Μιχάλης Μακρόπουλος

Ένας ερευνητής στον Άρη επικοινωνεί με τη σύντροφό του στη Γη· τα μηνύματά τους είναι ύμνος στη ζωή και συνάμα βύθιση στη μοναξιά, καθώς εκείνος συντρίβεται από τη σιωπή και την ερημιά του πλανήτη, ενώ αυτή νιώθει να τον χάνει. Η δική του φωνή (του πεζογράφου Μιχάλη Μακρόπουλου) και η δική της (της ποιήτριας Ελένης Κοφτερού) συνομιλούν και αλληλοσυμπληρώνονται σ᾽ ένα ξεχωριστό αφήγημα, ποιητικό και στοχαστικό.

Οι πάγοι λιώνουν, ένας αρχαίος μετεωρίτης φανερώνεται και η Γη ερημώνει. Οι μόνοι άνθρωποι που δεν προσβάλλονται από τον ιό που εξαπλώνεται είναι εκείνοι που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τη μετάλλαξη μιας σειράς γονιδίων. Οι επιζήσαντες κατοικούν σε υπόγειες πόλεις και το μόνο που τους συνδέει με τη ζωή στη Γη είναι η μνήμη ωστόσο κάποιοι λίγοι μοιράζονται τον πόθο της επιστροφής. Η Θάλασσα, μια ψηφιδωτή αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο από μια ξεχωριστή κοπέλα, είναι μια λυρική ιστορία επιστημονικής φαντασίας μικρή και γαλήνια, αν και αφορά κάτι τόσο μεγάλο και ηχηρό όσο το τέλος της ανθρωπότητας.

ΟΛΑ ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ αυτής της συλλογής, ακόμα κι αν φορούν το ένδυμα της «μελλοντικής ιστορίας», μιλούν για το τώρα, για το ήδη συντελεσμένο – είναι ιστορίες από ένα περασμένο μέλλον. Και, βέβαια, στον πυρήνα τους βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος· ο τρωτός, πάσχων άνθρωπος απέναντι στην αμείλικτη κυριαρχία της εικόνας, απέναντι σ’ έναν ολέθριο πόλεμο, στην τυφλή, ωμή βία, στη βίωση του κόσμου ως παιδικού τραύματος, στο αίνιγμα της ανθρώπινης ταυτότητας. Η γραφή του Μιχάλη Μακρόπουλου, με υπαρξιακό στοχασμό, απέριττη ποιητικότητα και εκφραστική λιτότητα, αγγίζει συναισθηματικά τον αναγνώστη και συνάμα αφυπνίζει τη σκέψη του.

Η ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗ είναι υπάλληλος σε διαφημιστικό γραφείο, σύζυγος λογιστή και μητέρα δύο παιδιών στην Αθήνα της δεκαετίας του ’90, πριν από την οικονομική κρίση και με τους οικονομικούς μετανάστες να έχουν μόλις έλθει από την Αλβανία. Ένα όνομα δεν είναι ωστόσο παρά ένα προσωπείο. Ποιά είναι στ’ αλήθεια η Μαργαρίτα; Αυτή είναι η παράδοξη ιστορία της. Μια ιστορία για το αίνιγμα της ταυτότητας πίσω από το πρόσωπο. «Σήκωσε τότε το κεφάλι της, που τό ’χε χαμηλωμένο πάνω απ’ το φαΐ της. Η όψη της είχε κάτι το παράξενα ανέκφραστο, σαν νά ’ταν το πρόσωπό της πλασμένο από κερί και δεν είχε τ’ ασταμάτητα αναδέματα, τις ανεπαίσθητες συσπάσεις, το παιχνίδισμα των ματιών, όλα εκείνα που δίνουν ζωή σε μιαν ανθρώπινη μορφή. Τους κοίταξε και είπε: “Τ’ όνομά μου δεν είναι Μαργαρίτα. Δεν είμαι η μητέρα σας”».

