Greece

Η σημερινή Ελλάδα παραμένει κατ’ ουσίαν απόλυτα εξωευρωπαϊκή και δυσκολεύεται να ευθυγραμμιστεί με τον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα. Ο εκδυτικισμός της είναι μιμητικός και προσποιητός. Κατά τον Π. Γεννηματά, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κληρονομιά του ύστερου Βυζαντίου (θεοκρατική ανατολική παράδοση, αντιδυτισμός, κρατικομονοπωλιακή οικονομία και ιδεολογία της διαμεσολάβησης) εξακολουθεί να υπερκαθορίζει ως σήμερα ασφυκτικά την υποτιθέμενη «εθνική ταυτότητα» και, στην πραγματικότητα, έχει διαμορφώσει τις ιδεολογικές παραστάσεις και τα συμπεριφορικά αντανακλαστικά της νεοελληνικής κοινωνίας. Η μακροχρόνια συμβίωση με τον Οθωμανό κατακτητή ολοκλήρωσε τη μακραίωνη σκοταδιστική βυζαντινοχριστιανική διαπαιδαγώγηση. Και τούτο παρά το ότι η έκρηξη της ευρωπαϊκής Αναγέννησης αποτελεί κοινή ελληνολατινική υπόθεση. Ο ελληνικός λαός καταδικάστηκε, εν ονόματι της διαφύλαξης της ανατολικής ορθοδοξίας, σε αποκλεισμό από την πολιτισμική πρωτοπορία της ιστορίας και σε μακροχρόνια οθωμανική καραντίνα.
Ο συγγραφέας, επίτιμος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, στοιχειοθετεί με εντυπωσιακή ευρυμάθεια την άποψη ότι η ανατολική ορθοδοξία έχει ιστορικά αναδειχθεί ως ιδεολογία της οικονομικής καθυστέρησης, της κοινωνικής υπανάπτυξης και του εσωστρεφούς κοινοτικού βίου. Είναι καιρός –τονίζει– να ξεφύγουμε από τα πρότυπα του Βυζαντίου, το κόστος των οποίων έχει υπάρξει ιλιγγιώδες για τον νεοελληνισμό.
Η πρόκληση της εθνικής υπέρβασης των βυζαντινών καταβολών, όσο κι αν εκ πρώτης όψεως φαίνεται ίσως ανεδαφική και «προδοτική» απέναντι στη διαχρονική «εθνική ταυτότητα», ιστορικά παραμένει επιτακτική. Δεν ζητείται βεβαίως η εκούσια αλλοτρίωση εν ονόματι ενός καινούργιου ευρωπαϊκού προσωπείου. Ζητείται μια σύγχρονη νεοελληνική αλήθεια, μια νέα σύνθεση, ικανή να εξασφαλίσει τη δημιουργικότερη εθνική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι – θεμελιωμένη σε μια νέα παραγωγική αντίληψη στην οικονομία και ένα νέο μορφωτικό πρότυπο στην παιδεία. Μόνον έτσι –καταλήγει ο Π. Γεννηματάς– θα μπορέσουμε ως έθνος να ακολουθήσουμε τα παραδείγματα ιστορικής αναγέννησης που προσφέρει σήμερα ο κόσμος.

Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο από έναν αρχιτέκτονα που γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει στην Αθήνα. Χωρίς δεσμεύσεις και πολιτικά ορθές αναστολές, λέει αλήθειες που συχνά μένουν κάτω από το χαλί. Γιατί γράφτηκε αυτό το βιβλίο όταν διαχρονικά έχουν γραφτεί τόσα πολλά για την Αθήνα; Είναι ανεξάντλητο το κεφάλαιο «Αθήνα»; Ναι, είναι ανεξάντλητο. Και πάντα θα είναι. Μέσα από τις σελίδες του ο αναγνώστης θα βρει σκέψεις για το παρόν, αλλά και για το άμεσο και το απώτερο μέλλον της Αθήνας. Διαβάζοντάς τις, και παρά τις όποιες αρνητικές πτυχές της καθημερινότητας, είναι πιθανό να ενισχυθεί η πεποίθηση των περισσοτέρων από εμάς ότι είμαστε τυχεροί που ζούμε σε αυτή τη μοναδική πόλη. Και ότι αυτή πάντα θα μας χαμογελάει μέσα από εικόνες και οπτικές γωνίες που μιλάνε στον καθένα μας διαφορετικά. Χωρισμένο σε ενότητες και σε φαινομενικά ανεξάρτητα μεταξύ τους επιμέρους θέματα, όλα τα κείμενα μαζί συνθέτουν, αθροιστικά, μια συνολική εικόνα και μια συνολική θεώρηση. Στόχος της εικονογράφησης είναι να συμπληρωθούν τα κείμενα με ματιές στον περίγυρό μας, ματιές σε γνωστά και σε λιγότερο γνωστά σημεία της πόλης. Γραμμένο για όλους τους Αθηναίους που νοιάζονται για την πόλη τους, το βιβλίο περιλαμβάνει και απόψεις για έργα που έχουν γίνει ή που προγραμματίζονται, καθώς και για την πολεοδομική, λειτουργική και κοινωνική πραγματικότητα της Αθήνας. Αν η ανάγνωση όλων αυτών των επιμέρους παρατηρήσεων αποτελέσει έναυσμα για δράσεις προς όφελος αυτής της πόλης, ο σκοπός του βιβλίου θα έχει επιτευχθεί.

