Ρόμπερτ Μούζιλ

"Οι αναστατώσεις του οικότροφου Ταίρλες" υπήρξε το πρώτο βιβλίο του Ρόμπερτ Μούζιλ και, παρ' όλο που το έγραψε σε ηλικία είκοσι πέντε ετών, συγκαταλέγεται, σύμφωνα με την έγκυρη εφημερίδα "Die Zeit", ανάμεσα στα εκατό αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο προφητικό, γιατί περιγράφει με ακρίβεια τις δικτατορίες του εικοστού αιώνα, αλλά αποτελεί και μια θαυμάσια ανάλυση της εφηβείας, που στηρίζεται σε αληθινά γεγονότα. Ο νεαρός Ταίρλες ανακαλύπτει συνεχώς τον εαυτό του και τον κόσμο, τρομάζει και απορεί. Μέσα σ' ένα αυστηρό ίδρυμα των αρχών του εικοστού αιώνα, όπου εκπαιδεύονται τα παιδιά των καλύτερων οικογενειών της Αυστρίας, συμβαίνουν τρομερά πράγματα. Μέσα στο ημίφως, σε μικρά καμαράκια κάτω από τη στέγη ή κάτω από τη γη, συνυπάρχει ένας άλλος κόσμος, που για να τον βρεις δε χρειάζεται παρά να χρησιμοποιήσεις μια σκάλα αυτού του "αξιοπρεπούς κτιρίου". Ο Ρόμπερτ Μούζιλ ανακηρύχθηκε το 2000 από όλους τους κριτικούς λογοτεχνίας της Κεντρικής Ευρώπης ως ο μεγαλύτερος γερμανόφωνος συγγραφέας του 20ού αιώνα. Ωστόσο πέθανε μακριά από την πατρίδα του, την Αυστρία, το 1942 πάμφτωχος και ολομόναχος, χωρίς να έχει ολοκληρώσει το μεγάλο του μυθιστόρημα, τον "Ανθρωπο χωρίς ιδιότητες".

"Δείξε δυσπιστία σ’ έναν άντρα, και οι πιο ξεκάθαρες αποδείξεις πίστεως θα γίνουνε στο άψε σβήσε σημάδια απιστίας -εμπιστέψου τον, και οι πιο χειροπιαστές αποδείξεις απιστίας γίνονται σημάδια παραγνωρισμένης πίστεως που κλαίει σαν μικρό παιδί δαρμένο. Τίποτα δεν ερμηνευόταν καθαυτό, το ένα πράγμα εξαρτάτο από τ’ άλλο, έπρεπε ή να εμπιστεύεται ή να μην εμπιστεύεται το Όλον, να το αγαπά ή να το θεωρεί απάτη".

Τρεις γυναίκες αντιμέτωπες με άντρες, οι οποίοι θα γίνουν υπαίτιοι για την προσωπική τραγωδία της καθεμιάς. Τρεις αριστουργηματικές ιστορίες του Μούζιλ με θέμα την αέναη πάλη ανάμεσα στο θαύμα και τις αντιφάσεις που κρύβουν οι ανθρώπινες σχέσεις και ειδικότερα αυτές μεταξύ ανδρών και γυναικών.

"...δεν υπάρχει καμία σημαντική σκέψη, την οποία η βλακεία δεν θα ήξερε πως να χρησιμοποιήσει: είναι ευκίνητη προς όλες τις κατευθύνσεις και μπορεί να φορέσει όλα τα φορέματα της αλήθειας. Η αλήθεια αντιθέτως έχει μόνο ένα φόρεμα και έναν δρόμο για κάθε περίπτωση και βρίσκεται πάντοτε σε μειονεκτική θέση... Αν η βλακεία δεν έμοιαζε σχεδόν απαράλλαχτα με την πρόοδο, το ταλέντο... κανείς δεν θα ήθελε να είναι βλαξ" γράφει ο Ρόμπερτ Μούζιλ το 1931 όταν προσπαθούσε να ορίσει τη βλακεία μέσα από μικρά αφοριστικά κείμενα, πριν ακόμη δώσει σ' αυτά τη μορφή δοκιμίου που τελικά επέλεξε. Εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο, άλλωστε, αφού οι σχέσεις βλακείας-εξυπνάδας και οι μορφές τους είναι συνήθως πολύ συγκεχυμένες. Στις 11 Μαρτίου του 1937 ο Μούζιλ παρουσίασε το δοκίμιό του "Περί βλακείας" σε μια διάλεξη στη Αυστριακή Εργατική Ένωση με τόση επιτυχία ώστε η διάλεξη να επαναληφθεί στις 17 του ίδιου μήνα.