Μαρία Ευσταθιάδη

To "Textilen" γράφτηκε το 2010. Όλη η δράση εκτυλίσσεται intra muros, στο εσωτερικό ενός σπιτιού μιας πλούσιας αστικής οικογένειας στη σημερινή Ελλάδα. Δεκαεννιά σκηνές που καθεμιά εισάγεται ειρωνικά με στίχους από παιδικά τραγουδάκια. Τρεις γενιές κι ένας άνθρωπος που περπατάει συνεχώς επί σκηνής. Μια "αναπαράσταση" των βίαιων μηχανισμών της οικογενειακής συνθήκης, αλλά παράλληλα και ένα σχόλιο για μια κοινωνία σε κατάσταση ενός υφάσματος που ξηλώνεται. Μια οικογένεια, ως μέρος αντί του όλου, στη θέση του κοινωνικού ιστού και η αποσύνθεσή της στη θέση της κατάρρευσής του.

Πίσω από μια τζαμένια πόρτα, που σε όλη τη διάρκεια της παράστασης παραμένει κλειστή, παρακολουθούμε μια γυναίκα κι έναν άντρα να κινούνται και να μιλούν ακολουθώντας πιστά τις επιταγές μιας φωνής off, που τους απευθύνεται στο τρίτο πρόσωπο. Η φωνή περιγράφει το χώρο, δίνει σκηνικές οδηγίες, «κινεί» τα δύο πρόσωπα, υποβάλλοντάς τους ότι η σχέση τους, όντας πια αβίωτη, πρέπει να τελειώσει. Μέχρις ενός σημείου το επιτυγχάνει· η γυναίκα και ο άντρας με ελάχιστες παρεκτροπές, υπακούουν, αφήνονται σαν μαριονέτες, άβουλοι σχεδόν, να τους κατευθύνει η φωνή. Όμως, μετά από κάποια στιγμή, "επαναστατούν", κάνουν πίσω, αρχίζουν να κάνουν και να λεν τα δικά τους, αγνοώντας σταδιακά τη φωνή, που άδικα προσπαθεί να τους μεταστρέψει. Είναι πια αργά για το τέλος· άλλωστε, ποιος μπορεί να ζήσεις χωρίς μάρτυρα;

Ο πολυφωνικός μονόλογος Δαίμονας, έχει ως αφετηρία τους Δαίμονες του Φιοντόρ Ντοστογιέσκι. Το έναυσμα ήταν η Εξομολόγηση του Σταβρόγκιν, που λογοκρίθηκε στις πρώτες εκδόσεις, όπου ο Σταβρόγκιν εξομολογείται το βιασμό της μικρής Ματριόσα και την αυτοκτονία της. Στον "Δαίμονα" η μυθιστορηματική αλήθεια ανατρέπεται: η Ματριόσα ζει και πενήντα χρονών πια, αφηγείται μέσα από τρεις φωνές τη δική της εκδοχή· τον έρωτά της για τον Σταβρόγκιν από παιδί, τη δεύτερη συνάντησή τους στα δεκαεπτά της, τη σύντομη ταραγμένη σχέση τους μέχρι την αυτοκτονία του, και την προσκόλλησή της σ' αυτόν μέχρι το θάνατό της. Το έργο "Δαίμονας", σε γαλλική μετάφραση της Anne-Laure Brisac, με τίτλο "Demon", πρωτοπαρουσιάστηκε στη Γαλλία, στο φεστιβάλ Mousson d’ Ete, τον Αύγουστο του 2010.

Σ' ένα βιβλίο με φωτογραφίες και κείμενο, θα περίμενε κανείς ίσως μια σχέση αμεσότητας ανάμεσα στα δύο μέρη και, ενδεχομένως, την υπαγωγή του ενός στο άλλο. Εδώ η πρόθεση, τουλάχιστον, δεν είναι αυτή: δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στο χώρο, δύο διαφορετικοί τρόποι-δοκιμές να κατοικείς και να σκέφτεσαι τον κόσμο έρχονται σε επαφή, μπλέκονται, απομακρύνονται, και συστήνουν εντέλει ένα διπλό βλέμμα. Πρόκειται για μια αντίληψη που βασίζεται σε μια συνενοχή και μια συγγένεια. Κείμενο. Φωτογραφία. Συνευρέσεις υπόγειες. Το ένα είδος δεν αποτελεί σχολιασμό ή εικονογράφηση του άλλου. Το ένα δεν αναπαράγει το άλλο. Και τα δύο παραπέμπουν απλώς. Δεν συμπεραίνουν. [...] Δύο τρόποι που ο ένας αφουγκράζεται τον άλλο, και τον ερμηνεύει αυθαιρετώντας. Κι ένας τρίτος που υπεισέρχεται εκ των υστέρων, για να αυθαιρετήσει κι αυτός με τη σειρά του, στήνοντας το υπάρχον υλικό στον περιορισμένο χώρο ενός βιβλίου. Άλλη μια συνενοχή. Ένα τριπλό βλέμμα.

