Θανάσης Πετσάλης - Διομήδης

Οι λαοί ζούνε με μύθους, ζουν απάνω σε μύθους, ωσάν απάνω σε ρίζες. Είναι και οι μύθοι ρίζες. Και είναι συχνά ιστορία οι μύθοι, ιστορία μυθοποιημένη. Υπάρχουνε μύθοι κοινοί σε όλους τους λαούς. Είναι προπάντων οι θρησκευτικοί μύθοι. Όμως ο κάθε λαός, στον κάθε τόπο, έχει και τους χωριστούς δικούς του μύθους, εκείνους που είναι ζυμωμένοι με την ύπαρξή του σαν έθνος και σαν άτομα. Συγχέονται συχνά ο μύθος και η ιστορία και ίσως θα μπορούσε κανείς να πει ότι τότε μόνο γίνεται η ιστορία κοινό κτήμα ενός λαού και ενεργό στοιχείο της ύπαρξής του που κυκλοφορεί σαν αίμα μέσα στις φλέβες του και τροφοδοτεί την ψυχή του, όταν γίνει μύθος ή θρύλος ή όπως θέλει ο καθένας να το ονοματίσει αλλιώς.

''Χρονικό της Τουρκοκρατίας'' χαρακτηρίζει ο συγγραφέας του το μνημειώδες αυτό έργο που καλύπτει δύο πολυσέλιδους τόμους της σειράς της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Οι Μαυρόλυκοι ξεπερνούν κατά πολύ το χρονικό: είναι το έπος και το πάθος ενός λαού που οραματίζεται την ελευθερία του κι αγωνίζεται γι' αυτήν. Ο Θανάσης Πετσάλης - Διομήδης προσέφερε με τους Μαυρόλυκους μία από τις αρτιότερες συνθέσεις της νεότερης αφηγηματικής λογοτεχνίας μας. Οι Μαυρόλυκοι αποτέλεσαν σταθμό στα ελληνικά γράμματα. Η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε το έργο κατά την πανηγυρική συνεδρία της 24ης Μαρτίου 1950 και απέδωσε επιγραμματικά το μέγεθός του: ''Εδώ η τέχνη και η Ιστορία σφικτά χειροκρατούμεναι παρουσιάζουν ως εν πανοράματι τας περιπετείας του Γένους''.

Με τον δεύτερο τόμο του μυθιστορήματός του "Οι Μαυρόλυκοι", ο Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης ολοκληρώνει το μνημειώδες ψηφιδωτό προσώπων και πραγμάτων στην Ελλάδα την περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο γενάρχης της οικογένειας των Μαυρόλυκων ξεκίνησε από το μικρό και ασήμαντο Αθαλάσσι· οι απόγονοί του γίνονται μάρτυρες της καταστροφής του Παρθενώνα από τον Μοροζίνη, υπομένουν την ένδοξη αλλά και σκληρή μοίρα των Φαναριωτών στην Πόλη, διδάσκουν στο κρυφό σχολειό, ακολουθούν τον Κοσμά τον Αιτωλό, πολεμούν με σκληρή μανία στα Ορλωφικά, και μαζί με τον Ρήγα Φεραίο στη Βιέννη ανοίγουν τον δρόμο που οδηγεί, οριστικά πια, στον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821. "Oι Mαυρόλυκοι" αποτέλεσαν σταθμό στα ελληνικά γράμματα. H Aκαδημία Aθηνών βράβευσε το έργο κατά την πανηγυρική συνεδρία της 24ης Mαρτίου 1950 και απέδωσε επιγραμματικά το μέγεθός του: "Eδώ η Τέχνη και η Iστορία σφικτά χειροκρατούμεναι παρουσιάζουν ως εν πανοράματι τας περιπετείας του Γένους".