Maxim Gorky

Το έργο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1896 στο περιοδικό Νόβοε Σλόβο (τχ. 9-10). Ο Τύχων Παύλοβιτς δεν είναι κάποιος περιθωριακός. Είναι εύπορος, αξιοσέβαστος και αγαπά την καλή ζωή και τις απολαύσεις. Ξαφνικά όμως τον κυριεύει η μελαγχολία και η ανία. Ενώ περιφέρεται στην πόλη, πέφτει πάνω σε μια κηδεία και ακούει κάποιον που εκφωνεί τον επικήδειο λόγο: «Ρίξαμε πάνω στις ψυχές μας ένα σωρό βδομαδιάτικων φροντίδων και συνηθίσαμε να ζούμε δίχως ψυχή. Και τη συνήθεια αυτή την κατέχουμε τόσο καλά, που δεν καταλαβαίνουμε ίσαμε ποιο βαθμό γίναμε αναίσθητοι, ξύλινοι, νεκροί». Τα λόγια αυτά συγκλονίζουν τον ήρωά μας, αισθάνεται κενός και εγκλωβισμένος και αναζητά τρόπους να βρει την ευτυχία. Θα βρεθεί τελικά σε ένα καταγώγιο, βρώμικο, με μουσικούς μεθυσμένους και γυναίκες αμφιβόλου ηθικής. Και τότε ένας οργανοπαίχτης αφήνει τη φυσαρμόνικά του και φωνάζει: «Πρέπει ν' αρχίσουμε από τη λύπη, για να βάλουμε σε τάξη την ψυχή...». O ήρωάς μας, κατά πάσα πιθανότητα, το πρωί θα γυρίσει στο σπίτι, στη σύζυγο και στη ρουτίνα της ζωής του· όμως δεν θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος.

Ο Ματθαίος είναι ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στην αναζήτηση του Θεού. Στην προσπάθειά του να Τον γνωρίσει, ταξιδεύει αδιάκοπα, συνομιλεί, συναναστρέφεται και συμβιώνει με ανθρώπους πολύ διαφορετικούς από αυτόν. Προσπαθεί να μάθει από εκείνους όσα ξέρουν για το Θεό και τον άνθρωπο. Όλοι κάτι έχουν να τον διδάξουν με το δικό τους τρόπο. Κι αυτός, άπληστος για γνώση, παλεύει να δώσει απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να βάλει σε μια τάξη τις σκέψεις αλλά και την πίστη του. Στον αγώνα του αυτό θα δοκιμαστεί, θα δοκιμάσει, θα αμφισβητήσει, θα πιστέψει. Η "Εξομολόγηση" του Μαξίμ Γκόρκι χαρακτηρίστηκε το "Ευαγγέλιο του προλεταριάτου". Πρόκειται για ένα ρεαλιστικό, κλασικό μυθιστόρημα που οι θεωρίες και οι αξίες που πραγματεύεται δεν είναι "μουσειακές". Αντίθετα, ο αναγνώστης εύκολα διαπιστώνει πως είναι πιο επίκαιρες από ποτέ.

Στο μυθιστόρημα "Η Μάνα", ο Μαξίμ Γκόρκη απεικονίζει για πρώτη φορά στη λογοτεχνία την πάλη του επαναστατικού προλεταριάτου για το σοσιαλισμό, κάτω από την καθοδήγηση του κόμματος της εργατικής τάξης, και τη γέννηση του νέου ανθρώπου μέσα σε αυτόν τον αγώνα. Εγκλωβισμένη σε μια μαρτυρική οικογενειακή ζωή, έρμαιο της συστηματικής σωματικής και ψυχικής κακοποίησης, η Πελαγία Νίλοβνα ζει αποκομμένη από την κοινωνία. Ο θάνατος του συζύγου της και η ωρίμανση του μονάκριβου γιού της, Παύλου, συνιστούν τις αναγκαίες συνθήκες για την κοινωνικοποίησή της. Η πολιτική δράση του Παύλου και των συντρόφων του ενάντια στην αυταρχική κρατική εξουσία την συγκινεί. Ο αγώνας τους γίνεται και δικός της: αναζητά την αλήθεια, αμφισβητεί την κρατούσα τάξη, στρατεύεται στον αγώνα για τη μεγάλη επανάσταση. Στα μάτια των συναγωνιστών της είναι η δική τους μάνα, έτοιμη να θυσιαστεί για τον κοινό σκοπό.

Ο Μαξίμ Γκόρκι είναι ένας από τους κορυφαίους Ρώσους λογοτέχνες. Έζησε σε μια εποχή που έμελλε να αλλάξει ολόκληρο τον κόσμο, αγωνίστηκε για την ελευθερία και πορεύτηκε στον δρόμο της Επανάστασης. Μέσα από τις «Σελίδες της Επανάστασης», ο συγγραφέας των προλετάριων παραθέτει μια σειρά από χρονογραφήματα, δημοσιευμένα σε εφημερίδες της εποχής. Πίσω από τις κοφτερές του λέξεις, ο αναγνώστης βλέπει μια Ρωσία που μαστίζεται από την αμάθεια, τη βία και τη φτώχεια. Ο Γκόρκι, που ονειρεύεται μια χώρα γεμάτη φως, δε διστάζει να γράψει για αλήθειες που πονάνε. Δεν εξιδανικεύει πρόσωπα και καταστάσεις, δεν ωραιοποιεί την Επανάσταση που έμελλε να αλλάξει τη Ρωσία. Κάθε μία από τις «Σελίδες της Επανάστασης» είναι πολύτιμη. Διδάσκει, νουθετεί και, πιο επίκαιρη από ποτέ, παρακινεί τον σύγχρονο άνθρωπο στη δική του Νόβαγια Ζιζν (Νέα Ζωή).