Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Σε μιαν εποχή όπου η στρογγυλευμένη φράσις εθεωρείτο διαπιστευτήριο ύφους, η "ανώμαλος και συχνά ακαλαίσθητος γλώσσα του, εν συγκρίσει προς τους στυλίστ της καθαρευούσης ή της δημοτικής, και το σχέδιον ακόμη του διηγήματος, ατελές ως κάτι πρωτόγονον και ακαλλιέργητον", μαζί με την "πενιχρότητα" της θεματολογίας του - αποτέλεσαν την αχίλλειο πτέρνα του Λόγου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, μολονότι ελάχιστοι από τους συγχρόνους του αμφισβήτησαν ή αρνήθηκαν τη μοναδικότητά του. Που έγκειται αυτή η μοναδικότητα; 

non-exchangeable & non-refundable

Διαβάζοντας αυτήν τη "Φόνισσα", θα νιώσετε αναγνώστες επαρκείς, μελετητές της με ιδιότητες και κύρος. Θα αισθανθείτε και θα διαπιστώσετε όλη την απαιτούμενη αναγνωστική διέγερση, εμβαθύνοντας ταυτόχρονα σ’ αυτό το κορυφαίο έργο της νεοελληνικής πεζογραφίας, στην πιο διαχρονική δημιουργία του Παπαδιαμάντη, έτσι όπως την ανέδειξε και την καθιέρωσε η ίδια η ζωή. Αυτή η "Φόνισσα" δεν περιγράφει απλώς: εισχωρεί σε κάθε κύτταρο -ορατό ή μη- της πανθομολογούμενης και τωόντι αειθαλούς παπαδιαμαντικής μαγείας. Θα συζητήσετε, θα διαλογιστείτε με τον δημιουργό της και, ενώπιοι ενωπίω, θα κρίνετε κι εσείς οι ίδιοι για όλα όσα αφορούν την αληθινή φύση του ανθρώπινου όντος και του περιβάλλοντός του. Η φόνισσα Φραγκογιαννού δεν υπόσχεται απλώς. Είναι τόσο ζωντανή, διηνεκής και υπερκείμενη, ώστε σας περιμένει να την αφουγκραστείτε και να την επεξεργαστείτε εντός σας, με τη δική σας πρόσληψη περί αθωότητας και αμαρτίας, περί εγκλήματος και κολασμού από κτίσεως κόσμου. Συμμεριστείτε την ή απορρίψτε την εσείς ως αναγνώστες της, με τις δικές σας αντιλήψεις και αξίες. Είναι απολύτως δεκτική σε αυτά η ηρωίδα του Παπαδιαμάντη, σε όλα όσα διαλαμβάνει η μελέτη και η κατανόησή της.

Τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη, κείμενα εξαιρετικής αφηγηματικής τέχνης, περιγράφουν με ένταση, πυκνότητα, μυστικό παλμό και χάρη ταυτόχρονα, τον έρωτα που πυρπολεί τον άνθρωπο και τον τρελαίνει, καθώς και την απάρνηση του πάθους, με το μεγαλείο και τη μελαγχολία της. Μιλούν για το πόσο ηρωικό είναι να σκοτώσει κανείς μέσα του τον δράκο του πόθου, αλλά και για την «αγρία χαρά» εκείνου που επιλέγει να ζει μέσα στο βάσανό του. Ο Νοσταλγός τού επέκεινα, ο αθεράπευτα μελαγχολικός Παπαδιαμάντης, βλέπει τον γήινο έρωτα ως συγκαλυμμένο ναρκισσισμό, ενώ θεωρεί πως οι μόνες στιγμές αληθινής ευτυχίας για τον άνθρωπο γεννιούνται από τον έρωτα προς το θείο. Είναι αυτές οι μυστικές στιγμές, ωστόσο, που αποδίδονται από τον μεγάλο τεχνίτη με εξόχως γήινο και αισθησιακό τρόπο.

