Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

Ο Αλέξης, χαρακτηριστικός ήρωας της Γιουρσενάρ, στην ομώνυμη νουβέλα (1929) προσπαθεί να καταλάβει καλύτερα τον κόσμο γύρω του αλλά και τον εαυτό του. Επιχειρώντας ένα είδος απολογισμού του αποτυχημένου γάμου του, στέλνει στη σύζυγό του μία μακροσκελή επιστολή στην οποία, αφηγούμενος εν πολλοίς τη ζωή του, διακριτικά αλλά επίμονα γράφει για τον «μάταιο αγώνα του» να διαχειριστεί –και ενδεχομένως να υπερβεί– τις αυθεντικές ενορμήσεις του, τις φυσικές του ροπές και προτιμήσεις. Η νουβέλα Χαριστική βολή (1939) διαδραματίζεται στις Βαλτικές Χώρες την επαύριο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1919-1920. Τρεις νέοι άνθρωποι, δύο άντρες και μία γυναίκα, συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς που ξεκινούν από τη φιλία και φτάνουν έως τον ανεκπλήρωτο και απελπισμένο έρωτα. Και όλα αυτά, σε ένα περιβάλλον όπου οι πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Λευκών και Μπολσεβίκων μαίνονται ακόμα, κάνοντας δύσκολη όχι μόνο την ευτυχία τους, αλλά και την απλή επιβίωσή τους.

Η πρώτη αυτή ανθολογία επιστολών της Μαργκερίτ Γιουρσανάρ μας δίνει τη δυνατότητα να αποτιμήσουμε τους δεσμούς της με τον κόσμο και μας επιφυλάσσει πλήθος μεταθανάτιες εκπλήξεις. Αυτή η αλληλογραφία που θυμίζει ημερολόγιο γραμμένο κατά διαλείμματα, επιτελεί εδώ και τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες της: παρακολουθεί την γυναίκα εκτός του έργου, παρακολουθεί την συγγραφέα εντός του έργου, αποτελεί η ίδια έργο. Είτε ως αυτοπροσωπογραφία καμωμένη από τις ψηφίδες της καθημερινότητας είτε ως άσκηση αυτογωνσίας, τα "Γράμματα σε φίλους και όχι μόνο" ζωντανεύουν τον κόσμο της εξόριστης του Νησιού των Έρημων Λόφων ή της περιηγήτριας που "κάνει τον γύρο της φυλακής", από την πρώτη παιδική επιστολή ως τον τελευταίο μήνα πριν τον θάνατό της. Τα γράμματα της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, ένας ιμάντας μετάδοσης ανάμεσα στην ίδια και στην πένα της, δεν θα απογοητεύσουν όσους προπάντων ενδιαφέρονται για τα μυστικά της γραφής, για τα παρασκήνια των έργων.
Σ' αυτό το επιστολογραφικό έργο που εμπνέεται πρώτα-πρώτα από την φιλία, τον μοναδικό δηλαδή ανάμεσα σ' όλους τους μυστικισμούς τον οποίο η συγγραφέας ασπάζεται ολόψυχα, ξεδιπλώνεται η ικανότητά της να ακούει τον άλλον και να προσαρμόζεται στον αλληλογράφο της. Τρία γράμματα σχετικά με το ταξίδι της στην Αλάσκα μας δίνουν τη δυνατότητα να αποτιμήσουμε αυτήν την ευαισθησία προς τον παραλήπτη που, σε αντίθεση με άλλες αλληλογραφίες, δεν είναι εξίτηλος, παραγκωνισμένος σε μια λειτουργία ακροατή ή απλό πρόσχημα για μια λογοτεχνική εξάσκηση. Ωστόσο το άνοιγμα δεν αποκλείει την ειλικρίνεια που ενδέχεται και να είναι ωμή: "Δεχθείτε τα αλλαγμένα αισθήματά μου" και συχνά είναι αυθόρμητη: "Γιατί όταν μιλάμε στο τηλέφωνο δεν έχουμε ποτέ τι να πούμε";