομέρειες, σ’ αυτές τις μόνιμες και ανεπαίσθητες χαραμάδες της καθημερινότητας».

Μέγιστη ανατόμος του ανθρώπινου ψυχισμού, η Γιασμίνα Ρεζά φωτίζει τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις των ηρώων της, χωρίς να κρίνει ή να νουθετεί. Η ευφυΐα με την οποία περιγράφει την αγωνία που εμπεριέχεται σε κάθε είδους ψευδαίσθηση αγγίζει τον αναγνώστη-θεατή με τρόπο άμεσο και καταλυτικό. Η γραφή της, λαμπερή και κοφτερή σαν λεπίδα, προκαλεί το γέλιο αλλά και τη θλίψη για το παράλογο της ύπαρξης, ισορροπώντας αριστοτεχνικά ανάμεσα στη σοβαρότητα και την ελαφράδα, ανάμεσα στις επιθυμίες και τη ματαίωσή τους, τις ελπίδες και τις διαψεύσεις τους.