non-exchangeable & non-refundable

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), ένας από τους πιο μεγάλους Ευρωπαίους διηγηματογράφους, θα ξεκινήσει τη συγγραφική δραστηριότητά του ως μυθιστοριογράφος. "Οι έμποροι των εθνών" (1882) είναι το δεύτερο από τα τρία μυθιστορήματα του συγγραφέα. Η δράση του τοποθετείται μεταξύ 1199 και 1207, δηλαδή λίγο πριν και λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας. Πρόκειται άραγε για ιστορικό μυθιστόρημα, με θέμα τη σύγκρουση Βενετών και Ελλήνων στο Αιγαίο; Ή μήπως για ένα "μυθιστόρημα με θέση", το οποίο υπερασπίζεται την Ελληνορθόδοξη Ανατολή κατά της Ρωμαιοκαθολικής Δύσης; Πρόκειται κυριότατα για μια οξυδερκή και διεισδυτική μελέτη του ερωτικού πάθους, της σαρκικής επιθυμίας, του πόθου. Η Αυγούστα εγκαταλείπει τον σύζυγό της Ιωάννη Μούχρα και ακολουθεί το Βενετό Μάρκο Σανούτο, όχι επειδή δυστυχεί με τον πρώτο και θέλει να ευτυχήσει με τον δεύτερο, αλλά γιατί είναι αιχμάλωτη μιας ακατανίκητης, κυριολεκτικά θανάσιμης ερωτικής επιθυμίας. Σε πλήρη ψυχική αδυναμία να κάνει οτιδήποτε άλλο, η Αυγούστα θα τραβήξει το δρόμο του πάθους της μέχρι τέλους, μέχρι θανάτου, του δικού της ασφαλώς θανάτου: καίγεται ζωντανή, μόνη, πάνω στη ναυαρχίδα του εραστή της.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γράφει εν έτει 1892 μια "Μικρά Μελέτη" περί Ελλήνων πολιτικών και των αυλικών τους που αποτελεί -φευ- και σήμερα, ακριβέστατο αντικατοπτρισμό της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής. Σταχυολογούμε: "Η φιλοδοξία είναι η νόσος των χορτάτων, η λαιμαργία είναι των πεινασμένων το νόσημα". "... φασκελώνων και τα δύο κόμματα όπισθεν των νώτων, και ορκιζόμενος καθ' εαυτόν να μαυρίση περιφρονητικώς όλας κατά σειράν τας κάλπας των αυτοκλήτων αντιπροσώπων του ατυχούς λαού, του τόσο δεινοπαθούντος και τυραννουμένου". "Η ηθική δεν είναι επάγγελμα, και όστις ως επάγγελμα θέλει να την μετέλθη, πλανάται οικτρώς και γίνεται γελοίος. Όστις πράγματι πονή τον τόπον του, και έχει την ηθικήν όχι εις την άκραν της γλώσσης ή εις την ακωκήν της γραφίδος, αλλ' εις τα ενδόμυχα της ψυχής, βλέπει πολύ καλά ότι είναι αδύνατον να πολιτευθή". Συναλλαγή είναι εν πρυτανείω σίτησις, αι εκ του δημοσίου ταμείου παροχαί, τα ρουσφέτια. Συναλλαγή είναι και η εις παρανόμους δίκας προστασία. Συναλλαγή είναι και η προς παραγραφήν οφειλομένων φόρων συνδρομή και η παράνομος εξαίρεσις κληρωτών. Συναλλαγή είναι και η δωροδοκία". "Όλοι εκλέγονται τη βοηθεία της δωροδοκίας. Απάνθρωπος τοκογλύφος, όσας και να αγοράση ψήφους, ποτέ δεν θα εκλεγή. Πριν κατέλθη εις τον αγώνα, θα υποδυθή την φιλανθρωπίαν, ως προσωπείον, θα φορέση την δημοτικότηταν ως κόθορνον. Θα φροντίση να αποδώση μέρος των όσα ήρπασεν εις τους εκλογείς. Και μεταξύ δύο αντιπάλων, μετερχομένων την αυτήν διαφθοράν, θα επιτύχη εκείνος όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κ' επιδεξιώτερον τον κόθορνον".

