Books

«Μπαμπά, μαμά, μια ιστορία ακόμη!»

«Εντάξει, μια μικρούλα ιστορία!»


Δέκα σύντομες ιστορίες για να διαβάσουν οι γονείς στα παιδιά τους, καθώς περιμένουν τα Χριστούγεννα. Όμορφες στιγμές μαζί με τον Λουκά το ξωτικό, τον Όσκαρ το λαγουδάκι, τον Έκτορα τον πειρατή και πολλούς άλλους αστείους και διασκεδαστικούς ήρωες.

Διότι το διάβασμα μιας ιστορίας, ακόμη και για πέντε λεπτά, είναι πάντα απολαυστικό!

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ [Thomas Boberg] Ήταν την ώρα που βγαίνει ο ήλιος πάνω απ΄το σταθμό, έχω χάσει αποσκευές, τραίνο, κατεύθυνση, έχω χάσει τον μπούσουλα, πήγα στην πόλη, ήταν την ώρα που ο ήλιος καίει τους τρούλους, που η σκόνη μαστιγώνει τον κάμπο, που η φτώχεια τριβόταν στο φως, που ο κόσμος γονιμοποιείται στα σκατά, που δε θυμάμαι τι σκέφτηκα, τι έζησα, το τρένο έφυγε, οι νέοι έφυγαν, την περισσότερη νύχτα γρατζουνούσα σ΄έναν τοίχο, ήταν την ώρα που ήταν η ώρα να ξυπνήσεις, η αρρώστια ροκάνιζε γλυκές αναμνήσεις, πέρασα από ένα πάρκινγκ, είδα μια ταμπέλα, ήταν σκονισμένη, άσχημη, αηδιαστική, πίσω από την ταμπέλα υπήρχε ένα δωμάτιο, στο δωμάτιο ήταν ένας άντρας, ήθελε να πουλήσει κάτι, αγόρασα κάτι και ήπια ένα ποτήρι, μετά βγήκα έξω στο σούρουπο, αυτό απλωνόταν σε πλατείες και τρομαχτικές στιγμές, και γύρισα σ΄ένα δωμάτιο, το δωμάτιό μου, όμως ήταν άραγε δικό μου; Εκεί περίμενε ένα βαθύ και ερωτευμένο ραντεβού, αγκάλιασα το ραντεβού μου, είχα ξεχάσει ότι είχα ραντεβού, ένα άλλο βαθύ και όντως ερωτευμένο ραντεβού, είπα ότι το είχα ξεχάσει, είχα ήδη ραντεβού, και είναι εδώ στη γωνία, κλάψαμε, είπα, αλλά μπορώ να διαλέξω, είπε εκείνη, έτσι είναι. ΤΟ ΛΙΒΑΔΙ [Marianne Larsen] Το λιβάδι απόψε μοιάζει σαν το ουσιώδες και αυτό που λέμε έχει να κάνει ακριβώς γι΄αυτό με κοτσάνια και κελάρυσμα και σπόρους και έντομα και αυγά και κοτσύφια και έλλειψη φόβου για συμβόλαια εργασίας ενοικιαστήρια και άλλα συμβόλαια απόψε λίγο πιο πέρα από μας γυρνάνε παιδιά με τους μεγάλους απ΄το χέρι είναι ένα λιβάδι σίγουρα βρίσκεται πάνω του μια μεγαλούπολη.

Πέντε Δέκα Δεκαπέντε… Το κρυφτό είναι το αγαπημένο τους παιχνίδι. Ο Μπερτ νομίζει ότι βρίσκει τις καλύτερες κρυψώνες – αλλά όχι! Συνέχεια ο Φρανκ τον ξετρυπώνει... Έτσι εκείνος κερδίζει κάθε φορά. Σε κάθε παιχνίδι. Κερδίζει πάντα. Μερικές φορές, όμως, ο Φρανκ σκέφτεται ότι αγαπάει το κρυφτό… αλλά αγαπάει τον φίλο του περισσότερο! Και θέλει να του δώσει μια ευκαιρία…