Ένας πατέρας κι ο ανάπηρος γιος του, με όπλο την αγάπη που τρέφουν ο ένας για τον άλλο, παλεύουν να επιβιώσουν σ' ένα χωριό που ερημώνει, στα βουνά της Ηπείρου. Γύρω τους έχει συντελεστεί μια οικολογική καταστροφή· το νερό πλέον δεν πίνεται, τα ζώα και τα φυτά είναι δηλητηριασμένα. Ο αγώνας τους δίνεται με λόγο λιτό και ποιητικό στο "Μαύρο νερό".

Ο Ηλίας, ένας άνθρωπος που έχει χάσει τα πάντα - δουλειά, οικογένεια-, στα πενήντα τρία του χρόνια φεύγει από την Αθήνα και επιστρέφει στο χωριό του, το Δελβινάκι ψηλά στο Πωγώνι, στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Όταν μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται βάναυσα δολογονημένη έξω από το χωριό, η εξιχνίαση του φόνου γίνεται για τον ήρωα έμμονη ιδέα, ένας σκοπός που γεμίζει το ψυχικό του κενό και τον άδεια χρόνο. Με φόντο το χειμωνιάτικο τοπίο της ορεινής Ηπείρου, που αφήνει το αποτύπωμα του στη λιτή, αδρά ποιητική γλώσσα, στο απέριττο ύφος της αφήγησης, αλλά και στο ήθος των χαρακτήρων, ξετυλίγεται ο μίτος μιας ιστορίας φιλίας και προδοσίας που καταλήγει στη λύτρωση με τον ερχομό της άνοιξης.

Το σινεμά είναι ψέματα, το σινεμά είν’ αλήθεια. Για μιάμιση ώρα, είναι η μόνη αλήθεια. Κυλά στον δικό του χρόνο έξω από το χρόνο… Μια ταινία είναι ένας πλήρης κόσμος. Δεν τον πιστεύουμε γιατί ’ναι αληθινός· είναι αληθινός γιατί τον πιστεύουμε. Η αλήθεια του είναι πλασμένη από φως, υποκριτική, γωνίες λήψης, κινήσεις της κάμερας. Με άξονες το χρόνο, το πρόσωπο, την ψευδαίσθηση, τους κόσμους, τη μνήμη, το Ποτάμι του χρόνου είναι μια λογοτεχνική αφήγηση που, περνώντας από δεκάδες ταινίες, ξετυλίγει μια προσωπική σχέση αγάπης με τον κινηματογράφο, την τέχνη που περισσότερο απ’ όλες τις άλλες σημάδεψε τον 20ο αιώνα και συνυφάνθηκε μ’ αυτόν.

Η "Τσότσηγια" είναι η ιστορία μιας φοβισμένης γυναίκας από τους Άγιους Σαράντα, της Κατερίνας, που ήλθε όταν άνοιξαν τα σύνορα και βρέθηκε παντρεμένη μ' έναν κτηνώδη άντρα. Η Κατερίνα γεννά κρυφά ένα τοσοδά κορίτσι και το κρύβει απ' όλον τον κόσμο. Στην "Τσότσηγια" ο ωμός ρεαλισμός παντρεύεται με το ελεύθερο πέταγμα της φαντασίας. Αντί για τη γλώσσα της ψυχολογίας, η αφήγηση εδώ δανείζεται τη γλώσσα του παραδοσιακού παραμυθιού, μια γλώσσα σκληρή και ποιητική, "σπλαχνική". Η νουβέλα "Ω'μ", σαν την "Τσότσηγια", είναι βγαλμένη από τα βάθη του μύθου. Σαράντα χιλιάδες χρόνια πριν, ένας σακατεμένος κυνηγός αγωνίζεται να επιβιώσει μόνος σε μια σπηλιά, μες στο χειμώνα, κι αποτυπώνει με ζωγραφιές στην πέτρα αυτόν του τον αγώνα, τη μάχη του με τα ζώα και την πείνα. Μέσα από το πρόσωπο του Ω'μ, η αφήγηση ψηλαφίζει τη γένεση της τέχνης, τη γένεση της μεταφυσικής σκέψης, τον πυρήνα όλων εκείνων των πραγμάτων που κάνουν εντέλει τον άνθρωπο να 'ναι άνθρωπος - αλλά ο "Ω'μ" δεν παύει να είναι συνάμα μια ατόφια περιπέτεια. Μιχάλης Μακρόπουλος