Όποιος διαβάζει αυτές τις γραμμές απολαμβάνει ένα βιοτικό επίπεδο που οι πρόγονοί του δεν είχαν ποτέ διανοηθεί. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν γίνει πολύ πιο αποτελεσματικές στην παραγωγή αγαθών, κυρίως χάρη στην τεχνολογία και τις μηχανές. Τούτη η εξέλιξη δεν υπήρξε ούτε γραμμική ούτε ομοιόμορφη: για πολλούς αιώνες, το βιοτικό επίπεδο των κοινωνιών παρέμενε σχετικά σταθερό και οι μεταξύ τους διαφορές μικρές. Το 1700, ο μέσος κάτοικος της Κίνας ζούσε εξίσου άνετα με τον μέσο Γάλλο της εποχής, ενώ κανείς δεν ήταν πλουσιότερος από τον προπάππου του. Αιφνιδίως, ο κόσμος άλλαξε δραματικά: ορισμένες περιοχές –με πρώτη και καλύτερη τη Βρετανία– γνώρισαν εντυπωσιακή ανάπτυξη, ενώ άλλες έμειναν πίσω ή έγιναν φτωχότερες.
Στην καρδιά αυτού του μετασχηματισμού βρίσκεται η Βιομηχανική Επανάσταση, που ξεκίνησε στη Βρετανία γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα και διήρκεσε περίπου έναν αιώνα, προτού διαδοθεί στον υπόλοιπο κόσμο, αν και όχι σε ολόκληρο. Τι την προκάλεσε; Γιατί ξεκίνησε τότε; Γιατί εκεί κι όχι αλλού; Τι επιπτώσεις είχε στη ζωή των ανθρώπων, τη λειτουργία της οικονομίας και τη δομή της κοινωνίας; Πώς επηρέασε την εργατική τάξη και τις πολιτικές ισορροπίες; Αυτά είναι τα ερωτήματα που απαντά ο κορυφαίος οικονομικός ιστορικός Robert C. Allen, σ’ ένα βιβλίο που συμπυκνώνει τη σύγχρονη επιστημονική συζήτηση για ένα από τα πιο κομβικά ζητήματα της παγκόσμιας ιστορίας. Με αφορμή το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, που καταπιάνεται με τη διάδοση της εκβιομηχάνισης στον υπόλοιπο κόσμο, η έκδοση συμπληρώνεται από επίμετρο του Ανδρέα Κακριδή, που επιδιώκει να τοποθετήσει την ελληνική εκβιομηχάνιση στον ίδιο ιστορικό καμβά.
Ύστερα από την ηχηρή οικονομική, πολιτισμική, κοινωνική και περιβαλλοντική αποτυχία των σχεδιασμένων οικονομιών, και μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τον οικονομικό μετασχηματισμό της Κίνας, η οικονομία της αγοράς έχει γίνει το κυρίαρχο μοντέλο οργάνωσης των κοινωνιών μας. Aκόμα και στον «ελεύθερο κόσμο», η πολιτική εξουσία έχει χάσει επιρροή έναντι της αγοράς και νέων φορέων οικονομικής δράσης. Οι ιδιωτικοποιήσεις, η έμφαση στον ανταγωνισμό και η παγκοσμιοποίηση, αλλά επίσης το ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα και οι ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές, περιορίζουν το πεδίο της κρατικής πρωτοβουλίας. Ωστόσο, η οικονομία της αγοράς δεν νίκησε κατά κράτος. Δεν κέρδισε ούτε τον νου ούτε τις καρδιές των ανθρώπων. Η εναντίωση σε αυτήν είναι διάχυτη: πολλοί στηλιτεύουν τον θρίαμβο της οικονομίας σε βάρος των ανθρωπιστικών αξιών, που διαμορφώνει έναν κόσμο δίχως έλεος και συμπόνια, παραδομένο στα ιδιωτικά συμφέροντα. Ένα σύνθημα δημοφιλές παντού υπενθυμίζει ότι «ο κόσμος δεν είναι εμπόρευμα προς πώληση».
Όταν ο Jean Tirole κέρδισε το βραβείο Nobel Οικονομικών Επιστημών, το 2014, άρχισε ξαφνικά να πολιορκείται από γνωστούς και αγνώστους οι οποίοι ζητούσαν τη γνώμη του για τα τρέχοντα οικονομικά ζητήματα, που ήταν συνήθως άσχετα με το ερευνητικό του έργο. Αυτό του έδωσε το κίνητρο να στοχαστεί βαθύτερα πάνω στον ρόλο του κράτους και των επιχειρήσεων, την ανεργία και την κλιματική αλλαγή, την ψηφιακή οικονομία και τη βιομηχανική πολιτική, τα δίκτυα και τον ρόλο της Ευρώπης, προσπαθώντας να αποσαφηνίσει πώς η οικονομική επιστήμη και οι οικονομολόγοι μπορούν στις μέρες μας να υπηρετήσουν με συνέπεια το συλλογικό κοινωνικό συμφέρον. Καρπός αυτής της διαδικασίας μετατροπής του Jean Tirole σε δημόσιο διανοούμενο είναι το παρόν βιβλίο.
Trier par:
Tout Effacer