Ο ισπανικός Μεσαίωνας ήταν βαρύτερος και μακρύτερος από τον Μεσαίωνα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Τα σκοτάδια του συνέχισαν να φωτίζονται από τις πυρές των καιομένων αντιφρονούντων, κατ'ουσία ή κατ' όνομα (αφού δεν ήταν απαραίτητη μια ανοιχτή διαφωνία για να επιφέρει την τιμωρία, οι ιερείς αποφάσιζαν), επί κοντά τριακόσια χρόνια, πριν φτάσει η Ιταλική Αναγέννηση στη χώρα τού Μανρίκε και του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού. Χρονολογικά, λοιπόν, δύο από αυτά τα ποιήματα υποτίθεται ότι βρίσκονται μέσα στα όρια του ισπανικού Μεσαίωνα, ενώ τα άλλα τρία όχι. Ας καθορίσουμε όμως όσο γίνεται αυτά τα όρια. Αν η Ιταλική Αναγέννηση άρχισε με τον Δάντη, τον Τζιόττο, τον Καβαλκάντι, κ.α., περί τα τέλη τού 13ου αιώνα, στην Ισπανία, λόγω του εκκλησιαστικού σκοταδισμού, άρχισε κάπου δυο αιώνες μετά. Έτσι δύο από τα ποιήματα, του Χόρχε Μανρίκε και του Φραϋ Λουΐς ντε Λεόν, γράφτηκαν υπό την άμεση πίεση αυτού του σκοταδισμού. Ενώ τα σκοτάδια, εξυπακούεται, δεν καταλύθηκαν αμέσως μετά την έλευση της Ιταλικής Αναγέννησης: η τρομοκρατία με τις φωτιές των καιομένων πιστών από την Καθολική Εκκλησία συνεχίστηκε για πολύ καιρό. Και τα πέντε ποιήματα, λοιπόν, γράφτηκαν υπό το βάρος του ίδιου σκοταδιστικού κλίματος και των επιπτώσεών του, και το μοιράζονται σαν ένα κοινό χαρακτηριστικό.

Αυτή η μικρή έκδοση συγκεντρώνει πέντε δοκίμια του Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα, τα οποία δημοσιεύτηκαν με τροποποιήσεις ή χρησίμευσαν ως υποστηρικτικό υλικό σε συνέδρια στα οποία συμμετείχε μεταξύ 2008 και 2011. Τα ενώνει η ανάγκη να συνδεθούν με την ποιητική γνώση που εφαρμόζεται στη σκηνή, κάτι το οποίο λειτουργεί ως οδηγός σε όλες τις καλλιτεχνικές εμπειρίες του συγκεκριμένου καλλιτέχνη. Ως εκ τούτου, το έργο αυτό, που φέρει μάλιστα και τον τίτλο Πέντε δοκίμια για τη σκηνική ποίηση, αποκαλύπτει κάποια στοιχεία που του έχουν κινήσει το ενδιαφέρον στο πλαίσιο αυτό, όπως, για παράδειγμα, η τέχνη της δράσης (action), η σχέση ανάμεσα στο μεταδραματικό θέατρο και το νεομπαρόκ, μια δραματουργία του ουσιώδους, η οποία θεμελιώνεται στην έννοια της συντομίας –εν μέσω μιας κρίσης που αναπαριστάται επίσης μέσα από την ποιητική του λάθους και του εφήμερου–, καθώς και κάποια στοιχεία που συνδέουν τις τέχνες του θεάματος με τη σημασιολογία, στο πλαίσιο του πειραματισμού και της ανάγκης προβολής των εν εξελίξει εργασιών, ως μια μορφή πλησιάσματος της τέχνης στη ζωή. Το τελευταίο κείμενο περιέχει τριάντα αποσπάσματα σχετικά με την εφαρμογή της ποιητικής συνείδησης στη σκηνή.