Η σημασία ορισμένων αρχαιολογικών ανακαλύψεων δεν γίνεται πάντοτε αντιληπτή από την πρώτη στιγμή. Αυτό ακριβώς συνέβη το 1901, όταν σφουγγαράδες ανέσυραν μια μάζα σκουριασμένου μπρούντζου από ένα ναυάγιο που βρισκόταν στον βυθό κοντά στην ακτή των Αντικυθήρων. Κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τότε ότι είχε μόλις ανακαλυφθεί ο αρχαιότερος αναλογικός υπολογιστής, ένας εκπληκτικός μηχανισμός που κάποτε προσομοίωνε τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων όπως τις είχαν συλλάβει οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, και που έγινε γνωστός ως «ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων». Εκτός από το χρονικό της απίθανης αυτής ανακάλυψης, ο συγγραφέας του ανά χείρας βιβλίου εξηγεί λεπτομερώς πώς λειτουργούσε ο Μηχανισμός, πώς κατασκευάστηκε και για ποιον σκοπό, αλλά και πώς κατέληξε στο πλοίο που ναυάγησε στις ελληνικές ακτές γύρω στο 60 π.Χ. Το κορυφαίο αυτό έργο της μηχανικής ήταν επίσης και μία από τις πρώτες φορητές συσκευές υποστήριξης της διδασκαλίας. Η τεχνογνωσία που ενσωμάτωνε είναι ό,τι πιο προηγμένο έχουν συναντήσει από την κλασική ιστορία οι σύγχρονοι μελετητές, ενώ εκπληκτικά είναι και τα όσα φανέρωσε για την ελληνορωμαϊκή αστρονομία και επιστημονική τεχνολογία καθώς και για τη θέση τους στην αρχαία ελληνική κοινωνία. Γραμμένο από έναν παγκοσμίου φήμης μελετητή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, το βιβλίο Ένας φορητός κόσμος θα συναρπάσει όλους τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την αρχαία ιστορία, την αρχαιολογία και την ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας.

Πρόκειται για την ελληνική μετάφραση του βιβλίου «Companion to Euripides» που εκδόθηκε το 2017 από τον εκδοτικό οίκο Wiley/Blackwell. Συνιστά την πλέον σύγχρονη και ενημερωμένη συλλογή για το έργο του Ευριπίδη, και την πρώτη της κλίμακας του Companion, ενός εγχειρήματος εξαιρετικά μακρόπνοου λόγω του μεγάλου αριθμού των σωζόμενων δραμάτων του Ευριπίδη αλλά και των αντικρουόμενων ερμηνευτικών προσεγγίσεων που συνοδεύουν τον πλέον αμφιλεγόμενο αρχαίο τραγικό. Διακεκριμένοι μελετητές της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας αλλά και του Ευριπίδη ειδικότερα, εξετάζουν με ευρύτητα και σε βάθος τη δραματουργία του με πρωτότυπες και τολμηρές φιλολογικές προσεγγίσεις. Αναλυτικότερα, ο τόμος αρθρώνεται σε επτά θεματικές ενότητες με την πρώτη να διερευνά το φιλολογικό ζήτημα της παράδοσης του κειμένου του Ευριπίδη. Οι τρεις επόμενες ενότητες είναι αφιερωμένες στο έργο του, χωρισμένο στα πρώιμα και τα όψιμα δράματα, ενώ ακολουθεί πραγμάτευση του σατυρικού δράματος «Κύκλωψ», του νόθου «Ρήσου» και των αποσπασμάτων του Ευριπίδη. Ακολουθούν δύο ενότητες για ευρύτερα ζητήματα της ευριπίδειας έρευνας: τα φορμαλιστικά χαρακτηριστικά των δραμάτων του Ευριπίδη και τα προβλήματα επιτέλεσής τους (συμπεριλαμβανομένης της μουσικής και του Χορού) και κρίσιμες οπτικές ανάγνωσης του ευριπίδειου έργου (πνευματικό περιβάλλον, μύθος, θρησκεία, φύλο). Το τελευταίο μέρος εστιάζει τόσο στην πρόσληψη του Ευριπίδη από τους συγχρόνους του, ιδίως τον Αριστοφάνη, και από τον 4ο αιώνα έως τον Ρωμαίο δραματουργό Σενέκα, όσο και στις σύγχρονες παραστασιακές προσεγγίσεις των έργων του στον 20ό και 21ο αιώνα. Ο τόμος συνοδεύεται και από το αρχαίο ελληνικό κείμενο όλων των δραμάτων του Ευριπίδη. Το βιβλίο απευθύνεται τόσο σε φοιτητές φιλολογικών σχολών και νέους επιστήμονες όσο και σε ειδικούς μελετητές του Ευριπίδη.