Τα "Ουτοπήματα" αποτελούν μια ανορθόδοξη σύνθεση δεκαέξι, φαινομενικά μόνο, ανόμοιων κειμένων, που μπορούν να διαβαστούν με διαφορετικούς τρόπους, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο τίτλος τους. Είναι μικρογραφίες, ανοιχτές εικόνες με λέξεις, κομμάτια ζωής, φαντασίας ή αφήγησης στο μικροσκόπιο. Όλα όσα έρχονται για μια στιγμή κι αμέσως πάλι χάνονται. Πράγματα που κρύβονται στην απόχρωση και στο ηχόχρωμα, και άλλα που προβάλλονται κραυγαλαία. Ιστορίες γι' αυτό το τόσο λίγο που στο τέλος μένει μετέωρο. Σαν σχεδιάσματα παρελθούσης ή μελλοντικής ανάπτυξης που ποτέ όμως δε θα ολοκληρωθεί, λες και είναι σκόπιμα επεξεργασμένα για να είναι αποσπάσματα. Ιστορίες ανθρώπων εντελώς διαφορετικών μα και συνάμα όμοιων έξω από αυτό που ονομάζουμε κανονική ζωή. Ιστορίες που η μοναξιά, το γέλιο, ο φόβος, η χαρά, η φρίκη, η νοσταλγία, ο θυμός, η λύπη, άλλοτε παρωδούνται και άλλοτε εικονογραφούνται με μια εκφραστική γκάμα από την πιο ανορθόδοξη ως την οιονεί συμβατική, όπου το παράδοξο μας κλείνει το μάτι μέσα στην πιο απλή καθημερινότητα.

Ένα παιχνίδι έρωτα και τύχης με ανορθόδοξες επιλογές και απροσδόκητο τέλος. Μια ιστορία ενός παράξενου ερωτικού πάθους, σε μία σύγχρονη μεγαλούπολη, που την εξέλιξή της τη μαθαίνουμε από τρίτους. Ένας έρωτας, χωρίς πρόσωπο. Ή καλύτερα, με πρόσωπα δανεικά, αφού ο καθένας από τους δύο εραστές φαντάζεται ότι ο άλλος έχει αυτά ή εκείνα τα χαρακτηριστικά, ή τον ταυτίζει κιόλας με υπαρκτά πρόσωπα του περιβάλλοντός του. Ήρωες μια νεαρή όμορφη κοπέλα και ένας αινιγματικός, μοναχικός άντρας που ποτέ δεν βγαίνει από το σπίτι του. Θέλει άραγε κάτι να κρύψει; Η αναγνώριση κρύβει παγίδες ή νέες παράδοξες προοπτικές; Πίσω από αυτό που ονομάζουμε κανονική ζωή και καθημερινούς ανθρώπους συχνά κρύβονται σχέσεις και καταστάσεις ακραίες.

Τα "Ουτοπήματα" αποτελούν μια ανορθόδοξη σύνθεση δεκαέξι, φαινομενικά μόνο, ανόμοιων κειμένων, που μπορούν να διαβαστούν με διαφορετικούς τρόπους, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο τίτλος τους. Είναι μικρογραφίες, ανοιχτές εικόνες με λέξεις, κομμάτια ζωής, φαντασίας ή αφήγησης στο μικροσκόπιο. Όλα όσα έρχονται για μια στιγμή κι αμέσως πάλι χάνονται. Πράγματα που κρύβονται στην απόχρωση και στο ηχόχρωμα, και άλλα που προβάλλονται κραυγαλαία. Ιστορίες γι' αυτό το τόσο λίγο που στο τέλος μένει μετέωρο. Σαν σχεδιάσματα παρελθούσης ή μελλοντικής ανάπτυξης που ποτέ όμως δε θα ολοκληρωθεί, λες και είναι σκόπιμα επεξεργασμένα για να είναι αποσπάσματα. Ιστορίες ανθρώπων εντελώς διαφορετικών μα και συνάμα όμοιων έξω από αυτό που ονομάζουμε κανονική ζωή. Ιστορίες που η μοναξιά, το γέλιο, ο φόβος, η χαρά, η φρίκη, η νοσταλγία, ο θυμός, η λύπη, άλλοτε παρωδούνται και άλλοτε εικονογραφούνται με μια εκφραστική γκάμα από την πιο ανορθόδοξη ως την οιονεί συμβατική, όπου το παράδοξο μας κλείνει το μάτι μέσα στην πιο απλή καθημερινότητα.