Δημήτρης Χριστόπουλος

Το μικρό αυτό βιβλίο γράφτηκε υπό τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων. Στόχος είναι να μπορεί να διαβαστεί από τον καθένα και την καθεμία που προβληματίζεται γύρω από το περίφημο Μακεδονικό. Αυτό που επιχειρεί να προσφέρει είναι μια συνοπτική και κριτική περιήγηση στα πιο διαδεδομένα σχήματα τα οποία, κατά τη γνώμη μας, συνθέτουν τις μεγάλες εθνικές αφηγήσεις, αρθρώνοντας επίσης μια απάντηση σ’ αυτές. Το βιβλίο απευθύνεται στους ολοένα και περισσότερους πολίτες που θέλουν να αναμετρηθούν με την, έως πολύ πρόσφατα, θλιβερή μονοτονία του λόγου περί το Μακεδονικό στη δημόσια συζήτηση. Αλλά όχι μόνο. Ενδιαφέρεται, ακόμα, να συνομιλήσει με εκείνους που είναι διατεθειμένοι να αναμετρηθούν με τους δικούς τους μύθους. Οι συγγραφείς θέλησαν να γράψουν όπως ακριβώς συζητάμε: με τρόπο απλό και όχι αυστηρά επιστημονικό - πόσο μάλλον επιστημονικοφανή. Το ανά χείρας βιβλίο δεν προορίζεται για τους λίγους ή τους ειδικούς. Όσα έθνη ομολογούν θαρρετά, πρωτίστως στον εαυτό τους, τις πικρές αλήθειες και τα κλεισμένα στο ντουλάπι μυστικά τους, μόνο κερδισμένα βγαίνουν. Το ίδιο ισχύει και για τις ζωές των ανθρώπων. Η ελληνική κοινωνία, δυστυχώς, δεν έχει κάνει τολμηρά βήματα αυτοκριτικής και επιλέγει να κουκουλώνει διάφορα τραυματικά ζητήματα του παρελθόντος, ιδίως αυτά που ονομάζει "εθνικά ζητήματα", για να μην υποχρεωθεί σε μια τολμηρή αναμέτρηση με τον εαυτό της. Ας αναμετρηθούμε λοιπόν με τις ανασφάλειες και τις φοβίες μας, ώστε να δούμε, τελικά, τι και πόσο αξίζουν. Σε αυτή τη θεραπευτική λειτουργία επιθυμούν να συμβάλουν οι σελίδες αυτού του βιβλίου. Κ. Κ. - Δ. Χ.

Κατά κανόνα, τα προβλήματα λύνονται. Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση. Δεν έχει, όμως. Είναι εντελώς μάταιο να αντιμετωπίζουμε ως πρόβλημα ένα φαινόμενο. Τέτοιο είναι και το προσφυγικό: ένα κοινωνικό φαινόμενο που γεννά προβλήματα - λιγότερα ή περισσότερα, ανάλογα με το πώς το διαχειριζόμαστε. Επιχειρώντας να εντάξουμε ιστορικά το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα στη μακρά και μέση διάρκειά του στην Ελλάδα, επιχειρούμε ουσιαστικά να εμβαθύνουμε τις αξιολογήσεις μας, να διασώσουμε την ευθυκρισία και την προνοητικότητά μας από τον πανικό που προκαλούν οι φρενήρεις ρυθμοί των γεγονότων. Να απομαγεύσουμε τη στιγμή από τα πάθη της. Σε αυτές τις δύσκολες και αγωνιώδεις στιγμές, το παρόν βιβλίο γράφτηκε με σκοπό να προσφέρει επιχειρήματα σε όσους πιστεύουν ότι το προσφυγικό και το μεταναστευτικό είναι ζητήματα με τα οποία η ελληνική κοινωνία -είτε της αρέσει είτε όχι- θα πρέπει να μάθει να ζει, χωρίς εξωραϊσμούς και δαιμονοποιήσεις. Από αυτή την άποψη, θέλει πρωτίστως να υπηρετήσει την αρετή της επίγνωσης: της επίγνωσης ως μοναδικής προϋπόθεσης για να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο.

Όχι, δεν ήταν o ονειροπόλος Άμλετ κλεισμένος στον ψηλό του πύργο πάνω στα βράχια της Eλσινόρης· o Γεράσιμος Μαρκίδης ήταν, που ταξίδευε στις αρχές του φθινοπώρου στο Αιγαίο, με τα μικρά και τα μεγάλα του ναυάγια, προσπαθώντας, αντιμέτωπος με τα δικά του φαντάσματα και στραπάτσα, να κρατήσει ζωντανό όσο φως του είχε απομείνει βάζοντας κάθε πρωί μέσα έξω τα πολυφορεμένα ρούχα του για να φαίνεται στους άλλους ευδιάθετος και άνετος, ατσαλάκωτος και αρυτίδωτος.