Σκίτσο, μαύρες γρήγορες μικρές γραμμές σ' ένα κομμάτι χαρτί. Μολύβι, πενάκι, μελάνι. Ένα αστέρι που πρόλαβες και το έκλεισες στη χούφτα σου πριν πέσει, ένα φτερό που σκάλωσε σ' ένα κλαδί κι έμεινε μια στιγμή που αποτυπώθηκε στο χαρτί. Μικρά κομμάτια παζλ που συναρμολογούμενα φτιάχνουν την πόλη, την ιστορία της, τη ζωή της. Μικρές αναμνήσεις τα σκίτσα της 'Ελλης.

Ένα µοναδικό φωτογραφικό λεύκωµα µε ενδιαφέρουσες φωτογραφίες της Αθήνας, που βασίζεται στην οµώνυµη ταινία «Η Αθήνα από την Ανατολή στη ∆ύση, 1821-1896», µια παραγωγή του ΠΡΩΤΕΑ & PROTEUS NY Inc., σε έρευνα, σενάριο και σκηνοθεσία της Μαρίας Ηλιού και µε ιστορικό σύµβουλο τον Αλέξανδρο Κιτροέφ. Μέσα από σπάνιο αρχειακό φωτογραφικό υλικό (επί το πλείστον άγνωστο έως τώρα στη χώρα µας), για την αναζήτηση και συλλογή του οποίου χρειάστηκαν πολλά έτη συστηµατικής εργασίας, ξεδιπλώνονται οι διαφορετικές στιγµές της ιστορίας της Αθήνας, που από µια µικρή ανατολίτικη πόλη των οκτώ χιλιάδων κατοίκων το 1821, µε αξιόλογα δείγµατα αστικής αρχιτεκτονικής και πλήθος κλασικών και βυζαντινών µνηµείων, ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του νεότευκτου ελληνικού κράτους το 1834 και µέσα σε λιγότερο από εκατό χρόνια µεταµορφώθηκε σε µια σύγχρονη νεοκλασική πόλη µε 130.000 κατοίκους, φιλοξενώντας τους πρώτους διεθνείς Ολυµπιακούς Αγώνες της σύγχρονης εποχής.

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ως δαιμόνιος μελετητής μεσαιωνικών χειρογράφων μάς αποκαλύπτει τη συνήθεια των βίαια εκχριστιανισμένων λαών της Βόρειας Ευρώπης, να εγκαταλείπουν ευκαιριακά την αυστηρότητα του χριστιανικού δόγματος, όπως τους είχε επιβληθεί από την Καθολική Εκκλησία, και να επιδίδονται σε παγανιστικά όργια μέσα στους ίδιους τους χριστιανικούς ναούς με την ενθουσιώδη μάλιστα συμμετοχή των χριστιανών ιερέων και αρχιερέων. Οι παράδοξες τούτες τελετές, που μοιάζουν σαν μια αναγκαστική συμβίωση του χριστιανικού δόγματος και της λαϊκής παγανιστικής λατρείας, τράβηξαν το ενδιαφέρον του Εμμανουήλ Ροΐδη, ο οποίος πρώτος συνέλεξε πληροφορίες και πρώτος μίλησε γι’ αυτές στο νεοελληνικό αναγνωστικό κοινό, έστω κι αν αυτό το κοινό ήταν και παραμένει απελπιστικά περιορισμένο, σε μια χώρα που τη διαφεντεύει ακόμη και στον εικοστό πρώτο αιώνα ο ρασοφόρος σκοταδισμός. Μια μικρή έρευνα πάντως, στις σύγχρονες προσπάθειες αναβίωσης των παραδοσιακών εθίμων στη βόρεια Ευρώπη, αποδεικνύει ότι η «Γιορτή του Γαϊδάρου» και οι παρεμφερείς γιορτές, εξακολουθούν να τιμώνται και σήμερα...