Πολιτικά κείμενα Τα κείμενα του μεγάλου Γερμανού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ που δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο, φιλοδοξούν να φέρουν τον αναγνώστη κοντά στον άλλο Μπρεχτ, τον Μπρεχτ ως πολιτικό στοχαστή και στρατευμένο καλλιτέχνη, που γι’ αυτόν η τέχνη και η πολιτική ήταν ενωμένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1930 όπου τα ολοκληρωτικά καθεστώτα κέρδιζαν μέρα με την μέρα περισσότερο έδαφος ο Μπρεχτ θα αναδειχθεί σε σφοδρό σχολιαστή-επικριτή του φασισμού. Ο Αδόλφος Χίτλερ με το που θα πάρει την εξουσία το 1933 θα κάψει όλα τα βιβλία του συγγραφέως σε μια προσπάθεια να φιμώσει την ισχυρή επιρροή που ήδη είχε αποκτήσει ο Μπρεχτ στις συνειδήσεις του γερμανικού αναγνωστικού κοινού. Ο Μπρεχτ θα εξοριστεί από την Γερμανία αλλά θα συνεχίσει να γράφει και να μάχεται με την πένα του κατά του φασισμού. Κορυφαίο κείμενο της περιόδου αυτής, το "Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια", που αποτελεί έναν υποδειγματικό οδηγό αντίστασης στην πάλη κατά του ολοκληρωτισμού. Λίγα χρόνια αργότερα, στο περίφημο θεατρικό του έργο "Η ζωή του Γαλιλαίου" θα γράψει μια φράση που ουσιαστικά αντιπροσωπεύει τον πυρήνα της ιδεολογίας του Μπρεχτ: "Η γνώση θα γίνει πάθος και η έρευνα έκσταση...". Τα κείμενα της παρούσας έκδοσης ανοίγουν τις προοπτικές για να γνωρίσουμε και τον άλλο Μπρεχτ, αυτόν που έχει την δίψα του μεγάλου διανοούμενου, αγωνιστή και ανθρώπου για γνώση και χρήση την γνώσης αυτής, ώστε πρώτα να κατανοήσουμε και ύστερα να παλέψουμε για την αλλαγή της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μεικτή οικογένεια στη Θεσσαλονίκη. Από τους Έλληνες παππούδες μου, ο ένας οινοποιός και ο άλλος αλευρέμπορος από την Ανατολική Ρωμυλία, κληρονόμησα τις αδυναμίες μου στο κρασί και στο καλό φαΐ. Από σύμπτωση ο Εβραίος παππούς μου, από τη μεριά της μητέρας κι αυτός, στην πενηντάχρονη περιπλάνησή του ανάμεσα στον Βιστούλα και τον Ντον ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα μυλωνάς. Ο συνδυασμός με ανάγκασε να στρατευτώ στον αναγκαίο συνδυασμό αυτοσυγκράτησης και υγιεινής διατροφής. Από πού κληρονόμησα την τάση μου για κίνηση και την ικανότητα ν’ αντλώ από το τίποτα ενέργεια στις δύσκολες στιγμές της ζωής μου, ειδικά όταν άρχιζε να μου μυρίζει ισόβια, αποτελεί και σήμερα αναπάντητο ερωτηματικό. Ίσως όμως να μην σχετίζεται καθόλου με τα γονίδιά μου αλλά με το κλίμα μέσα στο οποίο ανατράφηκα. Η μητέρα, κήρυκας του ορθολογισμού με πίστη στις ανθρώπινες αξίες, μ’ έμαθε να αντιμετωπίζω καταστάσεις ως νοήμων άνθρωπος, μαχητικά, αμερόληπτα, δίκαια. Όση πονηριά και υστεροβουλία κατάφερα να καλλιεργήσω για χρήση μου θα παραμένουν πάντα προσωπική μου ευθύνη. Ο πατέρας, από σύμπτωση αρχαιολόγος, από ανάγκη επιχειρηματίας, ήταν ο τύπος του παιδιόθεν εραστή της Ιστορίας και της Ποίησης. Μ’ έμπλεξε από μικρή σε απλοϊκά αλλά και πολύπλοκα ρομαντικά διλήμματα, που ταίριαζαν απόλυτα εκείνο το απόγευμα με την εικόνα των κήπων του ξενοδοχείου. Αντιγράφει ο ποιητής τη ζωή ή η ζωή τον ποιητή; Και με τα χρόνια το ερώτημα αν η μικρή Δάφνη έπρεπε να βιώσει επώδυνες καταστάσεις για ν’ απολαύσει την εμπειρία τους, κατέληγε σε καθημερινό γρίφο. Τη στιγμή που η Δάφνη αποφασίζει να ακολουθήσει τον μίτο της ιστορίας, που της εκμυστηρεύθηκε ο πατέρας της λίγο πριν πεθάνει, δεν έχει ιδέα για το τι πρόκειται να επακολουθήσει. Οι επόμενες πέντε εβδομάδες θα αλλάξουν τη ζωή της για πάντα. Στην προσπάθειά της να διαλευκάνει το μυστήριο γύρω από τα σπαράγματα παπύρου που έπεσαν από την εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου, θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον υπόκοσμο του λαθρεμπορίου τσιγάρων και της μαφίας. Θα γνωρίσει όμως και τον έρωτα της ζωής της, για τον οποίο είναι διατεθειμένη να κάνει οτιδήποτε χρειαστεί. Η αναζήτησή της θα την οδηγήσει στην Ποντγκόριτσα, στην Ιερουσαλήμ, στη Ρόδο και από εκεί στη Λάρνακα, όπου θα έχει αίσιο τέλος. Ο Bασίλης Kωνσταντίνου γεννήθηκε το 1946 στη Δράμα και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Aρχαιολογία και Iστορία του Eβραϊσμού στην Iερουσαλήμ. Την περίοδο 1968-1972 εργάστηκε στις ανασκαφές του Δυτικού και Nοτίου Tείχους της Iερουσαλήμ. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στα Bαλκάνια ως διευθυντικό στέλεχος ελληνικών και πολυεθνικών εταιρειών. Το ενδιαφέρον του για την ιστορία και την πολιτική τον ώθησε, μετά από τη μετάφραση και τον σχολιασμό του Bαλκανικού ημερολογίου 1934-1941 του Λαιρντ Άρτσερ (Eστία 1993), να γράψει το δεύτερο μυθιστόρημά του Οι παίκτες (Eστία 2007). Από τις εκδόσεις της Eστίας κυκλοφορούν επίσης το μυθιστόρημα Λίζα (1989), οι νουβέλες Οι πρωινοί περίπατοι των Βασίλειων Βουλγαροκτόνων (2009) και For sale / Πωλείται (2014).

