Ισμήνη Καρυωτάκη

Το "Αντλιοστάσιο", στην περιοχή της Πύλου, χτίστηκε στη δεκαετία του '50 με σκοπό την αποξήρανση της λίμνης της Γιάλοβας και τη μετατροπή της σε καλλιεργήσιμη γη. Οι τρεις υπόγειες αντλητικές μηχανές του λειτούργησαν για μερικά χρόνια: έπαιρναν το νερό, "το άδραχναν, το στροβίλιζαν, το χτυπούσαν δυνατά, το κομμάτιαζαν, το ανύψωναν και, τελικά, το εκτόνωναν ατόφιο στη θάλασσα". Ωστόσο, το αρχικό πλάνο εγκαταλείφθηκε γύρω στο 1960, και κάποιοι ευφάνταστοι βιολόγοι και αρχιτέκτονες σκέφτηκαν να μετατρέψουν το μοναχικό κτίριο σε Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης.

Εκεί που σκοντάφτει κάθε ελπίδα στην Ελλάδα σκόνταψε κι αυτό το ωραίο σχέδιο. Το κτίριο, παρά τις επιθυμίες όλων των "ειδικών", τώρα συνεργάζεται με το νερό και συναναστρέφεται το τοπίο. Αυτή την ιστορία αφηγείται εδώ η Ι. Κ. με γραφή και εικόνες. Η λιμνοθάλασσα, και η υδάτινη σιωπή της, η αναζήτηση της ταυτότητας των τόπων με κοινή καταγωγή το νερό -από τις πυκνές ομίχλες της Γιάλοβας ως τα πασσαλόπηχτα σπίτια της Τουρλίδας-, μύθοι, εμπειρίες και βιώματα συνθέτουν το υλικό αυτού του χρονικού. Στον πυρήνα της ατμοσφαιρικής αφήγησης βρίσκονται τα ερωτήματα για την απολυτότητα της επιστήμης και η βεβαιότητα για την υπέρβασή της μέσα από απλά γεγονότα της ζωής.

Έτσι έγινε και άρχισα να την ξετυλίγω, ώρα με την ώρα και λεπτό προς λεπτό –μέχρι τέλους–, την εικόνα του φίλου μου του Λουκ, που από τα πέντε του είχε την κοψιά του μαφιόζου Κορλεόνε –όπως διαδίδανε στη γειτονιά– και που τότε αυτό ακουγότανε στ’ αυτιά μου σαν μεγάλο κομπλιμέντο, καθώς, χωρίς να ξέρω ποιος είναι ο Κορλεόνε, ήθελα κι εγώ, ο Μανώλο Καρθαγένης, σαν κολλητός του, πολύ να του μοιάσω. Αλλά είναι ώρα να λύσω τη σιωπή και να μιλήσω, να ανοίξω το στόμα μου και να πάρω θέση για τον φίλο μου. Γιατί, είν’ αλήθεια, λίγοι τον συναναστραφήκανε και πολύ λιγότεροι γίνανε φίλοι του και κανείς άλλος δεν θα αναλάβει να μιλήσει γι’ αυτόν. Και, εκτός των άλλων, γιατί ο θρύλος του –πράγματι έγινε θρύλος κάποια μέρα ο Λουκάς– συμβαίνει να με κυριεύει ακόμη και τώρα, να με πιάνει απ’ το σβέρκο και να με πετάει στους δρόμους ουρλιάζοντας ξοπίσω μου τα όσα συμβήκανε μεταξύ μας, από την εποχή της «Ανθολογίας» και για αρκετά χρόνια αργότερα ή, ας πούμε καλυτέρα, από τις κατ’ αρχήν ευτυχίες μας ως τις μετέπειτα δυστυχίες μας.