«Ένα βιβλίο µυθικό». Mercedes Arancibia, Periodistas en Espan~ol, Ισπανία «Ένας Φειδίας του ύφους!» Christophe Ono-dit-Biot, Le Point, Γαλλία «Μία αποκάλυψη!» Norbert Mayer, Die Presse, Γερµανία «Οι διάσηµοι αφορισµοί του Δήµου… έχουν αποκτήσει κύρος θεσµού». Manuel Gogos, Neue Zurcher Zeitung, Ελβετία «Η μεγαλύτερη δυστυχία του Δήμου είναι ότι αυτόν, τον ένθερμο πατριώτη, δεν τον άκουσε κανείς». Berthold Seewald, Die Welt «… ένας προικισμένος άνθρωπος, έξυπνος, παρατηρητικός, σπινθηροβόλος». Αλέξανδρος Κοτζιάς, H Καθημερινή «… έχει γίνει κλασικό. Πικρό κείμενο αυτογνωσίας, έθεσε με τον δικό του σαρκαστικό τρόπο το θέμα της νεοελληνικής ταυτότητας. [...] Ένα πραγματικά πατριωτικό βιβλίο». Αλέξανδρος Στεργιόπουλος, Ελευθεροτυπία, Βιβλιοθήκη «Ο εξυπνότερος συγγραφέας μας μετά τον Ροΐδη;» Γ. Π. Σαββίδης, Τα Νέα «… είναι από τα βιβλία εκείνα που σου δίνουν το αντιφατικό συναίσθηµα µιας θλιβερής ικανοποίησης: ικανοποίησης γιατί είναι ένα βιβλίο γραµµένο µε τέχνη, που προσφέρει αναγνωστική ευχαρίστηση. Θλιβερής, γιατί το περιεχόµενό του κάθε άλλο µπορεί παρά να ευχαριστεί. […] τριάντα οκτώ χρόνια µετά την έκδοσή του, παραµένει, δυστυχώς, επίκαιρο». Νάσος Βαγενάς, Νέα Ευθύνη

«Η πρώτη µου επίσκεψη στην Ελλάδα πραγµατοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1954. Δέκα χρόνια είχαν περάσει από την αποχώρηση των Γερµανών και πέντε χρόνια από το τέλος του Εµφυλίου. Η Ελλάδα που πρωτοείδα ήταν βουτηγµένη στη φτώχεια. Αυτό ήταν εµφανές παντού. Συχνά όταν συζητούσες µε έναν Έλληνα για την οµορφιά της χώρας του, ακολουθούσε ένα “ναι, αλλά είναι πολύ φτωχή” – και προς επίρρωση των λεγοµένων του έτριβε τον αντίχειρα µε τον δείκτη του». ROBERT A. MCCABE «Πολλές από τις σαγηνευτικές φωτογραφίες του Robert McCabe (που τραβήχτηκαν σε διάφορα µέρη της Ελλάδας από τα µέσα της δεκαετίας του 1950 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1960) επιτρέπουν µατιές σε στιγµιότυπα µιας διαλεκτικής µεταξύ διαφορετικών στιγµών της ελληνικής ιστορίας και πολιτισµού, όπως διατηρήθηκαν στην µεταπολεµική Ελλάδα». ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΟΪΛΟΣ «Η ασπρόµαυρη εικόνα του Robert McCabe µε τον εργάτη να δου­λεύει εντατικά στους χώρους του Ηρωδείου που προοριζόταν να γίνει κέντρο του Φεστιβάλ φέρνει µπροστά στα µάτια µας ολοζώντανα τα χρόνια αυτού του “ανοίγµατος”, αυτού του µεταβατικού χρονικού σηµείου µεταξύ µιας εποχής τροµακτικών δεινών που έδυε και µιας νέας, ελπιδοφόρας ανασυγκρότησης που ανέτελλε». ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Διαβάζοντας τούτο το βιβλίο δεν αμφιβάλλει κανείς ούτε στιγμή για τα φιλελληνικά αισθήματα του συγγραφέα. Ωστόσο δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι διαθέτει οξυδέρκεια, παρατηρητικότητα και κριτικό πνεύμα. Δεν έχει προκαταλήψεις, αλλά δεν κλείνει τα μάτια στις αδυναμίες που αναπόφευκτα ανακαλύπτει. Επιστρατεύει τότε το λεπτό χιούμορ για να περιγράψει τους πρωτευουσιάνους της «καλής κοινωνίας» που μιμούνται χωρίς επιτυχία τα ευρωπαϊκά ήθη ή την τάση για πολιτικολογία, κοινό και αδιαφιλονίκητο γνώρισμα της ράτσας, ή άλλα στοιχεία που ξενίζουν τον Ευρωπαίο. Όμως δεν γίνεται δηκτικός. Υπάρχει μια έμφυτη, θα έλεγε κανείς, καλή προαίρεση, που τον οδηγεί στην κατανόηση και όχι στην κατάκριση ή την περιφρόνηση. Είναι σίγουρος πως ο ελληνισμός έχει μέλλον και πως είναι ικανός να ξεπεράσει τις αδυναμίες του.