Όχι ένας, αλλά πέντε ελέφαντες ζουν σε αυτή τη ζούγκλα. Μαζί τους κι εγώ. Οπότε καταλαβαίνετε τι συμβαίνει κάθε μέρα που συναντιόμαστε. Και δε φτάνει αυτό, αλλά όλοι μαζί, ο Ελισαίος, η Μάρθα, ο Κοκτό, ο Ρόη κι ο Ορφέας, φέρνουμε και τους φίλους μας μαζί! Το πιθηκάκι, η αρκούδα, το ποντικάκι, ο σκαντζόχοιρος, η όμορφη μπαλαρίνα και ο κουτσός στρατιώτης, όλοι μια παρέα, κάνουμε ποδήλατο, πάμε βαρκάδα, πίνουμε χυμό και γίνεται χαμός! Μα λίγο πριν νυχτώσει, κάθε κατεργάρης στη θέση του.

Ο Ρομπέρτο Φερνάνδες Ρεταμάρ είναι ο πιο γνωστός ζων Κουβανός ποιητής σήμερα και ο εθνικός ποιητής του νησιού. Η ποίησή του, συνεπής στις επιταγές του συμπατριώτη του αγωνιστή-ποιητή Χοσέ Μαρτί, εμπνέεται από την ιστορία, τους αγώνες του νησιού, αλλά και από την ιστορία, τον έρωτα και τη ζωή των άλλων λαών της ηπείρου. Δεν στερεί την αλληλεγγύη της σε μακρινούς λαούς, όπως ο βιετναμικός, και δεν μένει ξένη όπου και όταν το επιτάσσουν οι στιγμές. Είναι μια ποίηση μαχητική όταν το θέλει η ιστορία αλλά και λυρική, σατυρική, ελεγειακή ή περιπαικτική, για να εμπνευσθεί από τα μικρά ή μεγάλα γεγονότα της καθημερινότητας. Αφιερώνεται, σε ένα μεγάλο μέρος της, στη ζωή στο νησί μετά την επικράτηση της Επανάστασης του Φιντέλ Κάστρο, στο σπίτι, τις θυγατέρες, τις απώλειες φίλων, τον εγγονό του που τον λένε Φωκά, ή την ανέχεια σε δύσκολουςκαιρούς και την αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, την εποχή των σοβιετικών πυραύλων.Όλα δοσμένα με έναν ελεύθερο, συζητητικό, κυρίως, στίχο μιας δωρικής απλότητας και αφοπλιστικής ειλικρίνειας.