Στέφανος Ροζάνης

Το βιβλίο του Στέφανου Ροζάνη "Εκδοχές της πόλης" αποτελεί μια στοχαστική περιπλάνηση στον δαιδαλώδη τόπο της σύγχρονης μητρόπολης. Μια περιήγηση στην πολυμορφία και την πολυφωνία που η μεγαλούπολη φανερώνει προκειμένου να έλξει ερωτικά το πλήθος και συνάμα να μοιραστεί μαζί του τα θέλγητρα μιας ζωής που έχει τελεσίδικα αποκοπεί από το βάθος της προσωπικότητας του ατομικού υποκειμένου. Οι μεγαλουπόλεις σήμερα βρίσκονται στο κέντρο των κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων, αποτελούν έναν τόπο μετασχηματισμών και διεκδικήσεων, έναν χώρο όπου οι ταυτότητες συναντιούνται και αλληλοεπιδρούν. Εκκινώντας κριτικά από τις φιλοσοφικές προσεγγίσεις των Γκέοργκ Ζίμελ, Βάλτερ Μπένγιαμιν, Μάσιμο Κατσιάρι και Τέοντορ Αντόρνο, ο συγγραφέας μάς παραθέτει γόνιμους προβληματισμούς και ερωτήματα γύρω από τις πολύπλοκες εκφάνσεις του βίου στις σύγχρονες μητροπόλεις.

Πώς μπορούμε να προτάξουμε μια ανατρεπτική θεωρία κοινωνικής δράσης με θεμέλιο την ουτοπική επιθυμία, τη ριζωμένη μέσα στην ανθρώπινη ψυχή; Ποια σημασία και ποια χρήση μπορεί να έχει ο ουτοπικός προσανατολισμός, ο οποίος γεννά το μέλλον από τον εαυτό του, και του οποίου το παρελθόν είναι αποκλειστικά το μέλλον; Η ανατρεπτικότητα της ουτοπικής παρόρμησης βρίσκεται ακριβώς στην ανεικονικότητά της, η οποία φανερώνεται ως μια δύναμη πίστης, ως μια δυναμική προφητική, που συνεργάζεται με δυνάμεις οι οποίες λανθάνουν στα βάθη της πραγματικότητας. Η ουτοπία δεν είναι εικόνες φαντασιακής εκπλήρωσης του παρελθόντος. Είναι το τέλος της μυθικής εκπλήρωσης και η απαρχή του αποκαλυπτικού φαντασιακού ως οντολογικής έντασης μέσα στην ψυχή. Η αυθεντική ουτοπική παρόρμηση, ριζωμένη στην ατομική ψυχή, ούτε προβλέπει στην πραγματοποίησή της, κάτω από δεδομένες συνθήκες και όρους, ούτε συγκροτεί ένα σωτηριολογικό πρόταγμα κοινωνικών επαναστάσεων. Η ουτοπία είναι αυτή η αιφνίδια προφητεία που παράγει αμνησιακά και δίχως αναφορικότητα την εξέγερση, όχι ως παρόρμηση εκπλήρωσης αλλά αντίθετα ως αυτοβεβαίωση της μη ολοκλήρωσης του ουσιώδους. Είναι μια διαρκής εξεγερτική κατάφαση του μη δυνάμενου να ολοκληρωθεί και μαζί μια απόλυτη πίστη σε αυτό, μια γοητεία που ωθεί την ψυχή να οραματίζεται και να προαναγγέλλει το λανθάνον μέσα στο πραγματικό, το λανθάνον ως δυναμική ενός "καθ' οδόν" προς τον κόσμο.

Το βιβλίο αυτό είναι αποτέλεσµα της συνάντησης ενός φιλοσόφου, του Στ. Ροζάνη, και ενός συνθέτη, του Θ. Σλιώµη, πρώτα µέσα από τα Μουσικά, ένα περιοδικό σκέψης και θεωρίας για τη µουσική (1996-2006), και στη συνέχεια µέσα από έναν πνευµατικό διάλογο που φθάνει στις µέρες µας. Στα κείµενα αυτά οι συγγραφείς, έχοντας ένα ευρύ φάσµα θεµάτων –από την έννοια του εθνικού στην ελληνική µουσική και τους µεγάλους συνθέτες-αιρετικούς έως τη σχέση της µουσικής µε άλλες τέχνες, από τον ροµαντισµό και την αναζήτηση της ουτοπίας µέχρι τις σύγχρονες µεταλλάξεις των καλλιτεχνικών µορφών και τη σηµασία της δηµιουργίας–, επιχειρούν να θέσουν µέσα από διερωτήσεις και θέσεις τα καίρια πολιτισµικά ζητήµατα της εποχής µας: για το δηµιουργικό υποκείµενο και τη δυνατότητα ύπαρξής του, για τη µουσική και τις τέχνες απέναντι στο Θέαµα και την Εικόνα, για την αναγκαιότητα της υπέρβασης του τείχους και του εγκλεισµού ώστε να δούµε το πίσω από αυτό, το πέραν αυτού. Στη σειρά Μουσική του 20ού αιώνα κυκλοφορούν: - René Leibowitz, Σένµπεργκ: Η µεγάλη στροφή της σύγχρονης µουσικής - Θωµάς Σλιώµης, Η τέχνη απέναντι στον ναζισµό: Το µουσικό κίνηµα της Τερεζίν, 1941-1945 - Pierre Boulez, Ας σκεφτούµε τη µουσική σήµερα - Pierre Citron, Mπάρτοκ: Από το φολκλόρ στην πολυτονικόκητα