«Τί κοινό μπορεί να έχουν, άραγε, μεταξύ τους, μια κοσμογυρισμένη Λατινοαμερικάνα, αυτοεξόριστη πολίτης της οικουμενικής πραγματικότητας, ένας Γάλλος ουτοπιστής με σπινθηροβόλο βλέμμα, ένθερμος οπαδός του σιτουασιονισμού, και μια ατίθαση Ελληνίδα, αμετανόητη αντάρτισσα της σαγήνης;», αναρωτήθηκαν η Δεσμίνα και ο Σείριος, προς το τέλος του χειμώνα του '73-'74 και -καθώς απέκλεισαν οποιοδήποτε άλλη εκδοχή- συμφώνησαν στο γεγονός πώς χρημάτισαν -και οι τρεις- ένοικοι και γείτονές τους στο αριστερό δωμάτιο του διαμερίσματος της Roi de Sicile.

Στην κεντρική πλατεία μιας πόλης στη Βόρειο Ελλάδα το σμιλευμένο άγαλμα της Αυτής Μεγαλειότητας της Βασίλισσας των Ελλήνων έχει καθαιρεθεί. Στο ίδιο σημείο –στην διαφημιστική πινακίδα του πρώτου κινηματογράφου της πόλης-- ποζάρει γυμνή η Ζωή Λάσκαρη. Το έργο που παίζεται είναι ο ‘’Ο Κατήφορος’’. Αυτή ακριβώς η ιστορική και χρονική συγκυρία τυλίγει σα νήμα τη ζωή και το πεπρωμένο των ηρώων στο Φυγόδικος δεν ήμουν. Η πόλη βρίσκεται στο Βορρά. Το σπίτι είναι πέτρινο: ριζωμένο στη γη. Οι ένοικοι πολλοί: ριζωμένοι στις εμμονές τους. Η δάφνη τετράψηλη: ριζωμένη στον κήπο. Η νύχτα είναι μία και είναι του Αύγουστου. Οι επισκέπτες είναι δύο: άντρας και γυναίκα. Εραστές. Ο άντρας είναι φυγάς. Η γυναίκα τον έφερε εδώ. Η πόλη, το σπίτι, οι ένοικοι του είναι άγνωστοι. Κανείς δεν τον περιμένει, κανείς δεν τον γνωρίζει, κάθε αγκωνάρι τον καταδιώκει, κάθε ένοικος είναι γι’ αυτόν πυρακτωμένο σίδερο. Η νύχτα είναι μία και είναι του Αύγουστου. Και η γυναίκα είναι κλειδωμένη στο δωμάτιο της. Θα βγει να χτυπήσει την πόρτα του μέσα στη νύχτα; Κάποιος από τους δυο τους πρέπει πάση θυσία να μιλήσει πρώτος στον άλλον. Αν όχι, η μεταξύ τους σχέση θα σκάσει σαν πυριτιδαποθήκη. Ξημερώνει. Ο ήλιος είναι ολοκαίνουργιος, τα σύννεφα τρέχουν και οι δρόμοι ξετυλίγονται. Το αρχοντικό –χάρη στο ανέφικτο της λήθης;-- ξεθάβει μυστικά, αποκαλύπτει λάθη, συγκαλυμμένες ρήξεις, ακλόνητες πεποιθήσεις, βγάζει στο φως μεγάλα λάθη, εύκολα λησμονημένα. Το αρχοντικό κοιτάζει ενοίκους και επισκέπτες στα μάτια, περιμένοντας την αντίδραση τους: Θα συμφιλιωθούν ή θα παραμείνουν ξένοι;

Τίποτε πια δε μου προξενούσε έκπληξη: τα ονόματα των δικών του τα ξεστόμιζε λες και ήταν παλιοί μου φίλοι, ανακάτευε χώρες, κινήματα και καπνιστές ρέγγες με την ίδια ευκολία που περνούσε από το ένα τσιγάρο στο άλλο -χωρίς να αφήνει περιθώρια για ερωτήσεις- και έσμιγε στην ίδια ιστορία το ροκφόρ με τον εξπρεσιονισμό, τον καπνιστό σολωμό με τον Μπακούνιν, το μπωζολέ με την τριλογία του Τσίρκα, και την Πάτμο με το Γκούμπιο. Στα μεσοδιαστήματα βέβαια κατέβαζε τις γουλιές του - περιεκτικότητα σε αλκοόλ σαράντα τοίς εκατό κατ ελάχιστον.