Το βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν οδηγό στον κόσμο του κράτους. Ένα ταξίδι στο κράτος. H περιπέτεια του ταξιδιού, κυριολεκτικά και μεταφορικά, και κυρίως του δύσκολου ταξιδιού, είναι ζωτική για τη γνώση. Ένα τέτοιο ταξίδι χρειάζεται, όμως, κάποια συγκέντρωση. Μόνο έτσι μπορούμε να ευχαριστηθούμε και τα απρόοπτά του, να γεμίσουμε από τις εμπειρίες του. Από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Χομπς, τον Σπινόζα, τον Ρουσσώ και τον Μαρξ, από τον Κέλσεν και τον Καρλ Σμιτ μέχρι τον Πουλαντζά και τον Αριστόβουλο Μάνεση, το βιβλίο επιχειρεί μια κριτική και ανάλυση των εννοιών που συνθέτουν τον κόσμο του κράτους και του δικαίου. Με αναφορές στην ευρωπαϊκή ιστορία, από τον Μεσαίωνα έως την ύστερη νεωτερικότητα, που γέννησε την πρώτη ύλη του βιβλίου. Γιατί είμαστε η ιστορία μας: οι έννοιες των εννοιών μας, στον κόσμο του δικαίου και της πολιτικής, είναι η ίδια η ευρωπαϊκή ιστορία με τα επιτεύγματα, τα αδιέξοδα και τις αβεβαιότητες των καιρών μας. Γι’ αυτές μαθαίνουμε, με βάση αυτές κατανοούμε. Το κράτος και η κυριαρχία του. Το δίκαιο και τα δικαιώματά μας: η διττή φύση του μυθικού Κενταύρου, μισός άνθρωπος και μισός κτήνος, όπως παρομοίασε το κράτος ο Μακιαβέλλι. Λέξεις που χωρούν τα πλείστα της συμβίωσης και αφορούν τους πάντες: όλοι και όλες τις χρησιμοποιούν. Γύρω από τους κορμούς του κράτους και του δικαίου μεγαλώνουν τα κλαδιά του δέντρου: ο λαός, το πολιτικό και φυλετικό έθνος, η επικράτεια και οι επιβουλές της, τα πολιτεύματα από την απολυταρχία έως τη συνταγματική δημοκρατία, το κράτος δικαίου και ο εκφυλισμός του, τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, καθώς και οι απειλές τους – χθες, σήμερα και πάντα. Και από τα κλαδιά αυτά ξεκινάνε άλλα, μικρότερα, γεμάτα καρπούς. Θεριεύουν και μαραίνονται σαν έρχεται η στιγμή τους: η μορφή του Κενταύρου μετασχηματίζεται. Στις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης και η αναγνώστρια δεν θα βρουν μια αξιακά αμερόληπτη προσέγγιση. Προσδοκία του συγγραφέα, όμως, είναι να βρουν μια έντιμη υποκειμενική προσέγγιση, που συγκροτεί το αντικείμενο με αξιώσεις ακαδημαϊκής στερεότητας και εγκυρότητας, όσο πιο απλά, αφηγηματικά και ευσύνοπτα γίνεται. Το βιβλίο φιλοδοξεί να πει τα απαραίτητα, ώστε οι αναγνώστες να προσανατολιστούν στον σύνθετο κόσμο του κράτους και του δικαίου· και να τα πει με έναν τρόπο όσο γίνεται πιο ζωντανό και άμεσο, όχι όμως διεκπεραιωτικό. Καμιά από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στις σελίδες του δεν είναι ξένη ή ανοίκεια για τους περισσότερους αναγνώστες. Καμιά, όμως, δεν μπορεί να αναλυθεί ούτε επαρκώς ούτε απολύτως ουδέτερα. Το Ταξίδι στο κράτος μοιάζει κάπως με οδηγό μαγειρικής· καθοδηγεί αλλά και αφήνει όσους τον χρησιμοποιούν να αυτοσχεδιάσουν μαγειρεύοντας. Πάντα με το ρίσκο, αλλά και το ενδιαφέρον, να ταλαιπωρηθούν λίγο. Οι μικρές όμως ταλαιπωρίες κρύβουν τις μεγάλες απολαύσεις.

«Η Αιωνιότητα. Ο Χρόνος. Το Χάος. Τούτη η νύχτα. Δεν ξέρω πόσο κράτησε ούτε αν την είχα ξαναζήσει κάποια στιγμή στο παρελθόν ή ήταν ένα τρέιλερ από το μέλλον. Ίσως δεν έχει σημασία αν την έζησα πραγματικά ή αν ήταν στ' όνειρό μου που έβλεπα τάχα κοιμισμένος το όνειρο αυτής εδώ της νύχτας., εκεί που πάλευα να τελειώσω την ιστορία που χρόνια βασάνιζε την ψυχή μου.» Περιπέτειες ανθρώπων που βίωσαν μιαν απρόσμενη οικολογική καταστροφή και αποφάσισαν να δραπετεύσουν, να χτίσουν από την αρχή τη ζωή τους τα Σόθιψα, το χωριό τους, είναι το φανταστικό σκηνικό με τις απροσδιόριστες συντεταγμένες, ο τόπος απ' όπου ξεκίνησε το τέλος του κόσμου όπως τον ξέρουμε, με τις ακλόνητες βεβαιότητές του. Δεκατέσσερις φωνές ηχούν και προλέγουν μαζί τους οι Τζίντες -οι φανταστικές νεράιδες των βουνών- ανοίγουν το πηγάδι του Κάτω Κόσμου και το Τζίντιλι, «ανεμοστρόβιλος» στα βλάχικα, συμπυκνώνει το φόβο για το ζοφερό μέλλον αλλά και το αισιόδοξο δράμα της στροφής προς μια οικο-κοινωνική διέξοδο. Ο άνεμος της Ιστορίας φορτωμένος μνήμες, παραδόσεις, αλλά και ζωές, και σχέσεις.