Η ζωοδότρα και επικίνδυνη θάλασσα, ο πόνος του ανεκπλήρωτου έρωτα, η παρηγοριά που χαρίζει η θρησκευτική λατρεία, η αγανάκτηση του απλοϊκού νησιώτη για την αδιαφορία και τη διαφθορά του κρατικού μηχανισμού...

Η Σκιάθος του 19ου αιώνα, το νησί που γέννησε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη - κι αυτός, με τη σειρά του, το λάτρεψε - ζωντανεύει στις σελίδες των διηγημάτων του: τα νοσταλγικά "Ολόγυρα στη λίμνη" και "Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου", το χιουμοριστικό "Ναυαγίων ναυάγια" και οι ανησυχητικά επίκαιροι "Χαλασοχώρηδες" είναι μόνο μερικά από τα μικρά λογοτεχνικά διαμάντια που συγκεντρώνονται σ' αυτό τον τόμο.

Με κίνητρο την αγάπη για τον Παπαδιαμάντη και με πίστη στη διαχρονικότητα του οι εκδόσεις "Νίκας" προσφέρουν μια σειρά από μεταγραφές των έργων του μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα σε γλώσσα δημοτική, στήνοντας μια γέφυρα που θα οδηγήσει αναγνώστες κάθε ηλικίας να τον προσεγγίσουν και να ανακαλύψουν τη γοητεία του.

Σαν τον ήχο του νάϊ που παίζει στους δρόμους της Aθήνας ο ξεπεσμένος δερβίσης στο ομώνυμο διήγημα, έτσι ακούγεται και η φωνή του Παπαδιαμάντη (1851-1911), αυτού του άρχοντα της ελληνικής γλώσσας, στα 23 αριστουργηματικά διηγήματα που ανθολογούνται στον παρόντα τόμο. Aυτό το καλαμένιο νάϊ που παίζει ο ξένος μουσουλμάνος, όπως ακριβώς και η φωνή του Παπαδιαμάντη, "κατά δύο κοκκίδας διαφέρει διά να είναι το Nαι, οπού είπεν ο Xριστός. Tο Nαι το ήμερον, το ταπεινόν, το πράον, το Nαι το φιλάνθρωπον."

Παιδικά όνειρα και φόβοι, ερωτικά σκιρτήματα και αντιζηλίες, λαϊκές δεισιδαιμονίες και κουτοπονηριές, ζωές στα όρια της ανέχειας αλλά πάντα γεμάτες, χάρη στη δύναμη και την ελπίδα που αντλείται από τη σχέση με τη φύση και τη θρησκεία.

Οι δυο τόποι-σταθμοί στη ζωή του Παπαδιαμάντη, η Σκιάθος και η Αθήνα του 19ου αιώνα, το γενέθλιο νησί και οι φτωχογειτονιές της πρωτεύουσας, απεικονίζονται με μοναδική ζωντάνια και ευστοχία σε μια συλλογή που περιλαμβάνει κάποια από τα πιο απολαυστικά διηγήματα του: "Όνειρο στο κύμα", "Φαρμακολύτρια", "Τα δαιμόνια στο ρέμα", "Ο αειπλάνητος", "Ο γείτονας με το λαγούτο" - είναι μόνο μερικά από αυτά.

Με κίνητρο την αγάπη για τον Παπαδιαμάντη και με πίστη στη διαχρονικότητα του, οι εκδόσεις Νίκας συνεχίζουν τη σειρά από μεταγραφές των έργων του μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα σε γλώσσα δημοτική, στήνοντας μια γέφυρα που θα οδηγήσει αναγνώστες κάθε ηλικίας να τον προσεγγίσουν και να ανακαλύψουν τη γοητεία του.